Het moet me van het hart: al wie denkt dat cultuur voor mensen niets meer betekent, hebben ongelijk. Zoveel mensen willen meer dan oppervlakkig entertainment. Ze zoeken. Ze genieten, maar willen meer dan het moment. Ze willen dat er iets blijft hangen, dat hen aan het denken zet, dat hen een echte meerwaarde biedt. Als dat gebeurt, dan voel je dat. Het is een soort spanning, een onzichtbare lading die in de zaal hangt, die mensen met elkaar en met de kunst(enaar) verbindt. Je verliest als het ware het contact met het materiële en het fysische, voor even toch.
Ik mocht het meemaken bij een heel gewoon optreden van Willem Vermandere in Bevel, een onooglijk dorp in de stille Kempen, georganiseerd door een lokale KWB-afdeling. Zo ouderwets Vlaams in een parochiaal centrum waar de tand des tijds meer dan één litteken aanbracht. Maar wel een pompvolle zaal, met een publiek dat zich liet ontroeren, dat zich liet meevoeren in de verhalen en de liedjes. Schijnbare eenvoud, maar veel meer dan. En een warm moment.
Ik mocht het meemaken bij het gesprek In Bronks, dat de belangbehartiger van het sociaal-cultureel werk (FOV) organiseerde over de toekomst van de sector. Een gedeeld geloofd in de emancipatorische kracht van verenigingen, vormingswerk, maatschappelijke actie. Maar ik herinner me vooral het warme verhaal van een verantwoordelijke van een federatie van etnisch-culturele verenigingen, die me achteraf kwam vertellen dat zij een explosieve groei kenden van aangesloten lokale afdelingen, zo’n 260 ondertussen, die smeekten om meer ondersteuning en erkenning vanwege de Vlaamse overheid. Hoezo, het verenigingsleven is dood, zoals sommige politici orakelen? Het verkleurt, en dat is goed.
Ik mocht het meemaken toen ik de voorstelling ‘Lange dagreis naar de nacht’ zag van Theater Antigone. Ik mocht het meemaken bij het lezen van de prachtige roman ‘Stoner’ van John Williams. Ik mocht het meemaken bij het concert van Robin Verheyen op Jazz Middelheim. Ik mocht het meemaken bij tentoonstellingen, voorstellingen en concerten van veel kunstenaars.
En is het niet fijn dat je er ook nog kan in verdiepen? Een goed stuk in een blad, een fijn interview op radio of televisie? Dat kan je ook aanzetten naar een voorstelling te gaan.
Het kwam dan ook als een donderslag bij heldere hemel. Verstomming. Hoe kan dat nu dat de VRT radio het geloofde ‘Joos’ afvoert? Niemand begrijpt het. Het is een ogenschijnlijk eenvoudig programma met fijne gesprekken. Maar het is een ‘dieper-gravend-dan-normaal’ radioprogramma dat aandacht besteedt aan kunst en belangrijke maatschappelijke fenomenen. Te weinig luisteraars? Of past het niet meer in het profiel van de huidige radiomakers? Blijkbaar moet de VRT vlotter, jeugdiger, sneller… Ik noem het al een tijd de verstudiobrusseling van radio 1. Ook in de muziekkeuze. Er is geen plaats meer voor chanson, een streep folk of blues wegens niet populair genoeg. Luister- en kijkcijfers zijn blijkbaar de enige norm. Bant de omroep liever alle cultuur naar Klara en Canvas (en naar OP12)? Daar komen de hardliners wel, de culturele happy few. Maar is het niet veel belangrijker kijkers en luisteraars met cultuur te confronteren op de generalistische zenders (één en radio 1 en 2)? Waarom subsidiëren we de VRT? Toch niet om te doen wat de commerciële zenders even goed of zelfs beter doen, zonder subsidies weliswaar? Krijgt de VRT haar dotatie om dure sportrechten te kopen of soaps en ander entertainment te maken? Mag er een streep cultuur bij?
De opleuking is nu al een tijdje bezig. Waarom laten de aandeelhouders van de openbare omroep, de volksvertegenwoordigers, dat gebeuren? Ik verzet me, maar sta haast alleen. Wat een gevoel van onmacht. En dus moeten er drastischer maatregelen komen. ‘We hebben nood aan een Maggie De Block op mobiliteit’, zo blokletterde De Morgen. Misschien wel, maar nog veel liever zou ik een Maggie zien op de bevoegdheden Cultuur en Media. Een madame met haar op haar tanden, maar ook met een grote liefde voor kunst en cultuur. Eentje die niet slaafs de VRT-bonzen volgt. Eentje die niet evenveel subsidie geeft aan een museum (van landelijk belang) als aan één musicalproject van Music Hall. Eentje die durft te zeggen waar het op staat, en dat ook durft en kan afdwingen. Een soort Maggie dus…
