Zonder papieren, zonder grenzen
Brussel, Migratiebeleid, Asielbeleid, Mensen zonder papieren, Sans-papiers, Europese mars -

Zonder papieren, zonder grenzen

dinsdag 5 juni 2012 23:14
Spread the love

Op zondag 3 juni voltrok zich een historische gebeurtenis in het hart van de Europese hoofdstad. Voor het eerst heeft een internationale groep mensen zonder papieren zich over de landgrenzen heen georganiseerd om de onrechtvaardigheid van het Europese migratiebeleid aan de kaak te stellen. De  sans-papiers die zich aan het Noordstation in Brussel verenigd had bestond uit een 150-tal mensen zonder papieren van verschillende lidstaten die de dag voordien te voet vanuit Parijs waren gekomen. Ze werden bijgestaan door leden en medestanders van het Collectif des Sans-Papiers Belgique die de coördinatie van de Belgische ontvangst voor hun rekening hebben genomen. Het was een druilerige zondagnamiddag; zo’n typisch Belgische grijze dag die de tristesse van het Europese migratiebeleid extra kracht leek bij te zetten. Maar de gepassioneerde actievoerders lieten het slechte weer niet aan hun hart komen. Met hun felgekleurde vestjes, zelfgemaakte spandoeken en T-shirts met het opschrift: ‘Vrijheid van circulatie voor iedereen’ deden ze zondagnamiddag belangrijke politieke instituties aan, zoals de Dienst Vreemdelingenzaken. De eerste stop op het parcours van de mars in Brussel vond plaats aan de achterdeur, niet de voordeur, van het overheidsgebouw. Symbool voor de onwil en het gebrek aan durf vanwege politic om een echte dialoog aan te gaan met de mensen zonder papieren.

Al meer dan een decennium weerklinkt de stem van de mensen zonder papieren doorheen het Belgische politieke landschap. Nu eens luid en dichtbij, dan weer slechts als een verre echo. Soms versterkt door ‘medestanders’ uit het middenveld en de media, maar vaak ook onversterkt in tijden van politieke onwil en maatschappelijke onverdraagzaamheid. Afgezien van het doorvoeren van ‘uitzonderlijke’ maatregelen zoals de regularisatierondes en het sporadisch uitdelen van verblijfsvergunningen is er geen stap vooruit gezet inzake het voeren van een structureel, humaan beleid rond de problematiek van de mensen zonder papieren.

Het huidige non-beleid wordt perfect samengevat door Maggie De Block’s reactie op twee recente kwesties: de collectieve hongerstaking van mensen zonder papieren in de VUB aan de ene kant en de uitwijzing van asielzoeker Scott Manyo aan de andere kant. Meer dan 100 dagen hebben een 23-tal mensen zonder papieren honger geleden om hun recht op verblijf op te eisen. Door hun lichamelijke gezondheid en hun leven in de strijd te werpen hebben ze getracht om een luisterend oor te vinden bij het kabinet van de staatssecretairs. ‘Hongerstaken is chantage’ weerklonk het dan van verschillende kanten.

Terwijl toegevingen vanwege de overheid in de afgelopen jaren bijna uitsluitend werden gedaan in respons op dit soort acties. Draai 180 graden en daar stuiten we op Scott Manyo, een 20-jarige Nigeriaanse asielzoeker die al vier jaar in België verblijft en al meerdere keren vruchteloos asiel had aangevraagd. Volgens de criteria uitgezet in het Belgische migratiebeleid wordt Scott bestempeld als ongewenst en illegaal. Op naar de de facto gevangenis van het gesloten asielcentrum in Merkplas dus. Totdat in de media  ijverig bericht wordt gegeven over het lot van Scott – de scoutsleider – Manyo, de jonge knaap die vloeiend Nederlands spreekt en al twee jaar in leiding staat bij de Kapoenen. En die op die manier de snaren van de Vlaamse zielen zachtjes aan het trillen brengt. ‘Scott mag blijven om zijn studies af te maken’ verkondigde het kabinet van De Block prompt. Nu, wat kunnen we hieruit leren over het Belgisch (non)-asiel-en migratiebeleid? Dat mensen die zich volgens de basisprincipes van de democratie verenigen om fundamentele mensenrechten zoals het recht op verblijf, het recht op werk en het recht op deelname in de politiek op te eisen de deur worden gewezen. En dat mensen zonder papieren zich maar beter massaal aansluiten bij de Vlaamse scoutsbeweging bij het uitblijven van een structureel beleid dat duidelijke en humane criteria voor regularisatie vooropstelt.

De situatie is niet anders in de rest van Europa. In hun nieuwsbulletin ‘La voix des sans-papiers’ rapporteren de organisatoren van de Europese mars hoe migranten hun mensenrechten geschonden worden in Frankrijk, Nederland, Spanje, Duitsland en andere landen in de Europese Unie. Er wordt zwaar geïnvesteerd in Frontex, dat de versterking van de buitengrenzen van ‘Fort Europa’  moet verzekeren. Er worden raids uitgevoerd op mensen zonder papieren op strategisch gekozen plaatsen in de publieke ruimte om  zoveel mogelijk ‘illegalen’ te kunnen klissen. Er worden ‘terugkeercentra ’  gebouwd die zo ingericht worden dat contact met de buitenwereld volledig wordt afgesneden om een ‘optimale uitzetting’ te bevorderen. Gelokaliseerd te midden van loodsen voor ander vrachtverkeer worden mensen zonder papieren hier op grote schaal van hun rechten en menselijkheid ontdaan, liefst zo veel mogelijk uit het zicht. Het is precies tegen deze systematische en diep geïnstitutionaliseerde schendingen van de mensenrechten en vóór een rechtvaardig migratiebeleid dat dit internationale collectief hun voettocht van Brussel tot in Straatsburg zal ondernemen. Hun parcours zal hen nog langs Leuven, Luik, Maastricht, Luxemburg, Schengen, Florange, Verdun, Metz, Mannheim, Heidelberg, Bâle, Berne en Turijn voeren alvorens ze op 2 juli in Straatsburg zullen arriveren. Daar zullen ze vervolgens trachten een officieel gesprek aan te gaan met de Europese instanties over de nood aan een migratiebeleid dat de internationale rechten van de mensen respect aandoet. 

Deze collectieve actie van mensen zonder papieren toont bovenal aan dat ook mensen die niet als ‘burgers’ beschouwd worden een stem kunnen vinden in het politiek debat. Mensen zonder papieren zijn geen rechtelozen waaraan op een paternalistische manier een stem moet gegeven worden door het middenveld, de media of andere actoren. In tegendeel, zij hebben hun stem al lang gevonden. Het komt er alleen op aan deze stem mee te versterken, zodat de boodschap klaar en duidelijk aankomt bij de Europese politici. Om op die manier te strijden tegen de militarisering van de buitengrenzen, de ontmenselijking van mensen zonder papieren in gesloten asielcentra en voor het recht op migratie, werk en verblijf voor iedereen.

Met dank aan Pigment VZW voor de foto’s en de inbreng.

Thomas Swerts is een doctoraatskandidaat in de sociologie aan de Universiteit van Chicago. Hij werkt momenteel aan een vergelijkend onderzoek over de politieke mobilisatie van mensen zonder papieren in de Verenigde Staten en Europa.

take down
the paywall
steun ons nu!