Tijd om de rug te rechten en er #vollenbak voor te gaan.
De verkiezingen van 26 mei toonden aan dat de mensen er mooi genoeg van hebben. Het (rechtse) wanbeleid werd ferm afgestraft. En toch spint links er geen garen bij. De mensen zijn bang, boos en het beu. En dat had het extreem-rechtse Vlaams Belang goed begrepen.
De burger is boos. Ze laat alle hoop varen. En ze is het kotsbeu. Burgers hebben hun vertrouwen verloren in de geijkte politieke leiders. Ze zoekt dan maar haal heil bij ‘sterke’ figuren. Trump. Poetin. Bolsonaro. Erdogan. Dat genre volk. De autoritaire verleiders.
De burgers zenden wereldwijd het signaal uit dat de leidende klasse, de elite, het establishment, hun koffers mogen pakken. Ze hebben er niets van gebakken. Zij waren verantwoordelijk voor de financieel-economische crisis van 2008 die nog altijd blijft nazinderen. Zij zijn verantwoordelijk voor de vele schandalen, ‘s lands uitverkoop en het gepamper van de rijken. Zij zijn verantwoordelijk voor het feit dat er geen doortastend beleid komt waar iedereen (lees: de middenklasse in welvarende staten), en niet de happy few, beter van wordt.
Een gevaarlijke cocktail.
Frustratie
Want mensen zijn bang. Ze hebben geen hoop meer. En ze zijn het kotsbeu. Dat vertaalde zich op 26 mei in zwaar verlies voor wat ook maar een beetje macht uitstraalde, voor de federale en Vlaamse centrum- en regeringspartijen. N-VA moet in deze niet te hoog van de toren blazen. Die hebben dik verloren. De Zweedse regeringen van Michel en van Bourgeois zijn afgestraft. In de Kamer verliezen ze zowaar 22 zetels, evenveel als de paarse regering Verhofstadt-II (2007). Een pandoering.
Maar ook de (centrum)linkse oppositiepartijen deden het niet spectaculair. De groene golf bleek in Vlaanderen een vaalgroene slag in een bruine poel water. Sp.a had voor een keer een goede, duidelijke boodschap, maar kon ze niet verzilveren (gebrek aan sterke voormannen en/of -vrouwen? Ik weet het eigenlijk ook niet).
De federale regering werd dus ZWAAR afgestraft. PVDA en Vlaams Belang als ?-stem. Beide partijen spelen in op gelijkaardige frustraties. Hun mens- en wereldbeeld én oplossingen daarvoor zijn echter compleet anders.
Mensen zijn ongerust en verwachten met andere woorden doortastende oplossingen. N-VA, Open Vld en Cd&v brachten die niet. Niemand, buiten wat bedrijven en grote vermogens, werd echt beter van hun regeringsbeleid. En dat hebben ze electoraal gevoeld. Mensen hebben daarnaast ook de hoop in de verzuilde middenpartijen laten varen. Die hebben het verkorven.
Geert Van Istendael maakt daar in zijn boek “De grote Verkilling” een snoeiharde analyse over. Het is een evolutie die je in heel Europa tegenkomt. Men kijkt hoe langer hoe meer naar pseudo-religieus geïnspireerde extreem-rechtse stormrammen in maatpak. Salonfähige fasco’s die gaarne teruggrijpen naar het glorieuze verleden van de natie. De boreale wereld van Thierry Baudet, ‘1302’ bij Tom Van Grieken of het bekende ‘Make America Great Again’ van Donald Trump.
Rattenvangers uit Hamelen
Maar de burger ruilt hierdoor de ene elite in voor een andere. Trump, Bolsonaro, Orban, Poetin, Farage. Allemaal even elitair als de gemiddelde eurocraat. Laat je niets anders wijsmaken.
Zijn alle Vlaams Belang-stemmers dikke racisten? Nee, dat kan ik moeilijk geloven. In die val mogen we niet trappen. Een pak mensen stemden op het Vlaams Belang door hun socio-economische ‘linkse’ recepten. Ik zet links hier tussen haakjes, omdat het Belang dit in geen honderd jaar serieus meent. Luc Huyse noemde dit in De Standaard terecht hol: “Het punt is dat die partij het meent met haar migratievoorstellen, maar niet met haar socio-economische voorstellen. Kijk naar het stemgedrag van Gerolf Annemans in het Europees Parlement. Hij heeft de voorstellen om Europa socialer te maken niet goedgekeurd. Die zogezegde ruk naar links is niet meer dan een holle frase.’”
Het Belang is van oudsher een partij die ten dienste staat van het neoliberalisme en het grootbedrijf. Dat is na 26 mei echt niet anders. Een beetje de rattenvanger van Hamelen achterna dus. Mensen lokken met wat lekkers. Hen de hemel op aarde beloven. Als je toch weet/denkt dat je niet zal meeregeren (cordon sanitaire), dan ga je toch gewoon onrealistisch honderduit? Dan vertel je maar wat. Ik denk ook dat mensen goed genoeg wisten op wie of wat ze stemden. We mogen evenmin in de val trappen met te denken dat ‘Ze Wisten Ochot Ochere Niet Beter’. Dat neemt niet weg dat er echter wel wat racisten rondlopen in Vlaanderen (en Brussel. En Wallonië). We moeten daarin ook niet naïef zijn. En dat is toch wel zorgwekkend.
Het klonk dus allemaal zeer appetijtelijk. Vlaams Belang nam zelfs enkele syndicale eisen over. Gek, want ze staat steeds de eerste in de rij om de vakbond te bashen. Dat doet ze al jaren. Het Vlaams Belang gebruikte dit enkel om stemmen af te snoepen van de N-VA en centrumpartijen.
Donald Trump deed ongeveer hetzelfde tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Soms klonk die malloot nog ‘linkser’ dan Hillary Clinton (hoewel dat niet moeilijk was). Maar nadien bleek daar dus niets van aan en waren het enkel maar wat linkse praatjes. Ze hebben daar bij het Belang goed naar Steve Bannon geluisterd. Hoewel ze zeggen van niet, maakt Vlaams Belang deel uit van alt-right en Nieuw Rechts. Veelzeggend.
Was links te laks?
Ze hebben ons dus genaaid waar we bij stonden. Ook ik was stekeblind. Ja, ik dacht lang: “Vlaams Belang zal er spijtig genoeg wel wat op vooruit gaan”. Maar dit? Dit had ik nooit gedacht. En dat komt voor een stuk, vermoed ik, door de stedelijke, kosmopolitische bubbel (Brussel) waarin ik leef. In de verre dorpen, de voorsteden, de kleine plattelandsgemeenten leefden een heel ander sentiment, een sentiment dat door heel wat te zwaar werd onderschat. Opvallend ook dat hoe verder ze van een stad lijken te wonen (de as Antwerpen-Brussel) hoe extreem-rechtser men stemt. Check deze kaartjes van professor demografie Jan Hartogen.
Hoe valt dit alles nu te begrijpen? Het valt op dat, naarmate de sociale zekerheid werd afgebouwd, (extreem-)rechts machtiger werd. Kijk naar Frankrijk en Mitterand/Chirac. Kijk naar het Verenigd Koninkrijk met Tatcher/Blair. Kijk naar Nederland met Kok/Balkenende/Rutte. Dat is net het punt van Van Istendael. De sociaal- en christendemocraten bouwden de welvaartstaten mondjesmaat af en verkochten daarmee hun ziel aan het neoliberalisme. De rekening werd gepresenteerd.
Er was dus minder voor meer mensen. En wat deed rechts? Zeggen dat ‘die mensen’ (migranten, moslims, vluchtelingen, …) met ‘jouw stuk’ (pensioen, loon, …) gingen lopen. Smeer daar dan nog eens het wanbeleid over van de afgelopen 5 jaar en dan krijg je de electorale uppercut die traditionele- en regeringspartijen ten dele viel.
De afbouw van onze sociale welvaartstaat maakte een groot deel van de bevolking onzeker (daarom dat de campagne van sp.a wel degelijk hout sneed). PVDA kanaliseerde dat sentiment ook goed, zeker in Wallonie. Iets waar links in de komende maanden en jaren meer rekening moet houden is: authenticiteit.
Genoeg genavelstaard
De oplossing? Meedraaien. Weg uit de ivoren toren. Herbronnen en vernieuwen. Het imago van “potverterende politici” afschudden. Als politicus is het je verdomde plicht om het volk te vertegenwoordigen in het halfrond. Daarom moet je écht weten waar mensen wakker van liggen en wat er leeft. Dat doe je niet door een half jaar voor de verkiezingen met een blits congres en enkele frisse lijsttrekkers in de kranten te staan. Genoeg naar de eigen navel gestaard.
Dat doe je door echt een man/vrouw van het volk te zijn. Draai eens enkele maanden mee in een ziekenhuis, een magazijn of een overheidsbedrijf. En doe dat niet om stemmen te ronselen, maar om de vinger aan de pols te houden. 5 jaar aan een stuk, tussen de mensen, van wijk tot wijk, van straat tot straat, van deur tot deur. Het debat aangaan, discussiëren, praten, uitleggen. De rug rechten en rechts aanpakken en hen op hun verantwoordelijkheid wijzen. Kijk naar authentiek linkse figuren als een Bernie Sanders (momenteel de enige die Trump uit het Witte Huis kan bonjouren) of een Alexandria Ocasio-Cortez.
Het lijkt me dan ook opportuun om eens flink na te denken over wat je juist wil als partij, beweging of organisatie. De hamvraag: hoe bescherm je mensen anno 2019? Hoe zorg je ervoor dat zoveel mogelijk mensen zich goed voelen? Zeggen waar het op staat? Overtuigd zijn, ook als het soms ‘onpopulaire’ maatregelen lijken. Vraag het maar aan Groen en hun Waterloo rond de salariswagen.
Lig als politicus minder wakker van editorialen, het aantal retweets of de publieke opinie en meer van het feit dat de kinderarmoede stijgt of dat het leven voor een pak mensen duurder werd. Ga. Er. Gewoon. Voor. Zonder scrupules. Geen show, maar daden. Met een links programma om U tegen te zeggen waar de gemiddelde rechtse bestuurder ont-huts-t van raakt, waarmee de grote vermogens niet gepamperd worden en iedereen zijn of haar eerlijk steentje bijdraagt.
De verkiezingscampagne van 2024 begon op 27 mei. Besef dat. Nu is het momentum. Gebruik dat en laat je niet doen. En werk verdorie samen tot je een gebalde vuist vormt die (extreem-)rechts binnen 5 jaar een uppercut van jewelste kan bezorgen.
