Marc Hooghe wees er gisteren op in een opiniestuk op deredactie.be: als de koning op het gevaar voor populisme wijst en alludeert op de jaren ’30, struikelen zijn kritikasters in de pers bijna over elkaar. Als Herman Van Rompuy hetzelfde doet, hijsen we hem bijna op het schild als “een staatsman met internationale allures”. Terwijl het toch – in de woorden van Joris Luyendijck in een recent Knack-nummer – overduidelijk terug “enge tijden” zijn, als je tenminste grondig wil kijken naar de Europese en wereldactualiteit. Het verschil tussen de respons op de koning en Van Rompuy is trouwens maar schijn.
Het essentiële verschil zit ‘m in het feit dat mensen die Van Rompuy zouden willen aanvallen op het Europa dat hij heeft helpen creëren de laatste jaren, en zijn nogal gratuit afdoen van critici op het Europese beleid als “populisten en extremisten”, maar mondjesmaat aan bod komen in onze pers. In tegenstelling tot de critici van de koning dus, die hun eigen agenda hebben, een agenda die blijkbaar door wel meer invloedrijke actoren in het Vlaanderen van nu gedeeld wordt. Vandaar het weinig verheffende schouwspel van de jongste dagen in onze media.
Laat ons wel wezen: wie in het Europa van eind 2012 nog geen populist is – in de zin van “getuigend van wantrouwen versus een technocratische elite” – heeft geen kranten gelezen de jongste jaren. Zelfs een onverdachte bron als Bart Sturtewagen schreef vanmorgen in De Standaard dat het Europa dat nu zogezegd ‘gered’ is, niet meer hetzelfde Europa is. Hij bedoelde het niet als een compliment.
Ik hoor overigens niet bij diegenen die denken dat Europa stilaan het ergste gehad heeft – ik vrees dat onze Europese leiders nog altijd de infernale politieke dynamiek onderschatten die ze met hun kortzichtige beleid van de laatste paar jaren in gang hebben gezet. En de markten mogen dan schijnbaar gekalmeerd zijn, er is volgens mij weinig voor nodig, op politiek vlak dan, om ze weer op hol te doen slaan. Of het nu Italië, Spanje, of Griekenland zal zijn dat de vlam terug in de pan zal doen slaan, als Van Rompuy en co slim zijn, en dat zijn ze, horen ze te weten dat veel méér zal nodig zijn om de kloof met de Europese burger weg te werken. En dat hen niet veel tijd rest.
Ik denk dat de EU geen tien jaar tijd meer heeft om haar democratisch deficit weg te werken, een deficit dat overduidelijk zo wordt aangevoeld door het merendeel van de Europese burgers, wat mensen als Verhofstadt ook mogen beweren. Wat dat betreft zitten Van Rompuy/Barroso en Xi Jinping in hetzelfde schuitje. Laat ons hopen dat de leiders in de EU en China snugger genoeg zijn om een en ander in te zien en een grote politieke sprong voorwaarts te maken op korte termijn. De ballonnetjes die Wolfgang Schäuble en anderen oplaten over het rechtstreeks verkiezen van een Europees president en andere “structurele” politieke hervormingen, zouden dus best snel prioriteit krijgen op de Europese agenda. Een eventuele Brexit vormt echt niet het enige gevaar, Herman. Dit is inderdaad geen tijd voor rustige vastheid, maar anders dan jij en vele anderen lijken te denken is het politieke luik het meest urgente. Europese burgers moeten terug het gevoel krijgen dat hun stem ertoe doet, en dat ze op het Europese beleid kunnen wegen, anders zullen mensen als Berlusconi oogsten wat jullie hebben gezaaid.
