Het duo vielen meteen met de deur in huis met een spel dat vaak tijdens actietrainingen gespeeld wordt. De aanwezigen vragen om op te staan als ze vrouw zijn en ooit een broek hebben aangehad, aan de anderen of ze ooit anticonceptie hebben gebruikt, of ze ooit hebben gestaakt. Op het einde van de vragenronde staat meestal bijna 90 procent van de zaal recht.

Het recht op staken, het dragen van een broek als vrouw of het gebruik van anticonceptie. Dat zijn allemaal rechten waarvan we nu genieten. Maar die rechten zijn er niet vanzelf gekomen. Ze zijn er gekomen dankzij langdurige acties en burgerlijke ongehoorzaamheid. Mensen hebben illegale dingen moeten doen en zijn in de gevangenis beland of gestorven opdat wij nu van deze rechten kunnen genieten. 

Zone A Défendre

John en Isabelle bezetten samen met een 300-tal activisten al tien jaar lang een natuurgebied in Notre-Dame-des-Lande, in de buurt van het Franse Nantes. Het natuurgebied van 4000 hectare bestaande uit bos, drasland en landbouwgrond ging normaal gezien tegen de grond voor de uitbreiding van het vliegveld van Nantes. Maar door hevige protest is die uitbreiding er nooit gekomen. De acties en de hevige repressie daartegen zijn uitgemond in een permanente bezetting van het gebied sinds 2007. Het bezet gebied is omgedoopt tot La ZAD (Zone A Défendre).

“Het gebied is een laboratorium geworden voor experimenten met ecologische en horizontale organisatievormen, zonder leiders en zonder de staat. De bedoeling is het alledaags leven terug in eigen handen nemen. De krakers hebben zich omgeschoold tot boeren en de boeren zijn krakers geworden. Zelfs de koeien die in het gebied grazen zijn krakers. We verbouwen zelf ons graan, maken ons eigen brood, kaas en honing tegen vrije donatie. We bouwen zelf onze huizen, op een manier zoals wij ze willen en bemiddeling bij conflicten gebeurd binnen de groep. Beslissingen worden genomen bij consensus.”

De rand van het systeem

“Wij willen niet wachten tot het kapitalisme omver geworpen is opdat er uiteindelijk aan het klimaat kan gedacht worden. We willen beiden tegelijk. De staat en instituties als de VN zijn geen oplossing en zijn zelf onderdeel van het probleem.”

“We moeten niet wachten tot een institutie of staat ons in de juiste richting duwt. We moeten beginnen denken, handelen en geloven dat we zelf de dingen kunnen veranderen. We zijn de enigen die dat kunnen doen. De staten die grotendeels gedirigeerd worden door de belangen van grote bedrijven zullen dat niet voor ons doen. Vriendschappen, netwerken en solidariteit zijn voor ons de sleutel om het huidige machtsapparaat te counteren.”

“Veel activisten spenderen heel wat tijd om van de ene actie naar de andere te trekken zonder de eigen woonplaats echt te kennen. Voor ons werd het een prangend probleem. We beseften dat je alleen globaal kan zijn als je lokaal ingebed bent in je omgeving en een netwerk rond je hebt. Daarom zijn we ook naar de ZAD verhuist om er al onze energie op te focussen.”

Verzet en repressie in de ZAD

In oktober 2012 viel de Franse politie de ZAD binnen met 2500 agenten om het terrein te ontruimen. Ze werden geconfronteerd met een divers palet aan verzet. Van liedjes zingende dorpsbewoners, modder vanuit de boomhutten en barricades. De ZAD is drassig gebied en die winter heeft het enorm veel geregend. Ondanks het verzet is de politie erin geslaagd om twaalf huizen en hutten af te breken.

“Een jaar eerder hadden heel wat mensen tijdens een actie beloofd dat ze zullen terugkomen als er wordt binnengevallen. Zo gezegd zo gedaan. Tot hun grote verbazing daagden er veertigduizend mensen op. Sommigen brachten zelfs eigen gemaakte prefab chalets mee.”

“Er waren 400 tractors vol bouwmateriaal. De meest fantastische mensenketting werd gevormd om het materiaal aan te leveren en de huizen te bouwen. Heel het weekend werd er gebouwd.”

De zware clash

“Kort nadien was er opnieuw een inval waarbij de politie probeerde de huizen te vernietigen die dat weekend door al die mensen zijn gebouwd. Een strategische vergissing. Want als mensen zich collectief inzetten in dat soort energie zijn ze ook verbonden met wat ze gebouwd hebben en zullen ze het ook verdedigen.”

“Het werd dus een zware clash tussen de politie en de activisten. De politie gebruikte rubberkogels, traangas, flashballs. Er vielen 130 gewonden. Een dokter die in het gebied werkte noemde het zelfs oorlogswonden.”

“De overheid realiseerde zich dat er doden zou vallen als het zo verder ging. En het was te vroeg in de regering van Hollande om dat risico te nemen. Na een week heeft de politie zich teruggetrokken.”

“De regering Macron heeft een bemiddelingscommissie opgesteld die deze week finaal de knoop heeft doorgehakt en beslist dat de luchthaven er niet zal komen. Een overwinning voor de activisten. De bezetters hebben de tijd gekregen tot eind maart om het gebied te ontruimen. Maar de vraag is of de collectieven het terrein zullen verlaten. De ZAD is een internationale beweging geworden en het gebied is een broeihaard van verzet.”

Reclaim the streets 

“Voor ons is politiek meer dan één keer gaan stemmen of af en toe eens van hetzelfde punt A naar B wandelen met een pancarte. We geloven in kunst als inspiratie tot actie. In België hebben we het beste voorbeeld gezien met de Stomme van Portici. Het huidig theater heeft helaas die functie niet meer.”

“In plaats van voor een klein groepje passieve mensen op te treden, gooien we ons lichaam in het middelpunt van het probleem. Dat deden we bijvoorbeeld met de beweging ‘Reclaim the streets’ in de jaren ’90 in Londen. We wilden dat de openbare weg terug voor de voetgangers werd want de auto’s privatiseerden deze helemaal. We gingen met onze lichamen wegen en kruispunten bezetten.”

“We organiseerden street parties in samenwerking met de rave beweging. Mensen en feestjes in de straten in plaats van auto’s. Het was een heel simpel idee dat nadien overgenomen werd door activisten in andere landen. We begonnen eerst met de straten en eind jaren ’90 besloten we ook een autosnelweg te bezetten. We slaagden er zelfs in met dokwerkers samen te werken. Die boorden gaten in de weg om bomen in te planten.”

“Klassieke arbeiders die normaal gezien nooit samenwerken met milieu-activisten, artiesten en anarchisten, waren nu wel bereid om mee te werken. Want het verhaal van het planten van bomen op de snelweg sprak hen heel hard aan. En verhalen veranderd dingen. Ze zetten mensen in beweging.”

“Mensen zijn zelden bewogen tot steun of actie door realistische voorstellen. Ze zijn meer gemotiveerd door dromen van wat kan zijn. Dat is waar artiesten een rol kunnen spelen. Die andere toekomst verbeelden.”

Zoek naar de edge

“Je kan het systeem niet vernietigen door het volledig te verlaten en ook niet door erin te blijven. Als je erin zit wordt je er een onderdeel van. We hebben veel activistische vrienden gezien die het van binnenuit probeerden te veranderen. Door bijvoorbeeld in de politiek te gaan of bij een multinational. Maar ze keerden zich tegen ons. Eens je daarbinnen bent onderga je een transformatie omdat systeem veel machtiger is. Niet van binnenuit dus maar ook niet als je er helemaal buiten staat want dan raak je gedeconnecteerd. Je moet die rand zoeken. ZAD is voor ons die perfecte edge.”

“De edge is ook een van de dingen in de permacultuur waar iedereen over praat. Het is het punt waar twee ecosystemen elkaar raken bijvoorbeeld de rand tussen water en land. Op die randen ontstaan er verbindingen tussen verschillende soorten. En als je veel relaties hebt tussen verschillende soorten, wordt de rand een soort van motor voor evolutie. Het is daar waar al de verandering gebeurd.”

“Wij willen graag die randen bouwen tussen kunst en activisme. Daarom hebben we in 2004 samen The Laboratory of Insurrectionary Imagination (Het Labo voor Opstandige Verbeelding) opgericht. We brengen kunstenaars en activisten samen om nieuwe vormen van ongehoorzaamheid en directe actie te creëren.”

“Dat kan gaan van kleine acties die we loslaten op sociale media netwerken, sneeuwballenactie tegen de banken, de schilden met foto’s van klimaatvluchtelingen tegen de uitbreiding van Heathrow tot de Rebel Clown Army.”

“We hebben de rebel clowns bij elkaar gebracht tijdens de G8 -acties om verwarring te zaaien. De staat houdt niet van verwarring. Het clown army-idee verspreide zich daarna verder in verschillende landen.” 

Actie niet toegelaten: ‘Liberate Tate’

“In 2009 werden we uitgenodigd door Tate Modern om de val van de Berlijnse muur te herdenken. We mochten er onze workshop ‘disobedience makes history’ geven. Het was een workshop verspreid over twee zaterdagen. Met een publieke interventie op het einde van wat er gecreëerd is door de deelnemers.”

“We kregen enkele dagen voor de aanvang van de workshop een email van de Tate waarin ze ons met zoveel woorden duidelijk maakten dat we geen actie mochten voeren tegen Tate. Reflecteren en debatteren was toegelaten maar geen actie.”

“Wat bleek? Tate Modern wordt gesponsord door BP. En BP zat ook in hun Raad van Bestuur. Dat is trouwens niet alleen het geval in Londen. In veel grote steden worden de meeste culturele instituten gefinancierd door de fossiele brandstoffen industrie.”

“Waarom wil de fossiele brandstoffen industrie samenwerken met culturele instellingen en vice versa? Ze hebben de instituties niet nodig om te adverteren. Maar ze hebben wel de steun nodig van de elite die deze instellingen bezoeken om hun imago wit te wassen. Extractivisme zorgt voor oorlog en vervuiling. Maar doordat ze mooie kunstinstituties financieren geeft hen dat het imago van de weldoeners.”

“We organiseerden dus de workshop zoals we altijd doen. We leerden de deelnemers om beslissingen te nemen via consensus. In de workshop hebben we de deelnemers vertelt over de mail en gevraagd of ze al dan zouden gehoorzamen aan het verbod van  Tate om geen actie te voeren. De deelnemers waren in shock, het alsof de sluiers plots vielen. Uiteindelijk na een lange discussie hebben de deelnemers besloten om niet te gehoorzamen. En gingen meteen brainstormen over mogelijke interventies …”

“Op het einde van de workshop voerden we een heel kleine actie onder het moto: “Art not oil” maar de deelnemers waren zo verontwaardigd over de demarches van Tate dat ze na de workshop het collectief ‘Liberate Tate’ vormden. En ze begonnen een reeks acties tegen BP. Het collectief voerde nadien 19 acties in de Tate tegen de sponsoring door de olie industrie.”

“Op 11 maart 2016, zeven jaar na de workshop kondigde Tate aan dat ze de sponsoring door BP zal beëindigen. Ze voegde er nog aan toe dat het totaal niets te maken had met de protestacties. Het was louter een zakelijke transactie.”

“‘Liberate Tate’ heeft anderen geïnspireerd om ook actie te voeren tegen de sponsoring van kunst door de fossiele brandstof industrie in oa het Louvre en het Van Gogh museum.”

Actie en technologie

“Activisme en directe actie zijn er altijd geweest, ook voor de social media. We hebben nog met faxen gewerkt. Social media is voor ons een tool en niet meer dan dat. Een event alleen op Facebook plaatsen is niet mobiliserend op zich. Sociale netwerksites zijn een belangrijke tool die we niet meer kunnen negeren maar het is wat we noemen de ‘attention economy’. Kunst is aandacht geven aan iets. En sociale netwerken zijn ontworpen om ons verbeelding en aandacht weg te halen van het dagdagelijks leven en het in advertentie te steken.”

“Het werk van hackers is enorm belangrijk in deze want als er ergens revolutie is zijn de sociale media het eerste die zullen afgesloten worden. Het is belangrijk is dat we ook een autonome infrastructuur bouwen om activisten te helpen communiceren bij protesten.”

“The future is dark“

“Als je jezelf niet kan mobiliseren kan je de anderen ook niet mobiliseren. Je moet die levensvreugde hebben om de dingen te kunnen doorstaan en de kracht te hebben om er tegenaan te gaan. En dat geeft je ook de creativiteit om oplossingen te zoeken. Want er zijn altijd oplossingen. De dag dat ik depressief wordt stop ik ermee.”

“We zullen de klimaatramp waarschijnlijk niet kunnen vermijden. Maar we gaan ons daardoor niet laten meeslepen want we weten het niet. Virginia Woolf schreef: “The future is dark, which is the best thing the future can be, I think.” Dat is de essentie.”

Meer info: http://beautifultrouble.org