‘Draai de volumeknop open en bescherm je’

Covid-19 heeft niet alleen een impact op het zorgsysteem, maar ook op het sociaal-economische leven. De crisis zorgt dus ook voor een revolutie op vlak van arbeid en die is niet noodzakelijk positief. Niet alle arbeiders kunnen zomaar telewerken en het sluiten van bedrijven betekent voor velen op deze aardbol geen inkomen.

Dat is zeker het geval in Zimbabwe. De manier waarop gewerkt wordt, moet snel veranderen. Als bedrijven niet veilig open kunnen, staan er levens op het spel. Net daarom staan nieuwe vormen van activisme centraal in de strijd voor een nieuwe werkorganisatie en sociale bescherming.

Kwetsbaar

Zimbabwe is in het geval van de gezondheidscrisis extra kwetsbaar. 34 procent van de bevolking leeft er volgens cijfers van het Internationaal Monetair Fond in extreme armoede. De economische impact van een pandemie is daardoor levensbedreigend. Intussen kan maar 2 procent van de bevolking terugvallen op sociale bescherming.

Peter Mutasa, die aan het hoofd staat van de vakbondskoepel ZCTU, spreekt over een ‘crisis binnen een crisis’. Volgens cijfers van de overheid zou drie op de vier jobs in de informele sector, denk bijvoorbeeld aan straatverkopers, dreigen te verdwijnen. Bovendien kan 93 procent van de bevolking niet op medische zorg terugvallen. De overheid wil de komende maanden financiële steun uitkeren aan de lokale bevolking die het zwaarste getroffen is door de pandemie. Al zal het bedrag onder de armoedegrens liggen.

© KB Mpofu/ILO

Radio

Om de impact van het virus te beperken, gooit het Zimbabwaanse middenveld zich daarom op creatieve wijze in de strijd. Daarbij speelt een klassiek communicatiemiddel plots een belangrijke rol.

Radio is namelijk helemaal terug. Zeker in de gebieden waar niet overal internet is, geven radioprogramma’s duidelijkheid over de gevaren van het virus. Twee organisaties waar FOS mee samenwerkt, het onderzoekscentrum LEDRIZ en de arbeidersorganisatie ZCTU, vullen de ether met golven van solidariteit.

Tijdens uitzendingen informeren ze de Zimbabwaanse bevolking over de verspreiding van het virus en hoe je jezelf en je gemeenschap kan beschermen. Er is ook aandacht voor de rechten waarop Zimbabwanen kunnen terugvallen. Die moeten versterkt worden om drama’s te vermijden in de toekomst.

Omdat de radioprogramma’s het virus op een heel brede manier in verband brengen met het dagelijkse leven van Zimbabwanen, komen er experten uit diverse hoeken aan bod. Niet alleen vakbondsactivisten, maar ook overheidsmedewerkers en onderzoekers getuigen over de impact van het virus.

Een andere organisatie waar FOS al jaren een band mee heeft, landarbeidersorganisatie GAPWUZ, stuurt ook boodschappen door de ether. Met een eigen radiojingle moedigen ze arbeiders aan om voldoende beschermingsmaatregelen te nemen op de werkvloer.

© KB Mpofu/ILOBulawayo

Debat

Het debat rond sociale bescherming in Zimbabwe staat door corona op scherp. Solidair samen risico’s opvangen wordt plots belangrijker dan ooit. Intussen is er door jaren van flexibilisering van arbeid steeds meer inkomensonzekerheid.

Door de lockdown die volgde op de pandemie, worden lonen niet meer uitbetaald en op grote schaal arbeiders ontslagen. 82 procent van de Zimbabwaanse bedrijven dreigt arbeiders niet langer te kunnen betalen. Sommige bedrijven die openblijven, weigeren intussen maatregelen te nemen om de verspreiding van het virus op de werkvloer tegen te gaan. Arbeiders die gedwongen worden om te kiezen tussen onveilig werken of zonder inkomen thuisblijven, komen sowieso vroeg of laat in de problemen.

Een solidair sociaal beschermingssysteem dat voor alle Zimbabwanen van toepassing is, kan daarom het verschil maken. Het beschermt niet alleen de rechten van de bevolking, denk bijvoorbeeld aan het recht op gezondheid, maar verzacht ook de effecten van de ongelijkheid die de lockdown met zich meebrengt. Dat dit besef nu groeit, zorgt voor hoop in moeilijke tijden.

Auteurs: Dawu Sehlaphi Sibanda & Dries Merre