De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Wordt de Waarheid fataal gewurgd door propaganda, Björn Soenens? Optimisme en doorzicht blijven een plicht, en blijven bereikbaar!

zaterdag 26 maart 2022 12:58
Spread the love

De VRT-correspondent in Brooklyn, New York heeft een briljante maar tegelijk erg sippe beschouwing gewijd aan de toenemende versmachtende woekering van nepnieuws en propaganda. Hij klinkt geïnformeerd maar erg pessimistisch op zijn pagina op sociale media. In het algemeen belang moet ik even de rol van historicus, heelmeester en vaderlijke adviseur opnemen.

Eerst geef ik de volledige tekst van de reporter en daarna laat ik mijn bedenkingen en pogende correcties volgen, zoals ik dit op zijn pagina en op mijn profiel op sociale media heb gedaan.

Update 14 u 30: de methodes die Churchill toelieten in oorlogstijd de stress en de informatiestroom de baas te blijven.

 

“ENKELE GEDACHTEN OVER DE VERWOESTENDE KRACHT VAN PROPAGANDA EN NEPNIEUWS

Er is geen weg naast: we leven in een welhaast dystopische wereld. Een wereld die George Orwell in detail beschreef, een wereld waarin machtige mensen de feiten zo hard manipuleren dat de waarheid met geen mogelijkheid nog te achterhalen is. De wereld heeft in de jaren 30 en 40 veel geleerd van Joseph Goebbels en de kracht van de leugen. Herhaal hem zo veel je kan, tot de meeste mensen de leugen voor waarheid aannemen. Zo werkt propaganda. En propaganda is heden overal.

 

In Amerika is het duidelijk voor de meeste Amerikanen dat de eigenaars van mediaorganisaties zoals Fox News, CNN of Facebook de feiten buigen of kneden om de visie te ondersteunen van hun aandeelhouders. Het is als journalist een meer dan voltijdse baan geworden om waarheid en verzinsel van mekaar te onderscheiden. Je ziet het gespin en gedraai in zowat alles: de berichtgeving over de verkiezingen van 2020, de oorzaken van inflatie, de oorzaken van de stijgende criminaliteit, de relatie tussen bedrijven en overheid, tot en met de oorlog in Oekraïne. Ieder zijn waarheid. Soms klopt het, heel vaak ook niet.

Elk feit dat de wereld wordt ingegooid, wordt per direct betwist met een alternatieve versie van dat feit. Het publiek wordt danig in verwarring gebracht. En dat is precies de bedoeling. Kritische stemmen over de rol van de NAVO in de kwestie-Oekraïne worden door één kamp meteen bestempeld als landverraders. We zien met eigen ogen hoe de kritische stemmen worden gesmoord in Rusland zelf, hoe de oorlog daar wordt verkocht als het afwenden van een genocide tegen Russen, of als een verwoede strijd tegen de nazi’s. In de VS en de EU is Volodomyr Zelensky alleen nog maar een held. De propaganda gaat over en weer. Wat en wie kunnen we nog geloven?

 

De ene keer is het onzin dat er mails zijn gevonden op de laptop van Hunter Biden (de omstreden zoon van de president) en worden aantijgingen over Hunter Biden afgeserveerd als Russische desinformatie. De andere keer lijkt het toch weer een beetje waar. Bij de ene kant is het bericht over gevaarlijke biologische oorlogslabs in Oekraïne (gesponsord door de VS) van de pot gerukte onzin en propaganda. Bij de andere (Fox News en de Russen) is het helemaal waar, inclusief de vleermuizen en vogels die met vermeende dodelijke virussen op de Russen worden losgelaten.

 

In mijn vak is het bijna een volle dagtaak om te debunken, om hopen aaneengeregen onzin te weerspreken. Alles is zwart of wit in een verstoorde wereld vol nepnieuws. Het is een oorlog tussen goed en kwaad. Terwijl het toch altijd genuanceerder is. Nuance wordt niet gewaardeerd in zo’n wereld. Waarom zou ik niet mogen zeggen dat Amerikaanse landbouwbedrijven grote belangen hebben in Oekraïne? Waarom zouden we niet ook kritisch mogen zijn over de aanwezigheid van extreemrechtse milities in Oekraïne? Waarom zouden we niet kritisch mogen zijn over de manier waarop naar vluchtelingen wordt gekeken? Benefietshows voor vluchtelingen die onze kleur hebben en die op ons lijken, maar niét voor alle anderen die uit het Zuiden of het Midden-Oosten komen. Nuance is lastig, want het haalt een comfortabel wereldbeeld overhoop: het verstoort het vijandbeeld aan de ene kant, en de feelgood van triomfalisme aan de andere kant.

 

Systematische oneerlijkheid vernietigt onze opvattingen over de realiteit. En dat is precies de bedoeling. Liegen is de essentie van autoritaire leiders. Dat zie je bij Poetin, dat zag en zie je bij Trump. De leugens worden als wapen ingezet, met opzet gepland en verspreid. En het werkt wonderwel. Ook al is het schokkend om te zien hoe onfatsoenlijk dat allemaal is. Het gevolg is: chaos, ontwrichting en veel onrust. En dat is precies het opzet. Veel leugens worden ook verspreid onder het mom van de vrije meningsuiting. De vrijheid om te zeggen dat twee en twee vijf is, hoe vrij is dat eigenlijk?

 

Hetzelfde geldt voor omroepen die doelbewust leugens en propaganda verspreiden, zoals Russia Today. Je kunt tolerant zijn, en volhouden dat mensen best verstandig genoeg zijn om waarheid en leugen van mekaar te onderscheiden. Ik vrees dat dat helaas niet klopt. We mogen terecht pleiten voor vrije meningsuiting. Maar vrije feiten? Really? Ik denk dat nieuwsorganisaties die doelbewust onzin verkondigen, geen recht van bestaan hebben. Het zijn giftige massavernietigingswapens.

 

Hoe krijg je het vergif van desinformatie weg? Hoe komt het dat zulke grote groepen mensen zich gewillig laten misleiden? De propaganda dient om de wil van de mensen te sturen, en dat lukt de propagandisten ook. Je kunt mensen verbazingwekkend makkelijk weg laten kijken van de realiteit. Dat zag je ook goed tijdens de coronacrisis. Bijna een miljoen doden in de VS, en nog ontkenden er miljoenen burgers de risico’s van het virus. Omdat iemand ze had wijsgemaakt dat het virus de wereld was ingebracht om hun vrijheden af te pakken. Propagandisten speelden in op een niet geheel onterecht wantrouwen in grote farmabedrijven die wel eens de boel durven belazeren. Het is diep tragisch allemaal.

 

Desinformatie is niet te weerleggen bij mensen die geloven wat ze willen horen. Het werkt als een geloofssysteem. Met verstand heeft het niets meer van doen, wel met blind geloof, ergens bij horen. Zoals religie een vorm van permanent nepnieuws is, maar dus niet voor de beminde gelovigen. Harvardhistorica Jill Lepore beschreef in Deze waarheden hoe de wereld van het nieuws “een bont attractiepark is geworden van achtbanen en draaimolens, van nieuwe media, van bloggers en sociale media die over mekaar heen buitelen en om het even wat in het publieke domein gooien.” Ongefilterd, ongecontroleerd, maar op maat van de gelovigen. De succesvolle propagandisten injecteren voldoende elementen in de leugen om hem geloofwaardig te laten overkomen, door experts (die vaak niemand kent) te citeren, door feiten te verdraaien, en vooral in te spelen op de angsten van de bestemmeling.

Handelaars in hysterie triomferen. Als journalist in deze tijd word je gebombardeerd met haatberichten en persoonlijke aanvallen als je ongemakkelijke feiten meedeelt die tegen de kar rijden van het geloofssysteem. Zo liet ik de wereld onlangs weten dat de Republikeinse senator Rick Scott het schandelijk vond dat Joe Biden geen gevechtsvliegtuigen wil leveren aan Oekraïne en geen no-fly-zone wil afdwingen boven het land in oorlog. Scott was geschokt dat Biden Oekraïne in de steek liet, zei hij. Ik meldde in mijn bericht dat Scott één van de weinige senatoren was die een paar dagen ervoor nog tegen een groot militair hulppakket voor Oekraïne had gestemd in het Congres. De “gelovers” van Scott scholden mij meteen uit voor leugenaar. Omdat ze het allicht niet aankonden om te geloven dat Scott nee had gestemd. Ook al is het dus wél waar, de gelovigen kunnen niet verkroppen dat ze zijn voorgelogen. Dus liegen ze voort. Ze willen hun geloof niet aan het wankelen brengen. Dus kijken ze liever weg. Dat is de verwoestende kracht van leugens en nepnieuws. Vervelende feiten kunnen ontzettend zeer doen. Het voelt als vloeken in hun kerk. En zo leeft een deel van Amerika in een republiek van leugens.

 

Ik wil er meteen aan toevoegen dat ook gerespecteerde Amerikaanse mainstream media zich geregeld schuldig maken aan het verzwijgen van ongemakkelijke feiten. Zo hield CBS midden jaren 90 een tijdlang de uitzending tegen van een interview met een klokkenluider in de tabakssector omdat de omroep bang was voor de financiële positie van het bedrijf als de waarheid werd uitgezonden. Zo hield NBC in 2019 explosieve getuigenissen tegen over Harvey Weinstein, omdat het management nogal close was met de entourage van de filmbaas.

Nieuwsbedrijven zijn hier vaak deel van financieel megaconcerns. Daarom zie je ook een onderbelichting van bepaalde onderwerpen, omdat aandeelhouders niet tegen de haren mogen worden ingestreken. Het geeft te denken over journalistieke onafhankelijkheid in de VS. Zo’n houding (verzwijgen) is minstens even verwoestend en tragisch voor het geloof in nieuwsmakers als platte propaganda. Als journalist moet je ook niet geliefd willen zijn. Ik ben bijvoorbeeld niet in dit vak gestapt om iemands vriend, vijand, meester of knecht te zijn.

Je gaat als journalist waar de feiten je leiden. Hoe ongemakkelijk dat ook kan zijn. Of het nu gaat over een Democraat of een Republikein. Niet tot een kamp willen behoren is een moeilijke positie. Het is eenzaam, want je hoort nergens bij. Ik leef en werk bovendien in een land waarin zelfs het resultaat van verkiezingen door de helft van het land niet eens wordt aanvaard, omdat het daarover is voorgelogen en misleid. Dat is een groot probleem.

We lijken op een keerpunt aanbeland waar je mensen zo hard met nepnieuws kan opjutten dat ze hun parlementsgebouw bestormen, of oorlogen ontketenen. Het is helaas van alle tijden. Wanneer komt de rust in de geesten terug? Als er voldoende doden zijn gevallen in de oorlog? Groeit ons besef stilaan over hoe toxisch propaganda is? De bestorming van het Capitool was kennelijk niet genoeg. Is de oorlog in Oekraïne dat wel?

 

Ook de vorm en stijl van de propaganda is veranderd. Vroeger bestond propaganda (net als reclame) uit het bejubelen van de eigen prestaties. Nu is propaganda er eerder op gericht om op een schijnbaar wetenschappelijke wijze een arsenaal feiten naar voor te brengen die de tegenpartij beschimpen en ondermijnen. Kijk naar hoe Poetin of Trump het doen. Kijk hoe de Russen dezer dagen de VN-Veiligheidsraad misbruiken om elke week te herhalen dat Amerikanen en Oekraïners biologische oorlogvoering voorbereiden. Herhaal de leugen, en de twijfel neemt toe. Precies wat men wil.

 

Hannah Arendt, de Duits-Amerikaanse politieke denker, stelde in haar boek The Origins of Totalitarianism uit 1951 pertinente vragen die vandaag brandend actueel zijn. Arendt was gefascineerd over de passiviteit van zoveel mensen tegenover autocratische leiders. Ze was gebiologeerd door de wijdverspreide bereidheid – het enthousiasme zelfs – om leugens en propaganda te slikken. Kijk naar de gewillige beulen van Hitler. Kijk naar de tientallen miljoenen Russen die Poetins leugens geloven.

 

Veelzeggend was voor mij het verhaal van de Oekraïense man die ik hoorde getuigen over de bombardementen op zijn flatgebouw in Kiev, over zijn angsten en de ellende. Hij belde naar zijn vader in Rusland om zijn hart te luchten. Die vader antwoordde hem dat het niet waar was, dat zijn zoon het verzon, dat er helemaal geen bommen waren. Soms kan je broek afzakken van zoveel tragiek. Het ultieme besef dat doordringt over de kracht van leugens en propaganda. Welke samenleving krijg je als je accepteert dat iemand vijftien jaar de cel in kan als hij of zij niet de officiële waarheden verkondigt?

 

De Orwelliaanse wereld is werkelijk gearriveerd. Liegen kan ongestraft. Ik moest eraan denken toen ik de Republikeinse senator Lindsey Graham onlangs zijn kar zag draaien. Vorig jaar stemde hij nog enthousiast voor de benoeming van de zwarte vrouw Ketanji Brown Jackson als rechter bij het Hof van Beroep in Washington. Hij was onder de indruk van haar bekwaamheid, zei hij. Nog geen jaar later moet Brown Jackson opnieuw benoemd worden, dit keer als rechter bij het Hooggerechtshof. Graham spreekt plots totaal andere taal: “The radical left has won President Biden over yet again.” Wie gelooft die mensen nog?

Ik heb het dan nog niet over de van de pot gerukte beweringen zoals de theorie dat Joe Biden pilletjes krijgt bij elke persconferentie om zijn ziekte van Alzheimer in bedwang te houden. Amerikanen spreken me daar écht over aan, want een hele ecologie van radicaal-rechtse mediaplatformen bestookt hen elk moment van de dag met dat soort berichten. Elke dag stuurt ex-president Trump mij mails waarin hij beschrijft hoe Biden Amerika vernietigt en welke ontzettende leugenaars gewone journalisten zijn. Elke dag vier tot vijf van die mails. Zo werkt het: herhaal, herhaal, herhaal. Tot het een onuitwisbaar riedeltje wordt.

 

En zo geloven miljoenen Amerikanen ook dat hun president (Biden) de leider is van een kinderpornonetwerk. Het dagboek van Bidens dochter Ashley werd gestolen door een organisatie die zich een onderzoeksjournalistiek bedrijf noemt, Project Veritas. Journalistiek die er geen is, en helemaal voor rekening rijdt van radicaal-rechts Amerika. Het kan allemaal. Het gebeurt allemaal. In het land dat zich triomfantelijk de beste democratie ter wereld noemt.

In een totalitaire wereld is de waarheid waardeloos, en is het vertrouwen weggerend. “De mens geloof alles en niets. De mens denkt dat alles mogelijk is, en niets nog waar,” schreef Hannah Arendt. Door de instellingen en het vertrouwen erin te vernietigen, houden autoritaire regimes de mensen van mekaar weg. Door het publieke domein vol te gieten met leugens en propaganda – denk aan Trumpstrateeg Steve Bannons woorden: “The way to deal with the media is to flood the zone with shit.” – maken propagandisten de mensen doodsbang om nog met mekaar te spreken. Als iedereen zich vervolgens geïsoleerd en alleen voelt, dan is weerstand bieden tegen de leugens niet meer mogelijk. Dan houdt journalistiek op te bestaan. Het is het begin van terreur. Zoals George Orwell in zijn roman 1984 schrijft: “Het verleden werd gewist, het wissen werd vergeten, en de leugen werd waarheid.”

 

_________________________________________________________

 

Ter info en ter inspiratie volgend nu dus een paar persoonlijke bedenkingen en een zekere dosis aanmoedigingen, zoals ik ze schreef op de pagina van betrokken observator.

 

Heel briljant en diepzinnig, beste Björn Soenens. En toch laat u één grote steek vallen, wat uw erg zichtbare ambitie heel goed te zijn, voor mij mooi modelleert en modereert, in de zin van matiger maakt. Goed doordacht en als het even kan ook mystiek doorvoeld geloof is helemaal geen nepnieuws. Ik beleef dat overigens persoonlijk op deze manier. Mysticus met krachtig godscontact én geleerde theoloog die humane én positieve wetenschap inschakelt om het overtollige vet en de oude huid van christelijk geloof af te snoeien.

 

Uw grove en vernietigende standpunt over alle religie in dit stukje maakt uw persoon als observator van mens en tijden direct erg gewoon-menselijk. Uiterst sympathiek, dat blijft; om de fouten én om de trefzekere klappen uitgedeeld aan leugen, onwaarheid en lichtgelovigheid.

 

&

Wat de kansen op overwinning van de Waarheid betreft, het hangt o.i. ook in sterke mate af van hoeveel Vertrouwen er leeft. Vertrouwen in elkaar, in de informatiebronnen, in wetenschappers, journalisten & In het Leven, in het goede en in haar kracht!

Laat ons daarom ook hopen dat de face to face Ontmoeting, die plaatsgrijpt in vier dimensies met gebruik van de vijf zintuigen, geliefd en zeer ruim toegepast blijft. Ik ken de USA niet zeer goed, hoewel de verslaafdheid aan de blikken wagen op dit vlak omineus blijft. Maar in Brabant, in thuisstad Leuven, zie ik al lang wat ik een verontrustende graad van geslotenheid vind. Er zijn minder kansen op dialoog in de welvaartsmaatschappij.

De televisie, de (hand) computer, zij trekken de mens weg van elkaar. De schermen en de zetels (ook in de auto), zij doden onze vitaliteit en daarmee ons optimisme en geloof!

Ik zag de laatste tijd ook traditionele plaatsen van Ontmoeting verdwijnen, zoals vele cafés. Naast de geschiedkundige blik en haar typerende waarheidsliefde is en blijft de ont-moeting toch een eminente bron van Vertrouwen.

 

Zoals ‘hugs’ overigens. De mens praat en gelooft teveel en knuffelt en aait en masseert te weinig! Als Homo sapiens, als sociaal warmbloedig zoogdier van nature! Ook hier kan zowel de strijd tegen de oplaaiende Onwetendheid (ignorance) nuttig zijn. Maar daarnaast ook een houding als het cultiveren van ons (warm) hart.

 

Een tekst als deze van Soenens is misschien toch ook te beschouwen als een symptoom van een persoonlijke schaarste. Een onvervuld gebleven verlangen, behoefte. De intellectuele mens, zo komt dat op mij over, tendeerde ook in vele vorige eeuwen vaak naar visies gevuld met gebrek aan gewone gezonde levenslust en blijheid!

Een wereldstad als New York of DC contrasteert daarin misschien toch fundamenteel met pakweg het herdersleven (cfr. het bekroonde literaire getuigenis van herder James Rebanks).

Het leven zelf lijkt mij altijd heel wat meer vol resilience en vitaliteit dan de woordkastelen van wie professioneel toeschouwer zijn & pen vasthouden!

 

$$

Wat deze pertinente en scherpzinnige analyse mist, lijkt mij toch een gezonde dosis Geloof en Hoop en Vertrouwen. Ik lees tussen de regels erg zwarte zwartgalligheid. Deze observatie geeft mij vervolgens de kans een leeftip te formuleren. Veel wanhoop is toch geestelijke vrucht van de mens die te weinig zijn lichaam laat bewegen en werken! De “endemie” van de intellectueel. Een geregelde wandeling of jogging in het (Central) Park doet wonderen. Dat wonder heet de aanmaak van natuurlijke pepmiddelen, zoals neuropeptiden en endomorfines. Zij geven het gevoel “goed gedragen te zijn”: Eu-foor, in het etymologische Grieks.

 

 

Wat euforie in de balans van de te maken maatschappelijke overwegingen lijkt ons voor iedereen en de heer Soenens in het bijzonder, aangewezen, als ik even de rol van heelmeester mag innemen. Scherp zien is in oorlogstijd van vitaal belang. Geloof in eigen kunnen, het moreel van de soldaat, echter al evenzeer! Een VRT reporter draagt een grote verantwoordelijkheid. Hij moet genoeg blijven voor zichzelf zorg dragen, in dienst van het algemeen belang, als ik even een vaderlijke toon mag aanslaan.

 

¥¥

Conclusie

Zal propaganda de Waarheid voor altijd wurgen?

Als ik mij het lot van de grootste propaganda producent aller tijden voor de geest haal, dokter Joseph Goebbels, dan ben ik hoopvol!

😉

 

Toemaatje: de balans bewaken tussen het volgen (en bemeesteren) van de informatiestroom enerzijds en het uitvoeren van handelingen, van de meest gewone en natuurlijke gedragingen, het deelnemen aan de stroom van het “echte leven”, zoals onze moeder dit benoemde, is meer dan ooit van levensbelang. Zeker als je journalist of politicus bent en veel modder naar je toe krijgt gegooid. In dit verband heb ik een wijsheid opgepikt en meegenomen sinds intussen veertig jaar. Aan de universiteit hadden wij een assistent die ons op reis naar Londen persoonlijk leerde kennen. Hij was een beetje filosoof, Luc Duerloo. Van hem leerde ik een levensbelangrijke formule, en dit in een tijd dat het internet nog niet eens zijn karakter van doos van pandora had gevonden:

“Een teveel aan informatie leidt tot desinformatie.”

 

Toemaatje 2

De verzuchting van Soenens lees ik als historicus en opiniemaker als een alarmkreet voor deze tijd. Overtuigend, aan de ene kant. Als ervaren hulpverlener van mensen die kampen met aandoeningen als depressie en angsten, lees ik tussen de regels ook een persoonlijke noodkreet. Daarom ga ik nog even door met nadenken over remedies. Laten wij ons oor eens te luisteren leggen in de biografie van Churchil; hij is immers de man geweest die wellicht als geen historische tegenhanger doeltreffend heeft weten om te gaan met machtige informatiestromen met (oorlogs)nieuws. (Wij moeten ons overigens nooit schamen te leren van voorgangers. Onlangs was ik te gast in Noorwegen. In het Polar Museum van Tromsö vond ik een biografie van de poolreiziger Amundsen. Die haalde het in zijn race om de zuidpool te bereiken van zijn Britse concurrent Scott, zoals bekend. Een van de doorslaggevende troeven is dat Amundsen zich jarenlang verdiepte in de manieren van de Inuït. Hij keek van hen af hoe je bij min veertig graden overleeft. Scott was meer eigenzinnig, schakelde ponies in voor de sleden in plaats van honden, en ging ook ten onder met zijn team omdat hij teveel geloof had gehecht aan nieuwerwetse technologie zoals motorsledes.) Wat deed Churchil om de immense stress de baas te blijven? (Hij had inderdaad intense, diepgaande ontspanning nodig, want in tegenstelling tot de meeste mensen deed hij totaal niets in het huishouden; kookte hij nooit in zijn leven ook maar een schotel; naar alle waarschijnlijkheid genoot hij ook niet van de herbronnende effecten die een actief seksleven meebrengt.) Wel, de old man werkte de eerste uren van zijn dag vaak gezellig van in zijn bed. (Ook Descartes deed dit overigens). Meer toepasbaar wellicht, is zijn frequente omgang met allerlei huisdieren en neerhofdieren. (Zelf beschouw ik mijn  hond Fellow als een godsgeschenk om positief te blijven). Verder nam de Prime Minister dagelijks een tot twee keer een bad. Zelfs als hij in afgelegen streken reisde, organiseerde hij die sessies, tot in zijn treinen toe. Churchill raakte in 1943 overigens ernstig depressief, toen successen voor de geallieerde legers uitbleven en de onderhandelingen met Stalin hem op de proef stelden. Hij reisde altijd al veel, en dat doet de mens deugd; toen hij een bezoek bracht aan president Roosevelt in Quebec voor een grote conferentie waar onder meer over Operatie Overlord gewichtige beslissingen werden genomen, was hij na afloop uitgeput. Ook zijn generaal Ismay kreeg toen een hartaanval. Winston Churchill had echter de wijsheid na de conferentie een week vrijaf te nemen in de Canadese natuur. Hij maakte wandelingen waarbij hij naar het Noorderlicht keek; ging mee op jacht in de wouden, viste op Canadese forellen en sloot zich af van de informatiestromen die hem al vier jaar dagelijks plaagden. Doorheen de jaren nam de man ook heel wat whisky tot zich, die hij wijselijk aanlengde met veel bruiswater. Heel zijn leven lang was hij ook een fervent paardenliefhebber en ruiter. (De ouders onder de lezers van wie de kinderen vandaag hypotherapie volgen zal een lichtje opgaan.) Churchill bleef tot op hoge leeftijd aan polo wedstrijden deelnemen. Hij was ook een bekend zondagsschilder, hoewel hij gedurende de oorlog zo druk was, dat hij slechts één schilderij maakte, tijdens een vakantie na de grote conferentie te Casablanca. Bijna elke avond ontspande de grote man zich aan tafel met boeiende gasten tot na middernacht, gasten en vrienden die hij dan overspoelde met zijn meningen en boutades, en vaak keek hij na zijn lange werkdag met zijn inner cirkle naar een film. Natuurlijk las hij veel. (Hij zegde: je boeken uit je bibliotheek moet je niet allemaal helemaal uitlezen, maar je moet ze geregeld ter hand nemen, en er enkele alinea’s in lezen. Hij verbaasde velen door geregeld hele hoofdstukken uit werken die hem troffen, te debiteren uit het hoofd.) Na zijn nederlaag in de verkiezingen bij het einde van de wereldoorlog, vond hij troost en stabiliteit in het redigeren van zijn History of the Second World War, vijf boeken die hem de Nobelprijs opleverden. Hij was ook een bekend amateur metser, bouwde een muur in zijn tuin bij de woning die hem dierbaar was, ook omwille van de landschappelijke en horticulturele schoonheid die het huis omringde. (Zie de film “The gathering storm”). Zijn humor en “wit” is verder ook legendarisch. Humor is heilzaam omdat het de dingen ontluisterd, van hun heilige ernst beroofd. Mark Eyskens, hoogleraar en minister van Staat die als knaap in het ouderlijke huis in Leuven een ontmoeting had met Churchill, merkt in dit verband met wijsheid op: “Er heerst in onze tijd een gebrek aan humor, dat nog wordt erger gemaakt door een gebrek aan ernst”. Tot slot was een iconische eigenschap van Churchill dat hij genoegen putte uit het roken van sigaren. Dat lijkt misschien niet wijs, maar bedenk dan dat tabak ook de meest universele troost blijkt te zijn  die soldaten uit alle landen en tijden zich gunnen. “All work and no play makes Jack a dull boy”.

 

Illustraties

– Een wijze uil (Oehoe, Bubo bubo) kijkt het allemaal aan vanuit de hoogte in Central Park te New York.

– (Spin) doctor Joseph Goebbels afgebeeld op de cover van een editie van zijn dagboeken.

– Winston Churchill. Op het portret dat wij in het archief van een gestorven familielid, een fotograaf, aantroffen in Washington DC in 1987.

& Van wie ik graag  nog eens het adagium in herinnering breng:

 

“Succes is not final

Failure is not Fatal

It is the courage to continue that counts”

 

… zoals deze lijfspreuk wordt geciteerd in de (waarachtige en toch onvermijdelijk met een standpunt dat ook licht door de makers is gekleurd) oorlogsfilm van Servische makelei, “Wild  Wind” van Ika Panajotovic (2013)

 

Churchill in the fifties.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!