“De visie van Peeters sluit perfect aan bij de mantra van langer, harder en flexibeler werken. Voor de vakbond zijn cao-afspraken goed als ze worden gewaardeerd door de werknemers: worden zij er beter van, en beantwoorden ze aan de bekommernissen op de werkvloer? Het woord innovatie krijgt een vieze bijsmaak als ‘innovatief’ gelijk staat met overuren doen en met een flexibiliteit op het tempo van de economische logica die mensen ziek maakt.”

Minister Peeters is van mening dat het sociaal overleg in de sectoren nog veel te veel “klassieke” cao’s oplevert. Wat vind je van die kritiek? Is het trouwens zo erg dat sectorcao’s vaak over de klassieke thema’s gaan? Misschien gaan ze wel gewoon over de dingen die werknemers nu eenmaal belangrijk vinden?

Veerle Verleyen: “Om te beginnen kan je een sectorcao niet los zien van het interprofessioneel akkoord (IPA), dat voorafgaat aan het sociaal overleg in de sectoren. Een IPA gaat uit van solidariteit tussen sterke en zwakke sectoren en tussen actieve en niet-actieve werknemers. Het overleg in de sectoren wordt naderhand voort verfijnd op ondernemingsniveau, door bedrijfscao’s af te sluiten. Een cao is ook het resultaat van onderhandelingen tussen de werknemersafvaardiging en de werkgever.”

“In een sectorcao zal je altijd bepalingen vinden over koopkracht en afspraken over kwaliteit van het werk, jobcreatie, opleidingen, arbeidsorganisatie, en dit van begin tot einde in de loopbaan. Een cao is ook altijd een kind van haar tijd. Sociale vernieuwing was altijd het resultaat van sociale strijd en van de volgehouden inzet van werknemersafgevaardigden. Denk aan de 38-urenweek, de vijfdaagse werkweek, de jaarlijkse vakantie, de afschaffing van de kinderarbeid en noem maar op.”

E-commerce en jeugdlonen

Sectorcao’s handelen heel vaak over punten als het minimumloon in een sector, maaltijdcheques, tijdkrediet, SWT (brugpensioen) en vormingsinspanningen. Is dat ook jouw ervaring?

Veerle: “Recente cao’s in sectoren gaan ook bijvoorbeeld over e-commerce, de afschaffing van de lagere jeugdlonen, opleiding en vorming, kansen voor risicogroepen, sociale Maribels waarbij lastenverlagingen daadwerkelijk worden omgezet in nieuwe jobs. Ze handelen over loonbarema’s die verder gaan dan de minimumlonen, tweejaarlijkse loonsverhogingen, afspraken over de indexering van lonen, maatregelen die de combinatie van werk en vrije tijd vergemakkelijken. Of nog, over arbeidsduur en arbeidsorganisatie, bijpassingen voor kinderopvang, een Demografiefonds in de chemie, een correcte flexibiliteit op maat van de werknemers. En er is zoveel meer!”

“Het omstreden wetsontwerp van Peeters dreigt al dit overleg te ondermijnen. Als er voor eind 2016 geen afspraken komen over de flexibiliteit die in zijn tekst wordt beschreven, dan wordt de wet van toepassing. Waarom zou een werkgeversvereniging dan nog uit haar pijp komen? Daar kunnen ze rustig achterover leunen en afwachten. Want de wet zal het door haar dwingende karakter toch wel oplossen.”

Belang sociaal overleg

Het aantal sectorcao’s bereikte in 2015 een recordpeil, zo blijkt uit een rapport dat de federale overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (WASO) schreef voor minister Peeters. Op zich is dat is iets om blij over te zijn, toch? Het sociaal overleg werkt wel degelijk, wat sommige critici ook graag mogen beweren.

Veerle: “Het sociaal overleg werkt zolang dit ook inspeelt op de besognes en vragen van werknemers. Dat er zoveel sectorcao’s werden gesloten in 2015, is veelzeggend. Het is niet oké wanneer een regering denkt dat ze het sociaal overleg moet ‘overrulen’. En het is niet aanvaardbaar wanneer ze via wetten maatregelen meent te moeten opleggen die geen rekening houden met de werknemers en hun vertegenwoordigers. Als een regering zo handelt, is ze eigenlijk met haar eigen agenda bezig. En dat is, weinig verrassend, een neoliberale agenda die ook opduikt in andere Europese landen. Kijk naar de omstreden arbeidswet in Frankrijk, die daar heel wat protest en verzet uitlokte. Door de crisis werd in heel wat landen de klok teruggedraaid op punten zoals het sociaal overleg, het stakingsrecht en sociale afspraken. Moet je zoiets dan innovatief vinden? Nee toch.”

Zwakke sectoren

In vakbondskringen is het geen geheim dat de werkgeversorganisaties zoveel mogelijk af willen van sectorakkoorden en dat ze dromen van een sociaal overleg op bedrijfsniveau. Het sociaal overleg daartoe reduceren zou natuurlijk de positie van de werknemers gevoelig verzwakken?

Veerle: “Als dat gebeurt, dreigen heel wat werknemers in zwakke sectoren, met povere contracten en met flexbanen uit de boot te vallen. In sterke sectoren met veel vakbondsleden en veel centen zullen de werknemers het wel blijven klaarspelen om in hun bedrijf goede afspraken te maken. Maar wat dan met de vele uitzendkrachten, werknemers in tijdelijke jobs, het personeel in talloze KMO’s? Als de werkgevers hun zin kunnen doordrijven, krijg je een ongezonde tweedeling op de arbeidsmarkt, waarbij bedrijven concurreren op de kap van de werknemers. In de huidige situatie zijn sterke vakbondsafvaardigingen de trekkers voor het sociaal overleg in een sector. Zo worden de arbeidsvoorwaarden in de hele sector naar een hoger niveau getild.”

Peeters vindt dat veel sectorcao’s te weinig “vernieuwend” zijn en wil dat er in zulke akkoorden meer wordt “geïnnoveerd”. Waar is de minister op uit wanneer hij zoiets zegt? “Vernieuwing” op zich leidt natuurlijk niet altijd tot vooruitgang voor de werknemers?

Veerle: “Als Kris Peeters praat over ‘vernieuwing’, heeft hij het in wezen over een nog grote flexibilisering die leidt tot een langere arbeidsduur. Combineer de maatregelen van Peeters met de recente loonmatiging en de indexsprong en je beseft gewoon dat mensen langer moeten werken voor minder loon! Peeters speelt ook nog veel meer in op de individuele werknemers die ‘zelf wel hun boontjes zullen doppen’: de werknemer spreekt dan puur persoonlijk met de werkgever af wanneer hij overuren doet.”

“Maar momenteel controleert de vakbondsafvaardiging of er al dan niet overuren worden gedaan en of die correct worden uitbetaald of gerecupereerd. Als er structureel overuren zijn, kan de vakbondsafvaardiging ervoor ijveren dat er extra personeel wordt aangeworven. Het wetsontwerp van Peeters zal, via de overurenregeling, de arbeidsduur effectief verhogen en géén extra banen creëren. Is zoiets innovatief?”

“Al onder het Ancien Régime kon de arbeider tot 10 uur per dag werken en varieerde de dagelijkse werktijd volgens de seizoenen, zegt historicus Jaak Brepoels. In de jaren 1980 probeerden de werkgevers al om de 8-urendag te omzeilen door de arbeidsduur te ‘annualiseren’ (op jaarbasis bekijken, nvdr).”

Arbeidsherverdeling en vermogensbelasting

Wat voor vernieuwingen zou jij graag zien meer zien opduiken in sectorcao’s? Wat zou erg vernieuwend en positief zijn als idee in het sociaal overleg?

Veerle: “Als syndicaliste pleit ik voor een arbeidsherverdeling die de combinatie van werk, gezin en vrije tijd vergemakkelijkt én die jobs creëert. Zo’n aanpak kan ook helpen om de genderongelijkheid te verminderen en de loonkloof te verkleinen. Waarom zetten we niet met zijn allen onze schouders hieronder?”

“Ik ben ook voorstander van een fiscale herverdeling door een belasting op grote vermogens in te voeren. Zo help je om het begrotingstekort aan te pakken en kan je goede collectieve diensten waarborgen: betaalbare en toegankelijke energie, onderwijs, zorg, openbaar vervoer, een cultureel aanbod enzovoort.”

“Maar er is nog meer. Loononderhandelingen moeten vrij zijn zodat de werknemers ook hun deel van de productiviteitswinst kunnen krijgen. Flexibiliteit moet een goede omkadering hebben en moet op mensenmaat zijn; werknemers moeten inspraak krijgen in de manier waarop er wordt gewerkt. Alle werknemers in alle bedrijven moeten het recht hebben om door de vakbond te worden vertegenwoordigd. En onder het ‘recht om te werken’ versta ik dat iedereen recht heeft op een job, mét werk- en inkomenszekerheid. Wie een voltijdse job wil, moet het recht hebben om die te krijgen. Ik vraag ook meer respect voor langdurig zieken en meer preventie van burn-outs. Enfin, te veel ideeën om ze allemaal op te noemen.”

Neoliberale kijk

Minister Peeters ziet zijn eigen wetsontwerp rond “werkbaar en wendbaar werk” als een kleine revolutie. Probleem is wel dat de vakbonden grote vraagtekens zetten bij dit wetsontwerp.

Veerle: “Hoe gaan we ervoor zorgen dat werknemers hun werk met voldoening doen en dat ze niet altijd moeten puzzelen om werk en privéleven aan elkaar te breien? Hoe kunnen we bereiken dat werknemers niet langer ziek worden als gevolg van de ‘rat race’ op de werkvloer? Daarvoor hebben we een preventieve benadering nodig, en een arbeidsorganisatie die jobs werkbaar maakt, op maat van de mensen. We moeten werk maken van serieuze jobs voor jonge mensen, zonder af te glijden naar flexbanen en zonder jongeren te isoleren. Werknemers moeten genoeg (kunnen) verdienen zodat ze een waardig bestaan kunnen leiden. We moeten ook blijven hameren op het belang van goed sociaal overleg: elke werknemer heeft recht op een werknemersvertegenwoordiging.”

“In het wetsontwerp van Peeters ontbreekt die visie totaal. Zijn tekst duwt nog ons verder in de richting van een ‘logica’ van harder, langer en flexibeler werken. Het sociaal overleg wordt in een dwingend carcan geduwd. Zijn vernieuwing wordt gedicteerd door de neoliberale wind die door Europa waait: alles wordt ondergeschikt gemaakt aan economisch denken, en de sociale dimensie is er niet.”

Denis Bouwen

De vakbond LBC-NVK is een onderdeel van het ACV. Ontdek meer over de LBC-NVK op www.lbc-nvk.be en via www.facebook.com/vakbondlbcnvk