Weten we nog wat politiek is?
Samenleving, Politiek, België, Politieke identiteit, Miskenning van de politiek, Dirk De Schutter, Remi Peeters - Dirk De Schutter, Remi Peeters

Weten we nog wat politiek is?

De politieke impasse van het voorbije jaar heeft aanleiding gegeven tot een resem discussies: over culturele en politieke identiteit, over nationalisme, over de toekomst van België, over de plaats van Vlaanderen in Europa, enzovoort.

donderdag 10 maart 2011 12:45
Spread the love

Eén van de favoriete stellingen van de N-VA luidt: “België zal op termijn verdampen. Dat weet toch iedereen. Het is wetenschappelijk bewezen”. Of: “Het staat in de sterren geschreven dat België zal vergaan”.

België als een plas water

België wordt hier vergeleken met een plas water, waarvan het verdampingsproces onder natuurlijke omstandigheden onvermijdelijk is. De politiek kan daar zogenaamd niets aan veranderen. Wie pleit voor het voortbestaan van België, dient een verloren zaak. Dat deze zaak bij voorbaat verloren is, is geen politiek oordeel, maar een vaststelling gebaseerd op wetenschappelijke inzichten. (Hoe lang is het overigens geleden dat gelachen werd met de aan Marx toegeschreven voorspelling van de ondergang van het kapitalisme?)

Dat het in werkelijkheid helemaal niet gaat om een zuiver ‘wetenschappelijke’ vaststelling, blijkt uit het programma van de N-VA: die partij wacht het natuurlijke verloop van de verdamping niet af, integendeel, haar vurigste betrachting bestaat erin het proces te versnellen. De kromspraak over een verdampend België moet dus vooral verhullen dat een zogenaamd natuurverschijnsel perfect beantwoordt aan de wil, de ambities en doelstellingen van een bepaalde politieke partij.

Het belang van politiek

Laat het duidelijk zijn: zowel het verdwijnen als het voortbestaan van België is de uitkomst van een politieke beslissing.  

Politici (en heus niet alleen die van de N-VA) doen het graag voorkomen alsof hun voorstellen deel uitmaken van een onvermijdelijk, nagenoeg boven-historisch patroon.

Hier schuilt een merkwaardige dubbelzinnigheid: enerzijds wordt de invloed van politieke beslissingen en acties geminimaliseerd, anderzijds wordt die invloed ongelooflijk opgeblazen: “we hebben een afspraak met de geschiedenis”, “we gaan voor niets minder dan een systemische verandering”.

Het eigenlijk politieke moment wordt hier geloochend: dat politieke actie altijd inspeelt op contingenties, dat haar uitkomst te enen male onvoorspelbaar is en broos, dat politiek niet gevoerd wordt op basis van een boven-historische systematiek, maar op basis van moeilijk verworven afspraken onder mensen.

Identiteit en nationalisme

Een gelijkaardige miskenning van de politiek kunnen we bespeuren in de discussie over identiteit en nationalisme. Het spreekt vanzelf dat wij op velerlei manieren een identiteit aangemeten krijgen of er ons een aanmeten. We zijn man, vrouw, Aalstenaar, Vlaming, supporter van Standard, katholiek of vrijzinnig opgevoed, anglofiel, germanofiel, Europeaan …

Binnen een politieke democratie krijgen deze pre-politieke identiteiten een plaats, ook al moet daarvoor in bepaalde gevallen strijd geleverd worden. Tegelijkertijd echter sticht een politieke democratie een identiteit die daar boven op komt: naast Aalstenaar en anglofiel ben ik ook Belg. De politieke eenheid België geeft mij dus een politieke identiteit, die niet samenvalt met en iets toevoegt aan mijn pre-politieke identiteiten.

Dit laatste kan op verschillende manieren worden miskend. De eerste miskenning gebeurt door het volksnationalisme, dat de politieke identiteit herleidt tot de volksaard, en ervan uitgaat dat een volk geen politieke, maar een natuurlijke gegevenheid is.

Politiek kan (en moet) deze gegevenheid alleen herhalen en consolideren. Binnen die optiek, die het eigenlijk politieke miskent, is alleen een onafhankelijk Vlaanderen aanvaardbaar.

De pro-Belgische betoging

De tweede miskenning komt uit onverwachte hoek: de pro-Belgische betoging in Brussel van enkele weken geleden. De eis van de organisatoren luidde: “geen politieke slogans”. In de naam van een zogenaamde Belgische identiteit worden hier alle pre-politieke identiteiten uitgeveegd, maar eigenlijk reikt de voorgestelde Belgische identiteit niet verder dan een pre-politieke broederschap van kleurloze en identiteitsloze mensen, blote lichamen als het ware, die elkaar op een zondagmiddag ontmoeten.

Van een echte pro-Belgische betoging zou je verwachten dat ze Belgen van allerlei pluimage verenigt: Vlamingen, Walen, Brusselaars, Duitstaligen, allochtonen, socialisten, liberalen, christen-democraten, groenen. Wil België een politieke gemeenschap zijn, die naam waardig, dan dient ze in staat te zijn om alle genoemde verschillen, van pre-politieke én politieke aard, te herbergen in een gemeenschappelijk huis.

De eis om elke pre-politieke en politieke gezindte thuis te laten, levert hoe dan ook geen bijdrage aan België als politieke gemeenschap.

Elke politieke gemeenschap (of dat nu België is dan wel Vlaanderen) creëert een identiteit die bovenop de reeds aanwezige pre-politieke en politieke identiteiten komt. Ook als Vlaanderen onafhankelijk wordt, moet het een identiteit creëren die meer doet dan Vlamingen onder één taal samenbrengen. België als politieke gemeenschap kan enkel een toekomst hebben als voor de Belgen duidelijk wordt wat het betekent om Belg te zijn bovenop het Vlaming, Waal of Brusselaar zijn. Dat is de inzet van een federale politiek.

Voeling met het waarlijk politieke

Dat we nauwelijks nog weten wat dit betekent, zegt iets over de mate waarin we de voeling met het waarlijk politieke zijn kwijt geraakt. Over hoe we politiek herleid hebben tot management, goed bestuur, bureaucratie en technocratie.

En niet meer begrijpen dat de wezenlijke uitdaging erin bestaat een gemeenschap te stichten, d.w.z. niet alleen te beslissen wat we met ons geld zullen doen, maar gezamenlijk te overleggen over welke samenleving we willen en welke rol rechtvaardigheid en solidariteit daarin dienen te spelen.  

Dirk De Schutter (hoogleraar filosofie aan de HUB)
Remi Peeters (voormalig docent filosofie aan de HUB)

take down
the paywall
steun ons nu!