Hoe groot willen wij onze overheid? Voelen we ons in de steek gelaten of zijn we eindelijk bevrijd? Dat zijn de centrale vragen die de acteurs zich stelden toen ze met de voorstelling begonnen. Zijn ze er uitgeraakt? “Neen”, klinkt het eensluidend. Het is een heerlijke zomernamiddag op het terras van de locatie van de voorstelling.  Voor mij zitten Maartje Emmers en Matijs Jansen, allebei acteur en theatermaker bij het collectief Wunderbaum.  Ze treden met hun voorstelling “We doen het wel zelf” op tijdens de Zomer van Antwerpen. 

Waarom een show over de participatiesamenleving? 

Matijs: “Onze stukken zijn meestal geïnspireerd op de actualiteit of op de dingen die we gelezen of gezien hebben. De insteek is heel serieus maar we proberen het altijd op  een heel toegankelijke, humoristische manier te brengen.” 

Maartje: “De participatiesamenleving is in Nederland al goed ingeburgerd. We zien hoe de overheid zich steeds verder terugtrekt en mensen aanspoort om meer zelf te doen.” 

Matijs: “Wij vroegen ons af in hoeverre die participatiesamenleving een goede ontwikkeling is en in welke mate het een simpele bezuinigingstruc is.  We merken dat steeds meer mensen zelf dingen beginnen ontwikkelen en niet meer wachten tot de overheid het doet.  Van stadstuinen tot  samen aankoopinitiatieven voor energie of verzekeringen.” 

“Dus aan de ene kant is er die positieve vibe van mensen die het zelf doen vanuit een engagement en aan de andere kant is er die kritische kanttekening: waar blijft die overheid? Hoe groot moet een overheid zijn en wat moet een overheid allemaal voor je doen? Die vragen stelden we ons ook binnen het collectief en dat zorgde voor heel wat onderlinge discussies. We waren er ook heel verdeeld over.”

Maartje: “Burgers die samen een creatief idee uitwerken om bepaalde lacunes te vullen en mensen te helpen terwijl de overheid dat idee gebruikt om nog meer te besparen. Dat laatste proberen we te bekritiseren maar niet die initiatieven zelf.”

Matijs: “Die dubbelheid waarmee we worstelen zit ook in onze voorstelling. Een tiental Antwerpse vrijwilligers treden mee op in de show. We zetten hun inspirerende engagement als burgers ook oprecht in de kijker.  Maar aan de andere willen we ook de kritische kant ervan belichten. De overheid zegt tegen de burger doe het maar zelf maar kan iedereen het wel zelf?”

“Zo hebben we er ook voor gekozen om een verstandelijk beperkte persoon als actrice te laten meespelen. Ze is de rode draad doorheen het verhaal. Want onze eerste vraag is we doen het wel zelf maar wie is dan die we? En wat gebeurt er dan met mensen die het niet zelf kunnen?”

Tijdens de voorstelling wordt er ook gespeeld met de omfloerste ambtenarentermen als “zelfredzaamheid”, “participatie”, “dans der democratie”, “het rad der zelfredzaamheid”. Termen die vaak gebruikt worden om de gevolgen van een dergelijk beleid te verpakken. 

Maartje: Het is daarom net dat we ze inderdaad gebruiken. De politiek heeft een woord gevonden voor trek uw plan.  Desiree, de actrice met een beperking toont heel duidelijk wat er gebeurt als heel die participatiesamenleving zich doorzet. Bepaalde groepen zullen geen toegang meer vinden tot zorg of diensten en helemaal uit de boot vallen.  Men rekent er dan op dat ze via familie en dergelijke zullen opgevangen worden maar wat als de familie dat ook niet kan?”

Matijs: “Ik vind het voor mezelf ook een moeilijke discussie.  Ik vind dat we als burger niet helemaal op de overheid moeten leunen voor alles maar natuurlijk moeten mensen die hulp nodig hebben dat ook kunnen krijgen.  Ik vind het ook helemaal verkeerd als de overheid met de eer gaat lopen van burgerinitiatieven en ze inpalmt voor de participatiesamenleving.”

Komt die dubbele boodschap over?

Matijs: “Na afloop komen mensen zelden zeggen dat we al dan niet goed gespeeld hebben. Vaak voeren ze inhoudelijk discussies over de show. Opmerkingen als: ‘ik voelde helemaal mee met Desiree’ (het meisje met de beperking) en dat ze het inderdaad niet zelf kan en hulp nodig heeft. Dat vind ik altijd prettig als het lukt.” 

Maartje: “Het is ook wel grappig om de soms tegenovergestelde reacties te horen over de show. Sommige mensen zeiden na afloop dat ze het een veel te linkse voorstelling vonden maar anderen vonden het dan weer een rechtse voorstelling.”  

“Het is een heel droog onderwerp en we hebben echt gezocht naar een experimentele manier om er een swingende toegankelijke show van te maken.  Een entertainende show waar gelachen kan worden maar die anderzijds wel een beetje tot nadenken zet.”

“We doen het wel zelf” van Wunderbaum is een gratis openlucht voorstelling en speelt nog tot zondag 28 augustus in Antwerpen Noord. Wunderbaum zoekt nog voor deze week vrijwilligers die hun project in de kijker willen zetten.

Meer info: http://www.zva.be