Stand van zaken

Onder de titel Tackling corruption in Greece schetst de organisatie Transparency International een beeld van de corruptie in Griekenland. Het corruptiefenomeen slaat zowel op de overheidssectoren als de private ondernemingen.

Volgens Transparency International is de corruptie in alle lagen van de Griekse samenleving stevig verankerd. Kortom, ze is onlosmakelijk verbonden met the way of life en bovendien een van de oorzaken van de crisis.

De Griekse economie is een vrij kleine en gesloten economie met een traditionele uitvoer en een beperkt concurrentievermogen. Er wordt betrekkelijk weinig geïnvesteerd in onderzoek en innovatie. Er zijn dus structurele handicaps. De zwarte economie wordt geschat op een derde van het bruto nationaal product (d.i. de waarde van de productie van alle goederen en diensten in 1 jaar tijd).

Reken daarbij de belastingsontduiking en we komen uit op een bedrag van 20 miljard dollar per jaar. Een adequaat functionerende publieke sector ontwikkelen, wordt dan wel bijzonder moeilijk, zo niet onmogelijk.

Een mank draaiende overheidsdienst is die van de belastingen. Ter illustratie: het zgn. fiscale deficit werd in 2009 geschat op liefst 15,5 procent van het bruto binnenlands product. Volgens recente cijfers zou dit in 2010 – via de fiscal adjustment policy – teruggelopen zijn met 5 procent. Feit is dat de nieuw opgelegde directe en indirecte belastingen het reeds aangetaste beschikbare inkomen verder naar beneden halen en de bevolking verarmen.

Hoe omvangrijk is de corruptie?

Wat moeten we ons nu voorstellen qua schaalgrootte van de corruptie in termen van het betalen van smeergeld?  Volgens The Annual Survey on Corruption in Greece wordt de totale kost van het smeergeld geraamd op 632 miljoen euro (2010). Ten opzichte van 2009 is dit een daling met 155 miljoen euro. 

Uiteraard is dit een gevolg van de financiële crisis en de inkrimpende Griekse economie. Door de recessie is bijvoorbeeld het aantal corruptiegevallen bij stedenbouwkundige diensten afgenomen. Het hoeft gezegd dat de regelingen inzake belastingsschulden en illegaal bouwen daartoe eveneens hebben bijgedragen. De overheid heeft zodoende een aantal inspanningen geleverd om de opportuniteiten om te corrumperen in te perken.

Liefst 92 procent van de respondenten heeft een negatieve opvatting over de corruptie en is ervan overtuigd dat Griekenland door en door corrupt is. De optimistische boodschap uit het nationaal onderzoek is alleszins dat de mensen het fenomeen corruptie nu kunnen vatten en identificeren.

Globaal bekeken betaalt meer dan een op de tien Grieken smeergeld om sneller bediend te worden of om voorrang te krijgen, vooral bij overheidsdiensten. Uit de bovenstaande tabel blijkt dat de openbare ziekenhuizen en belastingskantoren de kroon spannen, terwijl de top in het private domein wordt aangevoerd door dokters en rechters. Wel is er een significante daling van het aantal corruptiezaken in het bankwezen.

Als we nu The Global Corruption Barometer onder de loep nemen, komen we tot de volgende vaststellingen: van de bevraagde populatie Grieken geloofde 75 procent dat de corruptie toegenomen was, terwijl 18 procent van de gezinnen, die in de laatste 12 maanden contact had met een of andere publieke dienst, smeergeld betaalde.

In een andere studie wordt gewezen op de nadelige gevolgen van de lange procedures en de korte verjaringstermijnen om de corruptie te vervolgen (Timed out: statutes of limitations and prosecuting corruption in EU countries). Het is trouwens een publiek geheim dat dit voor ministers en parlementsleden enigszins anders ligt!

Wat in de praktijk?

Transparency International formuleerde een reeks aanbevelingen: van duidelijke spelregels voor de politieke financiering over een effectief belastingssysteem tot integriteitspacten bij het afsluiten van overheidscontracten.

Een lichtpuntje is dat de Griekse overheid een aantal van de aanbevelingen heeft geconcretiseerd. Via het Clarity Project moeten alle overheidsinstellingen  – ongeacht het bestuursniveau  –  hun (beleids)beslissingen op de officiële website Diavgeia kenbaar maken.

Gebeurt dit niet, dan wordt er aan de beslissing geen uitvoering gegeven. Tevens wordt werk gemaakt van een juridisch kader bij openbare aanbestedingen, refererend aan de integriteitspacten. 

Slotsom

Er is maar één antwoord op corruptie: maatschappelijke verantwoordelijkheid en integriteit. De Griekse regering staat voor de immense opgave om haar instellingen grondig te hervormen. In essentie komt het neer op de invoering van duurzame anticorruptiemaatregelen bij de rechterlijke en uitvoerende macht, de politie en het leger.

De vertaalslag in concrete acties en in een uitvoerbare wetgeving wordt dé uitdaging. Slaagt men daar niet in, dan zal de strijd tegen de corruptie een maat voor niets zijn. De hamvraag is hoe de traditionele politici en de financiële en bedrijfselites vanuit hun lotsverbondenheid op termijn zullen reageren?

Bronnen

• http://transparency.org
• 2010 National Survey on Corruption in Greece. Sinds 2007 wordt onderzoek gevoerd naar de kleine corruptie in de gezinnen. De bevraging in 2010 liep over 6 maanden en had betrekking op een steekproef van 6.114 personen.
• Tackling corruption in Greece: 27 juni 2011
• Timed out: statutes of limitations and prosecuting corruption in EU countries: 2010
• Global Corruption Barometer 2010
• http://diavgeia.gov.gr/ota
• Clarity Project: versterking van de transparantie met de verplichte publicatie van wetten en handelingen van de overheid, administratieve instanties en lokale autoriteiten op het internet en andere voorzieningen.