Hierna vindt je de uiteenzetting die ik vorige maand hield in het Cultureel Centrum van Hasselt.  Men vroeg me te spreken over de welvaartskloof.  Spreken over welvaartskloof is mijn ding. Wat mij fundamenteel drijft in mijn engagementen is opkomen tegen onrechtvaardigheid en dus tegen deze onrechtvaardige welvaartskloof.  Ik vind het onrechtvaardig dat  de plek waar je geboren bent het welvaartspeil  van jouw leven danig beïnvloed.

Op de Filippijnen ervaarde ik de armoede wanneer een volksorganisatie me meenam naar de vuilnisbelten.  Maar je moet natuurlijk niet naar de Filippijnen gaan om armoede tegen te komen.  Ook in België is er armoede wanneer ik praat met een buurvrouw, alleenstaand met 2 kinderen en moet rondkomen met uitkering van 1200 euro.  Ze zegt dat haar kinderen ook hierin zullen verglijden omdat ze minder gezonde voeding koopt, naar een goedkope school gaan, minder goed werk zullen vinden , dus zoals zijzelf later ook van een uitkering moeten leven.

Ik wil ook benadrukken in mijn uiteenzetting dat we met zijn allen de actualiteit goed moeten volgen, heel alert moeten zijn op wat op ons afkomt (niet in het minst vanuit Europese regering) en daarover mensen rondom ons informeren en erop reageren.

Mijn uiteenzetting zal gaan over wat de welvaartskloof inhoudt  voor België en voor Duitsland.  Ik zal ook spreken over de sociale ongelijkheid in de zorg en de solidariteit die onder druk staat.  Tot slot wil ik de armen zelf aan het woord laten en eindigen door naar de andere kant van de welvaartskloof te kijken, naar het grote geld.  Daar valt ook wat geld te rapen om de kloof te dichten

Wat is een duale samenleving?

Een duale samenleving dat wil zeggen dat er meer en meer een kloof groeit tussen rijk en arm, ook  in België. En die kloof wordt alsmaar groter. Dit is een objectief gegeven. Een paar cijfers.

Solidair het weekblad van de PVDA leerde me dat er een kloof is tussen 1981 en 2011 als we het BBP (bruto binnenlands product = jaarlijks geproduceerde rijkdom) bestuderen.  Dit kunnen we voorstellen als een grote taart. De inkomsten van de ondernemingen is verdubbeld , ten koste van de lonen van de werkenden. Als de ondernemingen zouden tevreden zijn met het inkomensaandeel van 1981 dan zouden ze de loonmarge van elke werknemers toenemen met 932 euro per maand.

Opmerkelijk ook dat de 10% armsten leven van 2,1% van het BBP terwijl de 10% rijksten 25,4 % van het BBP bezitten.

Cijfers van de federale overheidsdienst Economie geven aan dat de kloof tussen arm en rijk in het Brussels Gewest in vier jaar tijd aanzienlijk gegroeid is. Tussen 2001 en 2005 is het aandeel van de 10 procent armste Brusselaars in het totale inkomen van het gewest gehalveerd. Het aandeel van de 10 procent rijkste Brusselaars steeg over diezelfde periode van 29 naar 34 procent. Ook een studie van het Brussels Observatorium, dat de Brusselse arbeidsmarkt bestudeert, omschrijft de situatie als “verontrustend”.

We leven in een kapitalistisch land dat de economische en financiële crisis afwentelt op de gewone man of vrouw in de straat.  Een grote buffer tegen armoede zal altijd ‘werk’ blijven, waardig werk wel te verstaan.  Geen tijdelijke, geen tijdelijke,geen hamburgerjobs  à la Merkel in Duitsland.  Het aantal werkende armen steeg in Duitsland van 4,8 % in 2005 naar 6,8% in 2009. En het aantal arme mensen nam er tussen 2005 en 2009 met liefst 26 procent toe.
Ook in ons land zijn de slecht betaalde jobs terug waar armen in terecht kwamen zoals in de jaren 60 en 70. Er is terug flexibilisering van de arbeidsmarkt en en activering van de werklozen wat concurrentie voor dezelfde jobs veroorzaakt en een neerwaartse spiraal in de laagste arbeidssegmenten.

De kans om in armoede te leven is vijf keer hoger in een gezin waar niemand werkt, dan in een gezin waar minstens één ouder een betaalde baan heeft. 32% van de Brusselse kinderen (0-17j) leeft in een gezin waar niemand werkt en dit cijfer verbergt grote verschillen tussen de gemeenten (van 15% in Sint-Pieters-Woluwe tot  47% in Sint-Joost-ten-Node).

In Vlaanderen zijn 80.760 gezinnen geschrapt bij een energieleveranciers. Die gezinnen konden hun facturen niet betalen. Zij vallen terug op 10 ampère elektriciteit.  Voor aardgas bestaat dit niet terwijl de winters toch lang en koud kunnen zijn.

De actualiteit maakt ons duidelijk dat in de wereld er opstanden zijn tegen honger, zo is de Arabische revolutie begonnen. Rijke dictators tegenover arme volkeren.

Vanuit mijn dagdagelijks leven zal ik mij focus even richten op sociale ongelijkheid in de  gezondheidszorg.

Gezondheidszorg  is een fundamenteel mensenrecht.  Het is de plicht van de overheid om via solidariteit gelijke toegang tot gezondheidszorg te organiseren.

Concreet in het universitair ziekenhuis Gasthuisberg Leuven waar ik werk, krijgt meestal iedereen  een goede zorg, waar  ze ook zijn op de sociale ladder staan of welke taal ze ook spreken.

Dit is het gevolg van het feit dat er in België nog steeds een nationale federale sociale zekerheid is en een verplichte en veralgemeende ziekte- en invaliditeitsverzekering. Dat is de beste buffer tegen armoede.
De basis van deze sociale zekerheid is een transfer van rijke en gezonde mensen naar niet-rijke en zieke mensen, dus een herverdelingsmechanisme. Gezondheidszorg in ziekenhuizen wordt tot op heden door deze sociale zekerheid  gefinancierd. En ik wil dat zo houden.

Dankzij de sociale zekerheid leven “slechts “15 procent van de mensen onder de armoedegrens, in plaats van 30%.

Toch is er sociale ongelijkheid in gezondheid.  

Mensen met een lagere socio-economische status hebben het meeste kans op gezondheidsproblemen, overlijden vroeger en hebben het meest nood aan zorg. Hoe komt het dat zij meer behoefte hebben?  Complexe zaak: zeker minder aandacht voor preventie, roken, slechtere voeding en minder beweging, …

Een recente studie toont aan dat in ons land mannen met een lage scholing 5,5 jaar minder lang leven en vrouwen zonder diploma 25 jaar minder lang gezond leven dan mensen met een universitair diploma.
Dus mensen met de minste middelen hebben het meest behoefte aan gezondheidszorg..

Daarenboven is er ook sociale ongelijkheid in toegang tot de zorg.

Ruim 20% van de ziektekosten  moeten in België uit de eigen zak betaald worden. Dat is ongehoord hoog. De armen die het meest behoefte hebben aan gezondheidszorg hebben het minst toegang.  “Ziek maakt arm en arm maakt ziek”
Maar ook in het ziekenhuis waar ik werk zijn er meer en meer mensen die hun rekeningen niet kunnen betalen.

1 op 10 gezinnen zegt medische zorgen uit te stellen, in Brussel is dat 1 op 5. 

Een onderzoek van de Christelijke Mutualiteit bij 6000 van hun leden toonde aan dat  één op acht Belgische gezinnen financiële problemen heeft ten gevolge van uitgaven voor gezondheidszorg. Bij chronisch zieken loopt dat op tot één op drie.

In België bestaat er en Omnio-statuut  (verhoogde terugbetaling, vermindering prijzen openbaar vervoer, vrijstelling van een aantal belastingen) voor 800.000 mensen, maar er zijn maar 190.000 mensen die dit hebben aangevraagd. De drempel tot aanvraag is te hoog en valt al te lossen door automatische toekenning . De regering die de mond vol heeft over administratieve vereenvoudiging komt hier niet toe!

Deze solidariteit staat onder druk. Er zijn kapers op de kust.

Degenen die zo graag België willen splitsen, zogezegd omwille van de taal, hebben de splitsen van de gezondheidszorg op hun sociaal economische agenda staan. Ik word razend als ik er aan denk dat ik Franstalige patiënten niet meer dezelfde zorg zou kunnen geven dan Vlaamse. Want dat  zit er aan te komen bij een splitsing. Heden zijn Wallonië en Brussel armer en hebben zij meer nood aan gezondheidszorg dan Vlamingen. Dat kan natuurlijk wel snel veranderen. Wallonië  kent een positieve economische groei en Vlaanderen telt meer bejaarden…

Het eigenlijke doel om te splitsen is snel om meer te kunnen privatiseren. We mogen niet vergeten dat Bart De Wever zegt “Voka is mijn baas”. Werkgevers zijn voorstander van het vrije initiatief en willen dus hun goesting doen met het aanrekenen van prijzen en met hoeveel personeel er moet gewerkt worden.

In de Witte Vlaamse sectoren hebben ze het al mogen ondervinden.  Geen geld voor culturele sector.  Tot 25% afbouw van personeel o.a. in de VormingPlusCentra.  Bevriezing van de investeringen in de Bijzondere Jeugdzorg.  Investeren in jongeren is niet meer nodig, zij zijn zelf schuldig aan hun kansarmoede, alsof een sociaal vangnet in Vlaanderen niet meer nodig is.
Is deze visie ook toepasselijk op zorg voor armen? Hebben de armen er ook zelf voor gezorgd dat ze arm zijn ? Eigen schuld??

Een andere kaper op de kust is Europa.

Op 13 januari 2004 heeft de ultraliberale Europese commissaris Frits Bolkestein een voorstel van richtlijn inzake de diensten in de interne markt voorgelegd. Dit voorstel wijst op een doorgedreven liberalisering en deregulering van alle dienstenactiviteiten in Europa.  Het verdrag van Lissabon wilde vrijheid van goederen en diensten. Ook van gezondheidszorg . Vermarkting dus. Met de vakbonden is hiertegen geprotesteerd en uiteindelijk is het het plan in de frigo gestoken.

In de rusthuissector weten we al wat dat betekent. Tot wat vermarkting leidt kunnen we  zien in de bij de Senior Livinggroep met o.a. het Damiaan rustoord in Tremelo welke in 2008 28 miljoen euro uitkeerde aan de aandeelhouders.  28 miljoen Euro dat is zowaar het jaarloon van 620 verpleegsters.

Na de Lissabon strategie ligt de gezondheidszorg terug onder vuur door de Europa 2020 strategie : terwijl de noden en behoeften snel toenemen mogen de uitgaven voor gezondheidszorg niet sneller stijgen dan de economische groei. Dus geen 4,5% maar 2%.

MEMORANDUM ter bestrijding van kansarmoede en sociale uitsluiting (bron : voornamelijk vanuit de vzw Samenlevingsopbouw):

1. Optrekken van de minimumuitkeringen tot boven de Europese armoedegrens Europese armoedegrens is voor een alleenstaande 878 euro in Belgie bedraagt een leefloon 725 euro.

2. Leefloon moet een vast onderdeel zijn van de sociale zekerheid

3. Het OMNIO-statuut moet een automatisch recht worden

4. Woningen :  bouwen van sociale woningen – woning voorbehouden voor sociaal zwakkeren op private woningsmarkt 

5. Energie : automatisch recht op minimaal gegarandeerd basispakket energie – een sociaal maximumtarief voor energieprijzen –  6% BTW voor gas en electriciteit

6. Gratis onderwijs

7. Werk : geen eenzijdig economisch activeringsbeleid maar een werkgelegenheidsbeleid gericht op kwalitatieve en duurzame jobs

8. Uitbouw van de ondersteuning aan verenigingen waar armen het woord voeren

Volgens alle regeringen moet er bespaard worden

Laat de pharmaceutische sector eens betalen! Dankzij een gedeeltelijke toepassing van het  kiwimodel , namelijk openbare aanbesteding van geneesmiddelen werd er  in 2005-2006 een besparing gerealiseerd op 900 geneesmiddelen. Als enigste land in Europa daalden de geneesmiddelenuitgaven. Een verdere toepassing van dit kiwimodel op medisch materiaal en het algemeen verbod op supplementen op erelonen zou de hospitalisatiefactuur doen zakken.
In België zou er 25 miljard moeten bespaard worden.  Dat maakt me pas goed boos. Onrechtvaardig is dit.  Dit geld is opgedaan aan de bankencrisis en nu moet de kleine man dit ophoesten.

Hetzelfde refrein hoor ik als we met de witte woede betogen voor de ministeriële kabinetten voor de rechtvaardige eisen voor het personeel werkzaam in de non-profit: er is geen geld voor onze 5 jaarlijkse CAO’s.  De werkdruk blijft dus hoog en de lonen blijven laag.
Dat wil dan ook zeggen dat men deze zware beroepen niet aantrekkelijker wil maken. Er valt een uitstroom te verwachten van 60.000 werknemers. Wie gaat hen vervangen? Er is een bijkomende nood aan 60.000 bijkomende arbeidsplaatsen.  Wie zal jouw bejaarde moeder verzorgen?

Laat ons  eens kijken naar de andere kant van onze welvaartskloof.

Daar is er geld, veel geld en alsmaar meer geld. Een studie van de PVDA  toonde ons een rangschikking van  50 bedrijven die in België de grootste fiscale korting kregen. In totaal gaat het over 14,3 miljard euro. Met één twaalfde hiervan nl. 1,2 miljard kunnen alle uitkeringen boven de armoedegrens gebracht worden.

Professor  Nicaise van het HIVA zegt daarop: “Men verschuilt zich soms achter de onbetaalbaarheid van de maatregelen maar deze vergelijking toont hoe haalbaar het is om armoede te bestrijden.”
U en ik betalen 20 à 40 % belastingen op ons loon. Gemiddeld betalen de ondernemingen slechts 3 à 4 % belastingen. De grote multinationals  betalen nog slechts 0,57% belastingen.  Dankzij de belastingcadeaus van de regering mogen ze zoveel kosten aftrekken en zoveel fiscale achterpoortjes gebruiken tot hun winst in de mist verdwijnt en hun belastingbijdrage tot een schandalig minimum wordt herleid.

Janssens Pharmaceutica betaalt sinds de invoering van de notionele interestaftrek geen centiem belastingen maar schrapte tussen 2005 en 2009 wel  608 voltijdse banen.
Biergigant Inbev betaalt 0 euro belastingen en heeft een winst van 6,38 miljard euro. Ik was aan het piket van de staking in Leuven.  Daar hadden de stakende arbeiders een krantenartikel omhoog gehangen met de bonussen van hun bazen.  Zoiets revolteert als men 200 werknemers wil ontslaan.  Dit gaf hen moed om niet op te geven.  Samen hebben we trouwens gekeken naar de film van Michael Moore “Capitalism, a love story”.   Uiteindelijk werden de afdankingen ingetrokken.

Ikzelf ben de fiere meter van de miljonairstaks.

Er zijn in België ook rijke families: 88.000 gezinnen met een vermogen  boven één miljoen euro.En daar moet er een miljonairstaks komen. Een jaarlijkse belasting op fortuinen groter dan één miljoen euro, de eigen woning tot 500.000 euro niet meegerekend.  Deze miljonairstaks is een progressieve heffing: 1% op het vermogen boven 1 miljoen euro, 2% op het gedeelte vanaf 2 miljoen euro, 3 % op het gedeelte vanaf 3 miljoen.

Als je alle belastingen en taksen van een doorsnee burger samentelt dan kom je uit snel uit op meer dan de helft van zijn jaarlijks inkomen. Maar een rijke persoon met vooral inkomsten uit financiële bezittingen betaalt maar ongeveer 5% belastingen.

Hieronder een aantal maatregelen op federaal niveau die 25 miljard euro per jaar zouden kunnen opbrengen (bron : FAN – Financiëel Actie Netwerk)

1. Invoering van een progressieve belasting op vermogens van meer dan 1 miljoen euro. Eigen en enige woning niet inbegrepen.
Jaarlijkse minimale opbrengst in miljard euro = 8

2. België is een van de laatste Europese landen waar het bankgeheim nog bestaat. (Er is zopas beslist dat er bij vermoeden van fraude het bankgeheim wel kan opgeheven worden in bepaalde gevallen, maar in de praktijk kunnen fraudeurs  hun proces makkelijk afkopen).  De fraude wordt in ons land geraamd op 20 à 30 miljard. Net als bijvoorbeeld in Frankrijk moet ook in ons land de fiscus toegang krijgen tot alle bankgegevens die automatisch worden aangeleverd door de banken.
Jaarlijkse minimale opbrengst in miljard euro = 10

3. Beperking van het gebruik van de notionele intrestaftrek. Deze aftrek moet afhankelijk gemaakt worden van jobcreatie. Stopzetting van de trend om de vennootschapsbelasting te verlagen.
Jaarlijkse minimale opbrengst in miljard euro = 3

4. Invoering van een taks op de superwinsten van Electrabel.  Als Belgisch overheidsbedrijf heeft Electrabel indertijd toestemming gekregen om haar kerncentrales versneld af te schrijven. Dankzij die versnelde afschrijving boekt dit nu Franse energiebedrijf grote winsten op kosten van de Belgische belastingbetaler/consument. Ook heel actueel: niet alleen arme mensen sukkelen met die hoge facturen maar in België zou wel eens overal het licht kunnen uitgaan door de monopoliepositie die Electrabel heeft in ons land.
Jaarlijkse minimale opbrengst in miljard euro = 2

5. De fiscale administratie moet alle mogelijkheden krijgen om een deel van de achterstallige belastingen te innen.
Jaarlijkse minimale opbrengst in miljard euro = 1

6. Invoering van een meerwaardebelasting.
Jaarlijkse minimale opbrengst in miljard euro = 1

Totaal: 25 miljard euro

Zin om mee te fietsen ? 25 juni in Leuven is er een fietstocht om miljonairs te spotten, 14 u station Leuven. Welkom!

Tine Van Rompuy