Zapatisten in Chiapas (Solidarity)

Zapatisten schudden Mexico andermaal wakker

Goed mogelijk dat niet alleen in de wijde wereld, maar zelfs bij vele Mexicanen de zapatisten vandaag nog niet helemaal vergeten zijn, maar toch weggezet worden als een stukje voorbijgestreefde exotische geschiedenis. Guido De Schrijver ziet integendeel een beweging die nog niets van zijn relevantie verloren heeft.

maandag 24 oktober 2016 17:38
Spread the love

Des te heviger werd het land opgeschrikt toen op 1 januari 1994 inheemse guerrillastrijders, die vrijheidsheld Emiliano Zapata (1879-1919) in het schild droegen, het centrum van de hoofdstad San Cristóbal de las Casas van de staat Chiapas binnenvielen, de meeste zuidelijke deelstaat van Mexico aan de grens met Guatemala.  Ze noemden zich het Ejército Zapatista de Liberación Nacional (EZLN, Zapatistisch Leger van Nationale Bevrijding).

Een tijdje hielden ze het centrum onder schot tot onderhandelingen met de Mexicaanse centrale regering hen toelieten zich terug te trekken tot een vast omlijnd gebied waar ze ongehinderd op de steun van de lokale bevolking konden rekenen.

Ondertussen gingen de onderhandelingen verder. Die mondden uit in de Akkoorden van San Andrés in 1996. Tot vandaag heeft de Mexicaanse regering die afspraken niet nagekomen. Inmiddels  trad de leiding van het EZLN op als een heus vervangend bestuur in de regio, onder impuls van hun mysterieuze en legendarische subcommandant Marcos (foto).



Subcomandante Marcos (links) (WikiMedia Commons)

Verborgen achter een permanente bivakmuts was het jarenlang raden en gissen naar zijn identiteit. Ook de eigenaardige rang van ‘subcomandante’  (onderbevelhebber) leidde tot giswerk. Stond er nog een onbekende commandant boven hem? ‘Het volk is de commandant,’ bleek de filosofie te zijn.

Mede dankzij grote internationale aandacht, sympathie en steun wist het EZLN zich te handhaven en het Mexicaanse leger van zich af te houden. Al die tijd slaagden ze erin ter plaatse een radicaal democratische samenleving uit te bouwen. Veiligheidshalve verborgen de leden van de leiding hun identiteit achter hun karakteristieke bivakmutsen.

Na verloop van tijd zag het ernaar uit dat de centrale regering in Mexico hoopte dat de uitstraling en de invloed van het hele fenomeen stilaan zouden uitsterven. Om dit te voorkomen sprongen de zapatisten op geregelde tijden uit de dreigende vergetelheid met grootse activiteiten. Daarbij zorgden ze er voor een voldoende breed draagvlak van de civiele maatschappij en de internationale solidariteit te hebben. Dat gebeurde in 1996, 1998, 2001, 2006 en 2012.

 Een merkwaardig Congres

In 1996 werd het Inheems Nationaal Congres (CNI) opgericht. Deze beweging omvat leden van de 56 etnische volkeren die over Mexico verspreid leven, de meerderheid in de zuiderse deelstaten.

Van 10 tot 14 oktober 2016 organiseerden de Zapatististen samen met het CNI in de deelstaat Chiapas hun Vijfde Congres. Dat werd door de eigen CNI-afgevaardigden bijgewoond maar ook door activisten van meerdere niet-inheemse organisaties en journalisten van alternatieve media, alles samen een duizend personen.

Honderden vertegenwoordigers namen er het woord en maakten samen een balans op van de voortschrijdende veelvuldige vormen van beroving van het Mexicaanse territorium. Ze vermeldden de megamijnbouw, fracking, ontbossing, de moorden op vrouwen, het ‘culturele’ en ‘ecologische’ toerisme, de stuwdammen, de luchtvervuiling, de velden voor windenergie en de teelten van ggo-gewassen.

Ook de UNESCO kreeg ervan langs. Samen met de centrale regering stimuleert de VN-organisatie voor onderwijs en kinderen immers ‘etnische’ en ‘ecologische’ toeristische trekpleisters. Onder het motto van ‘Magische Volkeren’ creëren ze winstbronnen door privatisering van gronden en uitbuiting van traditionele kennis, riten, talen en gewoonten. Dat leidt tot een langzaam proces van ontworteling en verdwijning van de eigen gemeenschappen.

 Donderslag bij heldere hemel

Tot voor kort streefden de betrokken inheemse volkeren naar een autonome territoriale samenleving op weg naar een ‘wereld waar alle werelden inpassen.’ Zo hielden ze zich ver van gelijk welke discussie die kon te maken hebben met nationale verkiezingen. Integendeel, hun bedoeling was zich systematisch te onttrekken aan elke controle en soevereiniteit van de Mexicaanse staat. Groot was de verbijstering toen de leiding van het CNI nu aankondigde dat ze wilden meedingen met de parlementaire en presidentiële verkiezingen van 2018.

Officieel klonk het aldus: “… om van onderuit de macht die men ons van bovenuit oplegt te ontmantelen. Er zullen raadplegingen gehouden worden in de verschillende gemeenschappen voor de vorming van een Inheemse Raad van Bestuur. Het woord zal zich materialiseren in een inheemse vrouw die zich kandidaat voor het presidentschap zal stellen in 2018. Deze kandidatuur streeft niet de macht na, maar wil wel de realiteit van de volkeren te kennen geven, de inheemse Mexicanen zichtbaar maken, een inheemse en populaire macht vormen die de opgang van het kapitalisme in onze grondgebieden wil afremmen en bestrijden.”

Deze Inheemse Raad van Bestuur zal gevormd worden door een man en een vrouw uit elk van de volkeren die lid zijn van het Inheems Nationaal Congres en een kandidaat voorstellen.

Tijdens de afsluitende plenaire vergadering maakte subcommandant Marcos, die ondertussen verveld is tot subcommandant Galeano, duidelijk dat de voornaamste bedoeling niet is om de verkiezingen te winnen – ‘indien we ze winnen, des te beter!’ – maar om een macht op de been te brengen die Mexico wakker schudt en onderuit haalt. Eigenaardig, vinden waarnemers.

Hoe dan ook zullen hier twee verschillende politieke opstellingen tegenover elkaar staan, enerzijds de autonome macht tegen de staat en anderzijds de deelname aan de verkiezingsstrijd om posten van de politieke vertegenwoordiging van die staat te veroveren.

take down
the paywall
steun ons nu!