Zeventig jaar geleden was alles
toch zoveel gemakkelijker. Als er iemand in het kamp lastig deed of een bevel
niet goed opvolgde, joeg je hem of haar een kogel door de kop. Probleem
opgelost, er zijn genoeg anderen om hun plaats in te nemen. Ondanks een quasi
zekere honger-, ziekte- of andere dood in de concentratiekampen, werkte de zeer
brutale repressie de onderdanigheid van verdoemden in de hand. Hun
gemeenschappelijke uitzichtloosheid had hen net als in Warschau in opstand
kunnen doen komen, maar de zware brutaliteit tegenover elke verkeerde zucht
zorgde voor een klimaat waarin meedraaien en zo min mogelijk opvallen de
grootste overlevingskansen boden. En dus werden er miljoenen Joden, Homo’s,
Roma’s, Slaven, communisten en anderen zonder veel slag of stoot afgemaakt.

De Holocaust veroorzaakte –meer dan
terecht- een algemene verontwaardiging. Verontwaardiging? Dat is te zacht
uitgedrukt. Walging, verbijstering, … Er zijn geen woorden om te beschrijven
hoe afschuwelijk de Holocaust nu net was. Er volgde een collectieve
veroordeling en beloftes dat dit nooit meer zou gebeuren. En, toegegeven, sindsdien
hebben er geen genocides meer van die omvang plaatsgevonden. Er zijn nog
gruwelen geweest in Rwanda, de Balkan en tal van andere plekken, maar niet meer
met de omvang en doelgerichtheid van in de Tweede Wereldoorlog. Er kwam een
bijna wereldwijde veroordeling van racisme en de gevolgen die het kan hebben.
Vanaf nu moest er plaats zijn voor tolerantie van anderen. Iedereen moest een
plekje krijgen in de samenleving en iedereen moest op één of andere manier
vertegenwoordigd  kunnen worden in de
regering. Het democratisch spelletje was begonnen.

Sterker zelfs: door het zware
verlies van levens in de oorlog waren er werkkrachten nodig om Europa herop te
bouwen. Dus haalde men Italianen, Turken en Marokkanen naar België, Nederland
en Duitsland. De multiculturele samenleving was aan zijn experiment begonnen.
Helaas doet goede intentie het racisme bij Jan, Mieke en Ahmed Met De Pet niet
verdwijnen en miscommunicatie en angst voor de Ander leidde tot uitsluiting en
marginalisering. Migranten keerden zich vervolgens meer terug in hun eigen
gemeenschappen en de niet-officiële segregatie tussen autochtonen en
allochtonen begon vorm te krijgen.

Op een bepaald moment begon de
miserie van Europa weer richting welvaart te kantelen en werden migranten
minder wenselijk. “Vol is vol”, “eigen volk eerst” en “keer terug naar uw land”
werden gekende slogans. Bovendien ontstond onder Europese beleidsmakers de
mythe dat er een “nieuwe migratie” plaatsvond waarin een overvloed aan (voornamelijk
jonge, mannelijke) migranten naar Europa kwam om te genieten van de Europese
welvaart (1). “We kunnen niet iedereen opvangen” en uit schrik dat onze rijkdom
wel eens met de rest van de wereld gedeeld zou moeten worden, kwam er een
strenger migratiebeleid. Fort Europa begon vorm te krijgen, Frontex kreeg meer
middelen, er werden meer en meer concentratiekampen gebouwd, excuseer, gesloten
centra.

En toen kreeg de media plotseling
oog voor de honderden slachtoffers van Fort Europa in haar waterige muren
tussen Italië en Noord-Afrika. Hoewel dit al jaren en jaren en jaren en jaren
aan de gang is, dwong de plotselinge overdaad aan aandacht aan het thema de
politici ertoe een humaan masker te moeten opzetten. Dus kwam men met de
oplossing: “We gaan systematische ongelijkheid ongedaan maken, zodat mensen
niet om economische redenen naar hier hoeven te komen!” Nee wacht, dat was het
niet… “We gaan zien dat mensen die in Nood-Afrika willen vertrekken, veilig de
overtocht kunnen en goed opgevangen worden in ons gastvrij Europa!” Nee, dat
was het ook niet he? Oja! Het was “We gaan de boten vernietigen en meer
concentratiekampen bouwen in Noord-Afrika”. Want ochot ocheire de
vluchtelingen, de sukkelaars die verdrinken. We moeten hen voor hun eigen
veiligheid opsluiten aan de andere kant van de oceaan.

Maar ondertussen zitten er ook
nog ongewensten binnenin het continent. Ongewensten, uitgeprocedereerden,
mensen die niet het juiste verhaal konden vertellen, niet de benodigde
sympathie konden opwekken of enkel door honger met het leven bedreigd werden.
Als je niet in Europa geboren bent, heb je geen recht op onze welvaart. Bloed
en Bodem, heet dat. Maar we steken het wel achter een democratisch masker hoor!
Zodat onze kiezers tevreden en niet geshockeerd zijn. We sluiten mensen op
omdat ze niet over de juiste documenten beschikken, zonder dat ze daarom ooit
stalen, moorden of logen. Het niet hebben van dat papier is een grove misdaad
die complete opsluiting vereist.

Helaas zijn mensen actoren die
hun eigen beslissingen maken. Ze kunnen besluiten dat ze de opsluiting omwille van
het niet bezitten van een stuk papier niet aanvaarden. Ze kunnen in opstand
komen, zich verzetten tegen hun uitzetting, in hongerstaking gaan en matrassen
in brand steken. Dat soort mensen zijn lastig, want misschien brengen ze
anderen op ideeën. Misschien zorgen ze er voor dat het humane masker van de
democraten publiekelijk afvalt en de gruweldaden die ze oogluikend goedkeuren
boven water komen. Helaas kunnen we ze tegenwoordig geen nekschot meer geven.

En dus las ik vandaag dat het
afgelopen al 54 “moeilijke illegalen” in een “beveiligde vleugel” beland waren.
Om hun eenzame opsluiting goed te praten, wordt gezegd dat ze “agressief zijn
of zware psychologische problemen hebben”. Ook worden vechtpartijen en
wurgpogingen aangehaald om aan te tonen wat voor beesten het eigenlijk zijn die
daar belanden. Het democratische spel: “Wat wij doen is gerechtigd en goed,
niet inhumaan! Wij behartigen uw xenofobe belangen en gaan tegelijkertijd op
een goede manier met de Ander om! Stem op ons!” Zou jij dan niet agressief en
zot worden als je opgesloten werd zonder ooit een echte misdaad gepleegd te
hebben? Zou jij je niet verzetten tegen je mensonwaardige behandeling? (2)

De eenzame opsluiting van
sans-papiers heeft vooral het doel om hun verzet te breken. Niet om hun “ras”
uit te roeien of omdat ze minderwaardig zijn, maar om een hiërarchie te
versterken waarin voornamelijk blanke mannen kunnen beslissen voor wat de rest
van de wereld kan en niet kan. Eenzame opsluiting is een hel die veel mensen
zichzelf niet kunnen voorstellen (ik gelukkig ook niet), en dat weet de staat.
Ben je niet braaf? Dan ga jij maar enkele weken wegrotten in eenzame
opsluiting. Men heeft geen nekschot meer nodig, men heeft alternatieve vormen
van brutale repressie die ook werken. Het enige jammere voor hen is dat eenzame
opsluiting veel meer kost dan een nekschot. Misschien dat ze het nekschot binnenkort
weer invoeren omwille van de besparingen.

Ik laat me alleszins niet vangen
door het woordspel dat sans-papiers criminaliseert en van ons weg probeert te
drijven. Ik weet dat ik in deze openluchtgevangenis die men samenleving noemt meer
gemeen heb met de sans-papier in eenzame opsluiting dan met de politieker of de
bankier die ons in bepaalde lijntjes probeert te duwen. Solidariteit met alle
sans-papiers in strijd! Totdat elke gesloten instelling met de grond gelijk
gemaakt is en curiositeit en avonturierszin de enige redenen zijn die mensen
drijven om te verhuizen.

(1)    In
werkelijkheid bereikt slechts een zeer klein aantal migranten Europa.

(2)    Hiermee
wil ik niet zeggen dat alle sans-papiers lievertjes zijn en nooit misdaden
beginnen. Sommigen worden tot misdaad gedwongen door omstandigheden. Maar uit
mijn contacten met sans-papiers herinner ik me vooral de verontwaardiging over
het als vossen opgejaagd worden zonder dat ze ooit een misdaad begingen. “Ik
ben geen dief of moordenaar, waarom kan ik nergens rust vinden?”