De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Welk voordeel biedt bewust zijn van inherente tragiek aan mensenleven?

dinsdag 19 januari 2021 15:47
Spread the love

Onlangs schreef ik op Facebook een enkele beschouwingen over de voordelen van een bepaald soort realisme: de houding niet weg te kijken van de onvermijdelijke tragische kantjes aan het bestaan van mens en dier. Ik dacht dat deze ideeën het wel waard waren een ruimer publiek te krijgen. De bedenkingen schreef ik neer op het profiel van de psycholoog Frederik Van Driesse die vrij actief en goed zichtbaar aanwezig is op sociale media. Vertrekpunt was een column in De Standaard van 7 januari van Ariane Bazan, getiteld “Wat me van het hart moet”, die Frederik en  ikzelf en andere commentatoren had getroffen en waarvan wij de link hadden gedeeld. (De inhoud van deze tekst kunt u natrekken op de site van de krant, hij doet hier minder ter zake). Hier volgt de beperkt uitgewerkte mening over het nut van dit soort realisme dat, ondanks de nood aan intellectueel welbevinden van denkers en lezers en de overmaat aan onderwerpen die zich aandienen,  toch oog te blijven hebben voor de ernst, de tragiek die altijd komt kijken bij elk eerlijk en volledig beeld van het zijn van de mens.

—– SHS: [De column is:]… Uiterst mooi. En toch vind ik het zwak, niet filosofisch pertinent. Zelfs als we in liefdestermen blijven elkaar bejegenen, ontkomen we niet aan de Tragiek die eigen is aan het menselijke bestaan.

Ons bestaan een tragisch bestaan? Dat is een taboe in onze tijd, me dunkt, allicht omdat het in gaat tegen enkele forse centrale idealen van ons WTC- bestel. We geloven zo graag dat we de tragiek de baas zullen zijn, met inzet van onze drie machtige schijngoden: Wetenschap, Techniek en Kapitaal. En voeg er dit aan toe: het ideaal van hard werken.

Maar ziekte en dood, dat is onvermijdelijke existentiële tragiek. Is dat geweld? (zoals A. Bazan schreef) … Ik weet het niet. Wel erg lastig en pijnlijk. Ook zonder dat er iemand in utilitair denken vervalt, [zoals “de ouderen verdienen geen voorrangsbehandeling bij de uitrol van bescherming, want zij kunnen niet veel meer bijdragen aan de gemeenschap”].

Bieke Vandekerckhove heeft dit helder en mooi uiteengezet in “De smaak van Stilte”, haar beschouwende memoir. Voor zij zelf aan haar vreselijke en langdurige ziekte bezweek. Uit respect voor haar strijd en verzamelde wijsheid moest ik dit kwijt. En om nog een andere reden. Omdat ik als goed Historicus niet ben vergeten dat om deze tijd, zesenzeventig jaar geleden tienduizenden soldaten de dood in zijn gegaan tijdens het Ardennen offensief. Onder het in vergelijking wel bijzonder echte geweld, dacht ik. De woorden van de columniste zijn mooie woorden, maar in zekere zin tevens zeer ijle.

 

—- Van Driessche: Stefaan, ik begrijp jouw kritiek in zekere zin ook ergens, maar vind ze maatschappelijk en politiek zeer dubieus en zelfs enigszins ongepast. Hoe wil je deze bedenkingen meenemen in politieke besluitvorming? Met welke maatschappelijke idealen als vooropzet?

Ik wil maar zeggen: uit hoofde van welke ethiek kan je nu een beleid uitbouwen dat zich baseert op de tragiek als inherent het systeem? Tot welk bestel ga je dan bijdragen? En met welke consequenties in gedachten? Neen, deze keer versta ik jouw standpunt niet, Stefaan. Wat zie ik over ‘t hoofd?

 

—– SHS:  Dank. Ik heb dit probleem als kind al aangevoeld en er woorden voor gevonden bij diverse toonaangevende denkers en schrijvers. Vandekerckhove en Herman De Dijn o.a. Heb je het debat nog niet meegemaakt, hoe nadelig het wegmoffelen van een ultieme realiteit als onze sterfelijkheid is? Ik geef toch zelf al aan hoe nefast dat kan zijn in bepaalde domeinen. Eddy Van Tilt schrijft daar ook over, hij is psycholoog en filosoof; en ook Luc Versteylen, in zijn boek over sterven en begraven worden.

De Dijn moet je lezen in zijn werk over bio ethiek. “Van monsters en loterijen” is de titel, naar het geheugen.

De sterfelijkheid openlijk belijden zou bijvoorbeeld een beleid kunnen bevorderen waar jobs niet meer zo zaligmakend gezien worden. Zodat ook de valse droom van groeiende economie kan ontkracht worden. Wat dus milieu bewustzijn en -bescherming kan bevorderen. Het arbeidsethos is bijna letterlijk moordend op heden in heel wat beroepen. Wie beseft dat hij ooit gewoon dood gaat, hoeft wellicht ook niet meer zo op consumptie in te zetten…

Ik spreek dan ook als gewezen vrijwilliger hulpverlener. Ik heb persoonlijk wie uitvalt overeind geholpen! Bij Tele-Onthaal en in de zorg voor stervenden. Zie mijn cv op mijn [Facebook]profiel. Wie doordacht heeft dat hij “a mortal creature” is, leeft toch allicht minder lichtzinnig?  Die zal de reclame bijvoorbeeld, toch een vorm van massieve indoctrinatie, beter kunnen opzij schuiven… Ik veronderstel dat je vertrouwd bent met de paradox dat het juist goed is voor nabestaanden om de kist te schouwen bij het ter aarde zakken. Juist die mentaliteit die ik aanklaag, heeft gemaakt dat deze goede praktijk intussen bij bijna alle begrafenis ondernemers verboden is! Niet kijken bemoeilijkt het rouwproces.

Filosoof Herman De Dijn raakt de problematiek helder aan in “De herontdekking van de ziel”, een essay dat gaat ook juist over de zorg in de ziekenhuizen, ouderlingenzorg (en scholen).

 

Illustratie

Soldaten van de 101th Airborne Divisie zingen liederen tijdens de eucharistieviering van kerstavond in het belegerde Bastogne op 24 december 1944. De helmen  zijn afgezet, maar het wapen staat binnen handbereik; uit vrees voor een nieuwe aanval van de Duitse legers. Op kerstdag deden die troepen inderdaad een Kerstoffensief. Na 1945 en toenemend met de verworven comfortmaatschappij na 1960 is het relatief gemakkelijk geworden het tragische, dat nochtans altijd bij ons blijft, onder de mat te vegen en te ontkennen. Een eerlijk, helder beeld van het bestaan zal op termijn nochtans altijd voordelen van formaat opleveren.  Zoals je met de juiste bril meer ziet en zoals de mens bij de reflectie over de wereld vooruitgang maakte door de inschakelen van uitvindingen als de telescoop, de verrekijker en de microscoop, en, bij de reflectie over zichzelf, de spiegel en het zelfportret, de selfie.

 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!