Een steunpunt voor allochtone meisjes en vrouwen? Waarom is dat nodig?

Imane Bouzarmat: “Het SAMV is ontstaan vanuit een concrete nood die werd vastgesteld bij allochtone vrouwenorganisaties en meisjeswerkingen.”

“Enerzijds zitten veel van deze vrouwenverenigingen ingebed in de structuren waar vooral allochtone mannen het hoge woord voeren en waar de positie van de vrouw weinig of niet aan bod komt. Deze emancipatiebeweging vertrekt veeleer vanuit de slechte positie van allochtonen in Vlaanderen waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen.”

“Anderzijds vinden allochtone vrouwen(verenigingen) ook binnen de ‘witte’ vrouwenbeweging geen volwaardige plaats. Vaak wordt het genderaspect daar als enig machtsmechanisme gezien en zijn de acties vanuit de vrouwenbeweging éénzijdig gericht op de man-vrouwverhoudingen, daar waar voor allochtone vrouwen het etniciteitsaspect even centraal willen stellen.”

“We zien hier ook een onevenwichtige machtsverhouding ontstaan tussen de dominante groep (zijnde ‘witte’ vrouwen) en de minderheidsgroep (allochtone vrouwen), waarbij bestaande machtsmechanismen de kop opsteken, waardoor heel wat allochtone vrouwen zich niet kunnen vereenzelvigen met de ‘witte’ vrouwenbeweging. Een ander aspect dat hierin ook meespeelt is het feit dat de prioriteiten en strijdpunten van autochtone vrouwen vaak ook verschillend zijn van die van allochtone vrouwen.”

“SAMV wil enerzijds het allochtone middenveld genderbewuster maken en anderzijds willen we de witte vrouwensector interculturaliseren.”

Zijn genderproblemen bij allochtonen dan anders? Allochtone en autochtone vrouwen kampen toch met gelijkaardige problemen?

“Gender gaat niet over de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen, maar wel om de rollen en verwachtingen die ermee gepaard gaan. Het is dus een sociale constructie en heeft te maken met machtverhoudingen waarbij de vrouwen in de regel aan het kortste eind trekken. Maar die constructie vindt wel plaats binnen een bepaalde context.”

“Genderuitingen kunnen dus verschillen naargelang tijd en ruimte. Ze worden bovendien aangeleerd en overgedragen via culturele dragers (media, opvoeding, school, boeken, film etc). Bovendien is gender maar één van de factoren die iemands maatschappelijke positie bepalen. Etniciteit is een ander maatschappelijk ordeningsprincipe. Gender en etniciteit spelen bovendien op elkaar in. SAMV werkt precies op dat kruispunt.”

“Een voorbeeldje: vrouwen spelen een minder prominente rol in het openbare leven, op de arbeidsmarkt. Het huishouden en de kinderen zijn dan weer wel het vrouwelijke terrein. Dat is een universeel patroon. Op onze arbeidsmarkt ondervinden vrouwen van een andere etnische origine echter een dubbele discriminatie. Hun vreemde naam of hoofddoek maken het extra moeilijk om een job te bemachtigen.”

“Omdat hun buitenlandse kwalificaties niet worden erkend, komen ze vaker terecht in de schoonmaak. Daar werken ze vaak in precaire statuten. Of ze gaan poetsen bij autochtone gezinnen waar de vrouw de huishoudelijke taken heeft uitbesteed. Dat toont aan dat de emancipatiestrijd van de ene groep vrouwen niet noodzakelijk ten goede kwam aan alle vrouwen. Het is daarom nodig dat vrouwen uit etnische minderheden zich organiseren en wijzen op het subtiele samenspel van discriminatiemechanismen.”
  
“Een ander voorbeeldje is de partnerkeuze. Vanwege de minderheidspositie is de vijver om uit te vissen voor ‘allochtone’ jongeren vaak veel kleiner. Toch wanneer je ervoor kiest om via je huwelijk je taal, cultuur en religie door te geven aan je kinderen. Net als bij de autochtone gezinnen, ligt trouwen buiten de eigen etnische groep, zeker voor de dochters niet voor de hand. Bovendien is er onder jongeren uit dezelfde etnische origine vaak een mismatch.”

“De meisjes zijn gemiddeld hoger geschoold dan de jongens. Ook de negatieve beeldvorming in de media rond de hangjongens van Marokkaanse en Turkse afkomst, mist bij de andere sekse haar effect niet. Veel meisjes verkiezen daarom een hoogopgeleide man in het land van herkomst (van hun ouders). Huwelijksmigratie is natuurlijk ook niet zonder problemen omdat de migratie en aanpassingsperiode extra druk leggen op de relatie. Het beleid probeert deze legale migratievorm bovendien zoveel mogelijk af te remmen.”

“SAMV probeert nu op verschillende manieren de keuzemogelijkheden op vlak van relatievorming van meisjes uit etnische minderheden te vergroten. Dit door een positieve beeldvorming, door het stimuleren van ontmoetingsmogelijkheden voor meisjes en jongens, door het bespreekbaar maken van voorhuwelijkse en gemengde relaties bij jongeren en hun ouders.”

“Witte autochtone vrouwen worstelen duidelijk veel minder met dit probleem. Tegelijkertijd toont het aan hoe gender, etniciteit en klasse (scholingsnvieau) op elkaar inspelen.”  

Als over allochtone meisjes en vrouwen wordt gesproken, zien we vooral het stereotiepe beeld van de onderdanige vrouw in hoofddoek. Dit strookt toch niet met de realiteit?

“Etniciteit is net als gender een sociale constructie. Het hardnekkige vooroordeel dat alle ‘allochtone meisjes en vrouwen’ onderdrukt zijn, toont dit goed aan. Natuurlijk strookt dat beeld niet met de realiteit. Heel wat vrouwen met hoofddoek zijn absoluut niet op hun mond gevallen en kiezen er in alle vrijheid zelf voor een hoofddoek te dragen. Net zoals er ook allochtone vrouwen bestaan die uiteindelijk hun hoofddoek afleggen omdat ze de afkeuring van schooldirecties, werkgevers of van de ruime samenleving niet langer verdragen.”

“Gender en etniciteit kan je niet loskoppelen van elkaar. Elke vorm van racisme is bovendien ook voor een stuk gegenderd. Naast het beeld dat allochtone vrouwen het slachtoffer zijn van hun barbaarse (moslim-)mannen en vaders, worden allochtone vrouwen ook vaak gereduceerd tot exotische lustobjecten en stoeipoezen. Ook dat doet afbreuk aan de eigen identiteitsbeleving van de betrokken vrouwen.”      

Wat doen jullie rond die stereotypering?

“We proberen de diversiteit binnen de etnische minderheden en tussen vrouwen onderling expliciet naar boven te brengen. Veralgemeningen zijn immers een vast bestanddeel van vooroordelen. Voor de eigen groep waartoe je zelf behoort, denk je vaak veel genuanceerder. Een autochtone Belg zou het nooit in zijn hoofd halen om na Marc Dutroux te concluderen dat alle Belgen pedofiel zijn. Maar een terroristische aanslag kan wel alle moslims plots verdacht maken.”

“Vrijdag vindt de prijsuitreiking plaats van een filmpjeswedstrijd die SAMV organiseerde voor jongeren rond beeldvorming en identiteit. Groepjes jongeren die qua etnische origine zo divers mogelijk zijn, werden uitgedaagd om een filmpje te schieten met hun gelijkenissen in de hoofdrol. We wilden jongeren uitdagen om het wij-zij-denken te overstijgen en na te denken over wat hen bindt. Dat is een concrete manier waarop SAMV de stereotype beeldvorming wil doorbreken.”

“SAMV werkt uiteraard ook aan het doorbreken van genderstereotypen. Zo liep in het verleden de Leila&Ali-campagne. We werkten cartoons uit om rolpatronen aan te kaarten, trokken rond met stand-upcomedy, hielden gezinsdagen in moskeeën en trokken rond met vzw Sahara, een theatervoorstelling over de kijk van Maghrebijnse jongens op meisjes, vrouwen en relaties.”

In België en andere Europese landen is de voorbije jaren het hoofddoekendebat hevig opgelaaid. Wat is jullie standpunt daarover?

“SAMV is van in het begin actief betrokken bij BOEH, het platform baas over eigen hoofd. Voor ons betekent emancipatie immers keuzevrijheid. Een hoofddoekverbod fnuikt de keuzevrijheid. Het bemoeilijkt op die manier de participatie in onderwijs of op de arbeidsmarkt van meisjes en vrouwen die er wél voor kiezen om een hoofddoek te dragen. SAMV verzet zich trouwens ook tegen de voorstelling dat feminisme een westerse uitvinding is. Of een westerse verworvenheid. Dat negeert de zeer actieve vrouwenbewegingen wereldwijd.”

“Er is niet slechts één weg naar emancipatie, namelijk deze die de westerse vrouwen sinds de jaren zestig bewandelden. Er zijn verschillende wegen naar emancipatie en participatie. Vandaag wordt feminisme in het westen vaak geïnstrumentaliseerd, om andere minderheden, en dan in het concreto de moslims, uit te sluiten of met de vinger te wijzen. SAMV verzet zich tegen deze vorm van misbruik van feminisme.”

“Opvallend is trouwens dat het vaak uit gaat van blanke mannen uit de hogere klasse. Hun retoriek gaat voorbij aan de vele vrouwen die zich laten inspireren door de koran om gelijke rechten op te eisen. De moslimfeministische stroming toont aan dat de islam helemaal niet vrouwonvriendelijk is of hoeft te zijn. Want aan de basis van de hele discussie ligt een groeiende islamofobie in Europa. Het is geen toeval dat hoofddoekdiscussies na 9/11 als paddenstoelen uit de grond schoten. SAMV pleit voor actief pluralisme en tegen een hoofddoekverbod in onderwijs en publieke diensten.”

Jullie bestaan nu 10 jaar? Welk traject hebben jullie afgeleged?

“SAMV ontstond na een actieonderzoek dat de noden en behoeften van allochtone vrouwengroepen en meisjeswerkingen in kaart bracht. Vandaar dat de ondersteuningsfunctie van de meisjes en de vrouwen in de eerste jaren van het Steunpunt erg centraal stond. In het begin ging er dus veel aandacht naar  acties en campagnes om vrouwen en meisjes op verschillende vlakken te empoweren. Dat blijft uiteraard een belangrijke doelstelling voor ons.”

“In de loop der jaren is echter het besef gerijpt dat vrouwenemancipatie maar kan werken als ook de jongens en mannen mee stappen in het verhaal. We maakten de omslag van vrouwen naar genderorganisatie. Ook jongens en mannen zitten immers vast in genderstereotiepe rolpatronen. Daarom richt SAMV zich vandaag niet meer uitsluitend tot meisjes en vrouwen. We zetten acties op om genderkwesties bespreekbaar te maken in de hele gemeenschap. We willen de dialoog en de discussie bevorderen en bereiken dat ook de mannen en de jongens zaken in vraag durven stellen.”

Vrijdag vieren jullie 10 jaar bestaan. Wat gebeurt er allemaal?

“We blikken terug op een geslaagd decennium waarin we het emancipatie- en participatieproces van allochtone meisjes en vrouwen in Vlaanderen en Brussel actief onderbouwden. We kijken ook naar nieuwe uitdagingen. En we onthullen die dag onze nieuwe naam! Want tien jaar later dekt Steunpunt Allochtone Meisjes en Vrouwen, steeds minder de lading.”

“Daarnaast krijgen deelnemers in de workshops ook een overzicht van de thema’s waarover SAMV vandaag actief is. Voorts is er een vertoning van de theatervoorstelling die we samen met Sering en zes mondige meiden van Noord-Afrikaanse origine ineen staken.”

“Tot slot wordt de winnaar bekend gemaakt van onze filmpjeswedstrijd rond beeldvorming en identiteit. Dit alles uiteraard in een feestelijk kader met doorlopend een overzichtstentoonstelling van 10 jaar SAMV.”

Het Steunpunt Allochtone Meisjes en Vrouwen viert zijn tiende verjaardag op vrijdag 10 december van 13 tot 21 uur in het Vlaams Parlement. Met workshops, theater, prijsuitreiking, filmpjes en … een nieuwe naam! Iedereen is welkom, best vooraf inschrijven.