Veeleer dan te vertellen waar Winst over gaat, met het risico te veel van de plot te verklappen, geef ik liever een hint waarom dit knap vormgegeven boek het lezen waard is. Het is een goede investering. Winst etaleert namelijk treffend hoe men bij het hypocriet najagen van succes, wegzakt in een poel van verlies. We hebben er zoveel voor over om erbij te horen. Maar waarbij eigenlijk?
Het hoofdpersonage Donald bracht als kunsthandelaar ooit een groep dwarse kunstenaars aan de man. Ergens in de nabije toekomst, waar we na de eurocrash met euromarken betalen en zonnestormen voor eindeloze zomers zorgen, wordt hij door de stinkend rijke diamantair Pluim gevraagd om het allemaal nog eens over te doen met een gesponsorde tentoonstelling in Berlijn maar dan wel om er deze keer een lucratief handeltje van te maken, in samenwerking met de Neue Europäische Bank. Alleen kunst biedt Donald blijkbaar nog een pretext om zijn imago te redden.
Iedereen zit ondertussen op een smoelenboek genaamd het Netwerk en dat valt soms uit. Ook daar lijkt men de overslag van de oude naar een nieuwe wereld op te wachten. Maar omdat niemand nog echt vooruit durft te kijken, houdt men zich samen nostalgisch vast aan gedateerde, maar dwangmatige patroontjes die ooit onder het label cool, alternatief, trendy en progressief terug te vinden waren.
Het Netwerk incarneert elegant de collectieve verdwazing die we vandaag zo goed kennen: de hedendaagse censuur, niet door een te weinig of net een te veel aan informatie, maar wel door een dictatuur aan dingen die er allemaal totaal niet toe doen. Bezigheidstherapie. I Like.
Zelfbedrog
Intussen verdwijnt er vanalles. Privacy verdampt. Democratie loopt leeg als een bloedend dier. Herinneringen vervagen. Het zelfbewustzijn dooft uit terwijl de liefde verschraalt. Die verzuipt in narcistisch, ietwat erotisch theater en een aandoenlijke vervreemding tussen jong en oud. Wat blijft is angst, hebzucht, verwarring, frustratie en escapisme. Op zoek naar een beetje troost bijeengeschraapt met zelfbedrog.
Het valt op dat Olyslaegers deze impasse knap weet te capteren in een spirituele machoschrijfstijl die zichzelf moet overtuigen; doorzetten en er ondanks alles bevlogen in blijven geloven. Olyslaegers schrijft kosmisch, driftig en gehaast. Zijn fonkelende taal biedt bokkig weerstand tegen de entropie.
Sommige wendingen zijn daarom opzettelijk hilarisch, potsierlijk of belachelijk en dikwijls net daardoor zo herkenbaar. Donald, op de vlucht voor zijn eigen middelmatigheid, die zijn onzekerheid moet verdringen met bruschetta’s, Bialetti-espresso’s en zijn teerbeminde rode retro BMW, leeft bij gratie van schouderklopjes en aandacht van zijn virtuele fans. Zolang zij er in geloven, heeft het zin.
Hoe-omgaan-met-onzekerheid-kunst
Winst is blijkbaar wel een bruggetje in de geplande WWW-trilogie tussen Wij en Wil. Het begon met een focus op het kantelmoment in de jaren zeventig waarbij ‘wij’ samen uit de kleurrijke make love not war-mist van de gezamenlijke hippieroes donderden in een kleinmenselijke grote plas van profijtig individualisme, van afgunstig genot, naijver en jaloezie.
Het tweede deel maakt duidelijk dat er met deze kostelijke, hippe zombiementaliteit echt niets te winnen valt. Winst is daarom een knap therapeutisch staaltje hoe-omgaan-met-onzekerheid-kunst. Hoop is er eigenlijk helemaal niet, gesteld dat dit is wat de lezer wil. Dat is misschien iets voor het sluitstuk van deze trilogie.
Wel is er de eerlijkheid waarmee onderhuidse inconsistenties toonaangevende verhaallijnen worden, zonder de vlucht vooruit in opgeleukt televisieamusement en krampachtige stand-up ironie. Laten we onszelf vooral niets wijsmaken, dat lijkt het nieuwe evangelie van Olyslaegers te zijn.
Geestdrift is op drift, omdat we eigenlijk niet meer weten wat we moeten willen. Zijn wij vandaag, in deze catastrofale tijden, daarom niet onze eigen antichrist geworden? Lars von Trier lijkt soms van achter een hoekje mee te lezen. Wat wil de vos die plots opduikt in het verdorven Berlijn vertellen?
Tot slot, om de bok wat te doen stampen en ineens ook even vooruit te lopen richting Wil: wat valt er nog te willen? Welke Wij willen wij zijn? Wat voor een wereld willen wij voor Angelo, de zoon van Donald? Hoe geraken wij dus voorbij deze ik-cultuur die zich maar blijft wegsteken achter een tirannieke ego-rationaliteit van kosten en baten, vraag en aanbod?
En wat wil Angelo zelf? Zich op zijn beurt verliezen in een drakengevecht met een braamstruik, zoals Donald? Of gewoon wat schilderen in een tuin van Eden, zoals de vrienden van Donald, waar hij altijd al zo graag bij wou horen?
Vond je deze bespreking interessant? Steun DeWereldMorgen.be door dit boek bij ons te kopen.
