De aanvallers namen drukke en populaire plaatsen onder vuur. In Parijs de legendarische concertzaal Le Bataclan en restaurants waar het op vrijdagavond aanschuiven is als Le Petit Cambodge, symbolen van het polyculturele Parijs. In Beiroet waren een moskee en een bakkerij het doelwit.

Het dodental in Beiroet had nog hoger kunnen zijn. Eén van de daders had het op een moskee gemunt, maar werd tegengehouden door Adel Termos, een vader van twee kleine kinderen. Termos wierp zich op de aanvaller en ving zo een deel van de klap op. In Beiroet wordt hij geëerd als een held, een martelaar die het leven van tientallen moslims gered heeft, die zich klaar maakten voor het gebed.

Ook Parijs had zijn helden. Mensen wiens naam we nu nog niet kennen, die naasten op gevaar van eigen leven en met hun eigen lichaam als schild beschermden tegen het geweld. Reddingsdiensten die de eerste zorgen toedienden terwijl nog lang niet duidelijk was of het gevaar geweken was.

Grijze zone

De twee aanslagen werden opgeëist door IS. De strategie er achter werd de afgelopen maanden in enkele boodschappen op hun propagandakanalen uit de doeken gedaan. “Het moment is gekomen voor een nieuw evenement die de wereld nog meer zal verdelen en die overal de grijze zone zal vernietigen”, klonk het in één van die boodschappen.

De grijze zone is iedereen die niet meestapt in het vijandverhaal. IS citeert in die documenten hun voorganger Bin Laden: “De wereld is verdeeld in twee kampen. Bush sprak de waarheid toen hij zei: ‘Ofwel ben je met ons, ofwel ben je tegen ons’. Dat betekent, ofwel ben je met de kruistocht ofwel ben je met de islam.”

IS heeft donderdag en vrijdag getoond wat ze met die grijze zone bedoelen. Het zijn de gewone mensen in Parijs, in Libanon, Irak en Syrië die niets met dat opbod te maken willen hebben en die in buurten willen wonen waar je veilig naar de bakker of een concert kan gaan.

De grijze zone is de hele samenleving in Noord en Zuid. Net door gewone mensen aan te vallen toont IS dat er geen us en them is. Iedereen is slachtoffer van de geweldspiraal.

Rania Masri, een politicologe die in Libanon woont, ergerde zich vlak na de aanslagen in Beiroet en vlak voor de terreurgolf in Parijs aan het woordgebruik in de media. De taal en het denkpatroon van IS wordt soms gewoon overgenomen. De wijk in Beiroet wordt dan een bastion van Hezbollah genoemd, in Syrië de tegenstander van IS. Een Amerikaanse journalist had haar gevraagd of er ook burgerslachtoffers gevallen waren. Terwijl er alleen maar burgers getroffen zijn, zei ze in een interview op Real News.

Terreurlessen

Niemand is veilig, dat is de harde les van donderdag en vrijdag. Nu staan we opnieuw op een kruispunt. We kunnen het denkpatroon overnemen van IS. We kunnen bepaalde leiders volgen op het pad dat Bush hen voorging na 9/11: nog meer militarisering, nog meer landen destabiliseren en samenlevingen vernietigen, nog meer knabbelen aan de vrijheden die ons dierbaar zijn, nog meer us en them, nog hogere muren rond Europa en nog harder bepaalde bevolkingsgroepen viseren.

Of we proberen na te denken hoe we een einde kunnen maken aan de geweldspiraal. Schrijver en academicus Vijay Prashad (die gedeeltelijk in Libanon woont) postte op Twitter zijn ‘terreurlessen’. “Treur om de slachtoffers. Vind de daders via een politieonderzoek en breng hen voor de rechter. Probeer door te dringen tot de wortel, tot wat deze onmenselijkheid veroorzaakte. Stop de omstandigheden van die aanleiding. Herhaal de aanleiding niet. Als je die aanleiding toch herhaalt (de Bush-strategie), zal de geweldcyclus doorgaan.”

Wij zijn allemaal de grijze zone van IS, de samenleving geprangd tussen het us en them van Bush. De geweldspiraal waarin 9/11 een ijkpunt en Parijs en Beiroet een voorlopig eindpunt zijn, moet doorbroken worden. Dat kan alleen als we vrede echt een kans geven.

Illusie

Maar vrede een kans geven lukt enkel wanneer we de realiteit erkennen zoals die is. Terreur begrijpen als het loutere werk van geïsoleerde religieuze gekken of als een van buitenaf komende aanval op “onze manier van leven” of “onze waarden” schiet schromelijk tekort. Terreur is veel complexer dan dat. Het is het gevolg van een hele reeks van politieke ontwikkelingen, die niet los van elkaar gezien kunnen worden. De geopolitieke en militaire koers van het Westen, de schimmige rol van de Golfstaten, de globale ongelijkheid, maar evengoed de klimaatverandering die leidt tot extreme droogte en voedselschaarste in landen als Syrië en Irak zijn de wortels waaruit terreur kan bloeien.

We moeten ons van de illusie ontdoen dat we oorlog, terreur en de diepere oorzaken die eraan ten grondslag liggen buiten de Europese grenzen kunnen houden. De mondiale problemen kunnen we niet langer inperken tot een gebied in de Arabische wereld en het globale Zuiden. Dat hebben de vluchtelingen die aan de deur van Europa aanklopten en de aanslagen in Parijs definitief duidelijk gemaakt. Maar dat maakt deze ongewoon warme novembermaand evengoed duidelijk. Net als alle komende extreme weersomstandigheden.

De weg naar vrede zullen we enkel bereiken door middel van moed, creativiteit en globale samenwerking op basis van menselijke waarden. Door de grijze zone te koesteren als de nieuwe, globale 99%.