Op het nieuws: de werkingskosten voor de zorgvoorzieningen worden dit jaar niet geïndexeerd. Reactie: de werkingskosten zitten al 10 jaar op hetzelfde niveau. Op 31 januari komt de zorgsector nog maar eens op straat om respect af te dwingen. Applaus volstaat niet meer.

De toestand in de zorgsector is zelfs nog erger: voor de voorzieningen voor mensen met een beperking worden de subsidies voor de werking jaarlijks met 5 procent afgebouwd. De persoonsvolgende financiering heeft de betaling van de werkingskosten afgeschoven op de schouders van de individuele gebruiker. De gebruiker moet zelf uit eigen zak de leefkosten betalen. Het mooie uitgangspunt voor perspectief 2020 “vraaggestuurde individuele zorg in plaats van aanbodsgestuurde collectieve zorg” is verworden tot zorgaanbod in functie van wat de overheid (niet de samenleving) er wil aan besteden, want het is een kost, onbetaalbaar.

Er is in de loop van de laatste 40 jaar, en dat zal ik erkennen, veel geld vrijgemaakt voor de zorg. Met mondjesmaat, maar toch. Daartegenover staat echter dat de subsidie aan de afzonderlijke voorzieningen, en de laatste jaren ook aan de individuele gebruiker, systematisch is verminderd.

Toen ik in 1987 ging onderhandelen over het personeelskader van de nieuwe afdeling nursing in Herent, werd ik voor de keuze gesteld tevreden te zijn en te starten met het kleinere kader voor tehuis niet werkenden, of niets en niet kunnen starten. Eigenlijk het mes op de keel en dat kon ik de mensen met een ernstige meervoudige beperking niet aandoen.

Deze tendens is gedurende de laatste 40 jaar niet gestopt. Met mondjesmaat en na veel actie, soms harde actie, werden budgetten vrijgemaakt. Geniepig en sluiks werden er in dezelfde periode echter ook besparingen doorgevoerd. Subtiel en haast onmerkbaar werd beknibbeld op vervoer, op verzorgingsmateriaal, op de zorg en op de zorgverleners of het begeleidend personeel. De sector slikte dit en zou de zorgbehoeftige medemens niet in de steek laten. De roofbouw op de eigen gezondheid manifesteerde zich later.

Wat in de zorg gebeurt, staat haaks op het gehuldigde predicaat voor de profitsector: je moet groeien om vooruit te gaan. Groei uit zich in meer inkomsten, in investeringen, in meer rijkdom voor het bedrijf of de bedrijfsleider. In de zorg stel ik het omgekeerde vast. Hoe groter de sector wordt, hoe kleiner het budget voor de individuele organisatie.

Om de noodzakelijke, minimum zorg te kunnen blijven verzekeren, is de organisatie aangewezen op acties voor het goede doel. “Goede doelen?” Zijn ondernemingen die producten voortbrengen om de noden van de samenleving te lenigen en daarmee winst maken dan “slechte” doelen? Zit ons economisch model wel op het juiste spoor? Wat opbrengt, wat veel opbrengt, is succesrijk. Wie rijkdom vergaart, heeft aanzien. Niet wie werkt.

Bart De Wever noemde in zijn nieuwjaarstoespraak mensen die werken, zotten. De aandeelhouders, zij die enkel hun geld investeren om nog meer geld te vergaren, werken ook niet. Zit ons maatschappijmodel wel juist? Legt ons economisch model wel de juiste klemtonen? Is de economie er in de eerste plaats niet om oplossingen te bieden aan de noden in de samenleving in plaats van om rijkdom te genereren voor de happy few?

Men maakt ons wijs dat er economische wetmatigheden zijn. Is dat wel zo? Is economie niet eerder een kwestie van keuzes maken, prioriteiten bepalen? Moeten we niet meer investeren in zorg? Zorg creëert meerwaarde, immaterieel, maar levensnoodzakelijk voor een welvarende samenleving. Zorg brengt op, is winst.

Onze beleidsvoerders, of toch de cijferaars in de luwte, zien zorg (en bij uitbreiding onderwijs, nutsvoorzieningen, cultuur) als kost. Moeten we hier niet inzetten op een andere maatschappijvisie: de staat als faciliterende instantie? Belastingen innen, niet om mensen te pesten, maar om het welzijn van de bevolking te verzekeren en te vrijwaren. Dat is meerwaarde creëren.

Eddie Gijbels, gepensioneerd directeur, medewerker aan de werkgroep #zorgomzorg van het burgerplatform Hart boven Hard