Qatar is zich hyperbewust van de soft power-boost die het organiseren van het WK-voetbal in 2022 naar verwachting zal opleveren. Begin november verscheen een artikel in The Financial Times met als kop: “QATAR worstelt om de aandacht af te leiden van de rechten van arbeiders”. Deze bevestigt dat het gastland moeite heeft om het verhaal onder controle te houden.

Arbeidsrechten en LGBTQI+

In Groot-Brittannië, maar ook in andere landen, hebben de media en de delen van de politieke elite herhaaldelijk de aandacht gevestigd op de benarde situatie van arbeidsmigranten die de stadions in het rijke Golf-emiraat hebben gebouwd – en ook op de vreselijke situatie voor LGBTQI+-mensen die daar wonen.

Het is de moeite waard om na te denken over wat de (Britse) media niet zeggen over de kleine energierijke staat.

“Homoseksualiteit is illegaal in Qatar, met straffen tot zeven jaar gevangenis”, meldde The Guardian onlangs.

Hoe gênant en belangrijk deze twee kwesties voor Qatar ook zijn, het is de moeite waard de tijd te nemen om na te denken over wat de (Britse) media, op een paar eervolle uitzonderingen na, niet zeggen over de kleine energierijke staat.

Absolute monarchie

Je ziet bijvoorbeeld zelden een serieuze analyse van het politieke systeem van Qatar, dat, zoals veel van zijn buren, volgens het CIA World Handbook, een absolute monarchie is.

De emir is het staatshoofd en hij kiest de premier, de vicepremier en de ministerraad. Dertig van de 45 leden van de adviesraad, of Majlis al-Shura, worden gekozen bij volksstemming. De bevoegdheid voor het opstellen van wetgeving berust echter bij de ministerraad en wordt alleen beoordeeld door de adviesraad.

Een dichter werd voor 15 jaar gevangen gezet – en na drie jaar vrijgelaten – omdat hij “indirect kritisch” was over de emir.

En het is een zeer repressieve monarchie, waarbij Reporters Zonder Grenzen opmerkt: “Qatari-journalisten krijgen weinig speelruimte door het onderdrukkende wetgevende arsenaal en het draconische systeem van censuur”.

Een voorbeeld: in 2012 werd de Qatarese dichter Rashid al-Ajami voor 15 jaar gevangen gezet – en na drie jaar vrijgelaten – omdat hij in Caïro een gedicht had voorgedragen dat volgens The Guardian “indirect kritisch” was over de emir.

Klimaatcrisis

Ten tweede is er de sleutelrol van Qatar in het verergeren van de klimaatcrisis. Zoals The Guardian in mei uitlegde, “plannen ‘s werelds grootste fossiele-brandstofbedrijven in stilte een groot aantal ‘koolstofbommen’, dat wil zeggen olie- en gasprojecten die het klimaat voorbij de internationaal overeengekomen temperatuurgrenzen zullen drijven, met catastrofale wereldwijde gevolgen”.

Het artikel citeert onderzoek van de Duitse ngo Urgewald waaruit blijkt dat het staatsbedrijf QatarEnergy bovenaan de lijst staat van bedrijven met de grootste geplande uitbreiding van olie en gas in de komende zeven jaar, groter dan Gazprom, Saudi Aramco en ExxonMobil.

Steun aan terreurgroepen

Ten derde is er de achterbakse rol van Qatar in de escalatie van de oorlogen in Libië en Syrië. In 2011 leverde Doha – met wat The New York Times “de zegen” van de VS noemde – wapens aan de rebellen die vochten om Kadhafi omver te werpen.

Maar, zoals The New York Times verder berichtte, “VS functionarissen werden later gealarmeerd toen het bewijs groeide dat Qatar een deel van de wapens overdroeg aan islamitische militanten.”

“Je moet je afvragen wie de Isis-troepen bewapent en financiert. Het sleutelwoord daar is Qatar.”

Evenzo is Qatar ook een belangrijke speler geweest in de Syrische oorlog, waarbij The Financial Times schatte dat Doha 3 miljard dollar aan financiering had verstrekt aan anti-Assad-troepen. Net als in Libië zijn er vragen gerezen over de omvang van de relatie van Qatar met jihadistische elementen in de Syrische oppositie.

“Je moet je afvragen wie de Isis-troepen bewapent en financiert. Het sleutelwoord daar is Qatar”, zei de Duitse minister van Ontwikkeling Gerd Mueller in 2014.

In datzelfde jaar zei David Cohen, viceminister van Financiën van de VS, dat Qatar een bijzonder “tolerante jurisdictie” had met betrekking tot de financiering van terrorisme, onder meer van extremistische groeperingen die actief waren in Syrië.

“Gewaardeerde partner”

Dat brengt me bij het laatste feit dat grotendeels wordt genegeerd door de Britse media: de nauwe relatie van Groot-Brittannië met Qatar en de andere autocratieën in de Golf.

In mei beschreef de toenmalige premier Boris Johnson Qatar als “een gewaardeerde partner voor het Verenigd Koninkrijk”.

Deze blijvende vriendschap betekende dat tussen 2015 en 2018 voor 450 miljoen euro aan Britse militaire exportvergunningen aan Qatar werden verleend, waarbij Britse straaljagers op de luchtmachtbasis al-Udeid in het Golfemiraat werden gestationeerd.

Eurofighter Typhoon AUT. Foto: Markus Zinner, Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0

In 2017 verkocht Groot-Brittannië aan Qatar 24 Eurofighter Typhoon-jets in een deal van 7 miljard euro. Die deal hield ook de oprichting in van een nieuw (tijdelijk) gezamenlijk Brits-Qataars Typhoon eskader.

Zoals Dr David Wearing opmerkt in zijn boek AngloArabia: Why Gulf Wealth Matters to Britain, heeft het Verenigd Koninkrijk, zowel onder Labour- als onder Tory-regeringen, een belangrijke rol gespeeld “in de bevordering en instandhouding van het monarchale bewind in de regio”.

(Ondanks het feit dat Qatar oorlog voert in Jemen en terroristische groepen steunt in Syrië levert ook Vlaanderen wapens aan Qatar, nvdr.)

Oppoetsen van imago

Een van de redenen waarom deze ongemakkelijke feiten zelden worden vermeld, laat staan serieus besproken, is de enorme inspanning en de middelen die Qatar heeft gestoken in het oppoetsen van zijn imago op het internationale toneel, vooral in de VS en Groot-Brittannië.

Na het begin van de blokkade van Qatar door Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten in 2017 heeft Doha “een leger van lobbyisten en public relations professionals” ingehuurd om zich te richten op Washington DC.

Deze “buitengewone beïnvloedingsoperatie” omvatte 33 verschillende bedrijven die als geregistreerde buitenlandse agenten van Qatar in de VS fungeerden, waarbij buitenlandse agenten van Qatar contact opnamen met de kantoren van meer dan twee derde van alle leden van het Congres.

Doha een leger van lobbyisten en public relations professionals ingehuurd.

In Groot-Brittannië “heeft Qatar het afgelopen jaar meer geld uitgegeven aan geschenken en reizen voor Britse parlementsleden dan enig ander land”, meldde The Observer vorige maand.

Naast het directe lobbywerk ontwikkelt Qatar soft power via verschillende mediakanalen, waaronder de populaire televisienieuwszender Al Jazeera – en Al Jazeera English voor het Westerse publiek.

Greep op academische wereld en de media

Net als zijn buurlanden in de Golf heeft Qatar ook veel geld uitgegeven aan de financiering van prominente Westerse onderzoeksinstituten en universiteiten.

Dit alles betekent dat veel van de onderzoekers en academici die het eerste aanspreekpunt zouden moeten zijn voor onafhankelijke, kritische analyse en expertise over Qatar en de Golfregio in bredere zin, vaak ernstig gecompromitteerd zijn.

“Donoren hebben er meestal op kunnen vertrouwen dat een cultuur van zelfcensuur wortel schiet in de ontvangende instellingen”, aldus Christopher Davidson in zijn boek After The Sheikhs: The Coming Collapse of the Gulf Monarchies.

“Het is bijna ondenkbaar … dat een academicus zonder alternatieve bron van inkomsten een serieuze kritiek maakt over een regime dat zijn of haar salaris, studiebeurs of het gebouw waarin zijn of haar kantoor is gevestigd, heeft betaald.”

Het heeft ook te maken met toegankelijkheid met betrekking tot het onderzoek. Als uw academisch onderzoek afhankelijk is van een bezoek aan een of meer van de Golfstaten, zou u dit op het spel zetten door openbare kritiek te uiten op de heersende elites in die landen?

En journalisten, onze zogenaamde heroïsche zoekers naar de waarheid, zijn zelf niet geneigd de aandacht te vestigen op deze smerige compromissen, omdat zij graag goede relaties onderhouden met onderzoekers voor citaten en achtergrondinformatie, en de Golfregio ook zelf willen bezoeken voor hun eigen werk.

Gouden kans

Natuurlijk is de Britse regering, zoals elke Westerse regering, meer dan gelukkig dat haar nauwe, ondersteunende relatie met Qatar uit het zicht blijft.

Zoals een Britse hoge ambtenaar zei in een boek uit 1997 van de gevestigde denktank Chatham House: “Veel van ons buitenlands beleid wordt in het geniep gevoerd uit angst dat het thuis de gemoederen zou verhitten als de mensen zouden weten waar we op aansturen.”

Het is daarentegen de taak van activisten en bezorgde burgers om de laakbare omgang van Groot-Brittannië en het Westen met de elites van de Golfstaten onder de aandacht van het publiek te brengen.

“Veel van ons buitenlands beleid wordt in het geniep gevoerd uit angst dat het thuis de gemoederen zou verhitten als de mensen zouden weten waar we op aansturen.”

En het WK biedt een gouden kans om het debat niet alleen over migranten- en LGBTQI+-rechten te voeren, maar ook over de decennialange steun van Groot-Brittannië en andere Westerse landen aan de autoritaire monarchie in Doha ten koste van de democratische aspiraties van de bevolking in Qatar en de rest van de Golf.

Dit is een ingekorte vertaling van een artikel dat verscheen in Morning Star.