Wat we vandaag zien is een rechtstreeks effect van de extra sancties die de VS heeft opgelegd aan het Caribische eiland en zijn belangrijkste bondgenoot Venezuela. De VS onderwerpt Cuba al 60 jaar aan een illegale blokkade, maar onder de Trump regering is die blokkadewet nog aangescherpt.

Als onderdeel van het VS-beleid van maximale druk om Venezolaans president Maduro af te zetten, wordt de voorbije jaren ook olieproducerend land Venezuela, aan banden gelegd via sancties en meer recent door middel van een regelrechte blokkade. Beide blokkades versterken elkaar. Cuba en Venezuela laten zich echter niet intimideren en bieden weerwerk tegen zoveel agressie.

Wanneer begon het brandstoftekort?

Cuba heeft decennialang vertrouwd op ruwe olie van bondgenoten om zijn raffinaderijen van olie te voorzien. Het voert ook brandstof in voor de ongeveer 145.000 vaten per dag. Die zijn nodig voor elektrische centrales, industriële complexen, tankstations, luchthavens en woningen.

Het brandstoftekort is geleidelijk toegenomen sinds Cuba’s belangrijkste bondgenoot, Venezuela, de olietransporten al in 2016 begon te verminderen. Dit omdat zijn productie was gedaald en de Venezolaanse economie in een diepe recessie was terechtgekomen.

In 2000 tekende Cuba een akkoord met Venezuela – dokters voor olie – waardoor Cuba de Venezolaanse olie-invoer betaalt door het Zuid-Amerikaanse land diensten aan te bieden , variërend van artsen tot adviseurs.

Venezuela had Cuba tot 2015 voorzien van ongeveer 90.000 vaten per dag (bpd) ruwe olie en brandstof. Maar een eerste sanctieronde van de VS op Venezuela in 2017 beperkte voor PDVSA (het Venezolaanse staatsoliebedrijf) de toegang tot VS-financiering, waardoor de productie verminderde en nieuwe investeringen in de industrie onder druk stonden.

Sinds 2017 produceert Cuba slechts 51.000 bpd ruwe olie, volgens de meest recente beschikbare gegevens van het Nationale Bureau Statistische Informatie. Analisten zeggen dat het voor Cuba moeilijk is om het tekort voor zijn brandstofconsumptie te dekken door aan marktprijzen in te voeren, gezien de VS blokkade zijn transacties op de financiële markten blokkeert en het betalingen  contant moet uitvoeren.

Waarom is de situatie ineens zo veel erger geworden?

De regering Trump legde in januari nieuwe sancties op die  firma’s in de VS of de dochterondernemingen van buitenlandse firma’s in de VS verbiedt brandstof aan te kopen bij de Venezolaanse staatsoliemaatschappij PDVSA, zowel voor consumptie in de VS als voor export. De maatregelen verbieden ook om het even welke handel in dollars met PDVSA of zijn afdelingen.

Washington bestrafte in juli ook specifieke scheepsexploitanten die de Venezuela-Cuba route verzorgen en Cubametales, de entiteit die de vaten ontvangt. Beide landen hebben sindsdien moeite tankers te vinden om de olie te vervoeren. Cuba voert niet alleen ruwe olie uit Venezuela in, maar ook benzine, diesel, stookolie, smeermiddelen en huishoudelijk gas. Na het bestraffen van het Cubaanse overheidsbedrijf Cubametales in juli en van een groep rederijen, richtte de VS-blokkade  zich op vier andere maritieme bedrijven en de tankers die in het vervoer van Venezolaanse olie naar Cuba voorzien.

Levert Venezuela nog aan Cuba ondanks de sancties?

Ja, maar de volumes zijn gedaald. Venezuela heeft dit jaar zo’n 55.300 bpd aan ruwe olie en brandstof naar Cuba gestuurd, ver onder het gemiddelde in het laatste decennium, volgens interne PDVSA-gegevens en gegevens van Refinitiv Eikon. In 2018, leverde PDVSA Cubametales zowat 89.000 bpd ruwe olie en olieproducten. PDVSA heeft op zijn beurt steeds meer geraffineerde brandstof moeten importeren voor de eigen binnenlandse markt.

De voorbije maand nam de export van olie vanuit Venezuela naar Cuba toe met 70 procent (in vgl met de maand augustus) om Cuba’s energiecrisis te verhelpen. Maar de effecten daarvan zijn nog niet onmiddellijk zichtbaar.

Hoe vervoert Venezuela olie naar Cuba?

PDVSA gebruikt nu een groot deel van zijn eigen vloot om Venezolaanse ruwe olie en brandstof naar Cuba te vervoeren. Schepen die eigendom zijn van een Venezolaans-Cubaans bedrijf: Transalba, leggen ook de route af, maar het aantal scheepsexploitanten en scheepsbemanningen die bereid zijn om Venezolaanse of Cubaanse havens aan te doen is de afgelopen maanden gedaald als gevolg van de sancties, aldus de verschepers.  Het agentschap  Bloomberg  heeft achterhaald dat een aantal geviseerde tankers van naam zijn veranderd en hun radar uitzetten, om hun route veilig te stellen.

Importeert Cuba uit andere landen?

Ja, maar het eiland is nog steeds voor het overgrote deel afhankelijk van olie uit Venezuela.

Van juli tot midden september, voerde Cuba 50.000-100.000 bpd, meestal van PDVSA in. Vaartuigen geladen met import uit Russische havens, Caribische terminals maar ook tankers uit Rotterdam kwamen de afgelopen weken ook in Cubaanse havens aan.

Wat doet Cuba om de crisis te verzachten?

Cuba heeft deze maand de frequentie van het openbaar vervoer verlaagd en de industriële productie verminderd om energie te besparen, waarbij basisdiensten zoals ziekenhuizen en voedseldistributie absoluut gegarandeerd blijven.  Aan de tankstations schuiven de automobilisten in rijen aan, en wordt benzine of diesel gerantsoeneerd. Het voedsel ligt bij de boeren en in de havens, maar het raakt moeilijker  bij de consument, wat er voor zorgt dat de winkelrekken snel uitverkocht geraken.

President Miguel Diaz-Canel heeft de Cubanen gewaarschuwd voor moeilijke tijden als gevolg van de beperkte brandstofinvoer vanuit Venezuela. Hij spoorde de burgers aan om solidariteit te tonen en hun uiterste best te doen om spaarzaam met energie om te gaan.

De overheid moedigt burgers aan om vooral van natuurlijk daglicht gebruik te maken om elektriciteit te besparen en stimuleert het gebruik van meer dieren in de landbouw om op diesel te besparen. Niet minder dan 4000 ploegen van ossen worden komende weken ingeschakeld in de suikervelden. Bedrijven gaan schuiven met de werktijden, zodat het energiegebruik gespreid wordt en de pieken.

De oproep van de president voor solidariteit heeft effect: overal zie je dat mensen carpoolen, liftende mensen mee nemen, samen op de motorfiets gaan etc. De belangrijke historische slogan ‘Aquí no se rinde nadie’ (hier geeft niemand zich over) is ook vandaag terug pertinent aanwezig in Cuba.

Tot nu toe zijn er geen grote stroomstoringen geweest. De president heeft gewaarschuwd dat dit wel mogelijk is, maar als dat het geval is, zullen ze van tevoren gepland en aangekondigd  worden.

Er is heel veel communicatie tussen overheid en bevolking over de verschillende fases in deze moeilijke periode, maar natuurlijk ontstaat er ook wrevel en ontevredenheid. Niemand is blij om urenlang aan te schuiven voor brandstof.

Door de decennialange blokkade is Cuba altijd een economie in ‘overlevingsmodus’ geweest. Ze heeft dan ook veel ervaring om de crisis goed en gepland aan te pakken.

Zal er snel herstel plaatsvinden?

De Cubaanse president  verklaarde dat de situatie zich vanaf oktober zou moeten normaliseren, omdat de levering voor die maand al gegarandeerd zijn. Cuba heeft geen groot aantal olieleveranciers sinds de Amerikaanse regering bijna 60 jaar geleden een blokkade oplegde aan het eiland en de groeiende problemen om schepen te vinden creëren nieuwe obstakels voor de invoer. Het land ondervindt ook blokkeringen op de financiële markten voor betalingen.

Toch is de huidige situatie anders dan tijdens de Speciale Periode (toen de handel met de Sovjetunie wegviel) omdat het eiland nu genoeg ruwe olie produceert om aan 40 procent van de binnenlandse vraag te voldoen, een sterke toeristische sector heeft en investeringspartners uit de Europese Unie, China en Rusland.

Niet toevallig is de  Russische premier Medvedev recent op staatsbezoek geweest in Havana. Moskou heeft de afgelopen jaren geprobeerd zijn commerciële, militaire en politieke banden met Cuba te vernieuwen, als onderdeel van een bredere strategie om zijn aanwezigheid in Latijns-Amerika uit te breiden als tegenwicht tegen China en de Verenigde Staten. Rusland heeft ook de capaciteit om Cuba uit de tijdelijke energiecrisis te halen. Cuba staat niet alleen.

Internationale strijd tegen de blokkade meer dan ooit nodig

De illegale blokkade tegen Cuba belemmert het recht op ontwikkeling van de Cubaanse bevolking al meer dan 60 jaar. Een heel nieuwe generatie Cubanen is eronder opgegroeid. Hier in België geloven zelfs veel mensen dat die blokkade – dankzij Obama – niet meer bestaat.

Niets is minder waar. Onder de regering Trump is de blokkade meer en meer aangescherpt. Om twee vliegen in een klap te slaan: een verzwakt Cuba en een verzwakt Venezuela. Beide landen zijn soevereine landen, die de nationale veiligheid van de VS op geen enkele manier schenden. Maar Trump besloot al vanaf zijn eerste dag op de presidentsstoel op kruistocht tegen het ‘socialisme’ te gaan. Hij wil er meteen ook alle grondstoffen weggraaien die er te vinden zijn:  het hele Latijns-Amerikaanse continent behoort volgens hem toe aan de Noord-Amerikanen.

Begin november wordt er in de Algemene Vergadering van de VN opnieuw gestemd tegen de illegale VS blokkade tegen Cuba. Voor de zoveelste keer zal de hele internationale gemeenschap zich tegen de blokkade uitspreken, maar zich verder neerleggen bij de unilaterale sancties vanuit de VS.

Wij vinden dat het genoeg geweest is! Sancties zijn een vorm van oorlogsvoering en treffen de bevolking ongemeen hard. Cuba heeft het recht om zijn eigen pad uit te stippelen. Laat Cuba aan de Cubanen.

Isabelle Vanbrabant is voorzitter van Cubanismo.be.

Cubanismo.be is actief in de Belgische Coördinatie voor de opheffing van de blokkade. De Coördinatie roept op om op vrijdag 25 oktober in Brussel mee te doen aan een salsa flashmob tegen de blokkade. Afspraak om 17u aan het station Brussel-Centraal.