De praktijktesten zijn politiek verre van onbesproken en een resultaat van een compromis. De bourgondische coalitie in Antwerpen besliste bij het afsluiten van het bestuursakkoord in 2018 onder invloed van Vooruit (toen nog sp.a) om ze in te voeren. De conclusies liggen in de lijn van de verwachtingen en in het verlengde van eerdere cijfers rond discriminatie op de huurmarkt. In het meest oog springende is de discriminatie op basis van afkomst. Sollicitanten met een niet-Vlaams klinkende naam krijgen 17 procent minder vaak een positieve reactie. Bij oudere kandidaten is dat 11 procent. Positief, als we het zo mogen omschrijven, is dat dat op de Antwerpse arbeidsmarkt er blijkbaar niet wordt gediscrimineerd op seksuele geaardheid en geslacht. Dat bracht Gazet van Antwerpen naar buiten.
De resultaten van de tests op sectorniveau bieden alvast het voordeel van de duidelijkheid. Geen gissingen en veronderstellingen meer, maar enkel ‘hard facts’. Een pluim op de hoed van de stad Antwerpen en onderzoeker Stijn Baert en zijn team om grondige research te doen gedurende meer dan een jaar. Je moet maar een Marokkaanse of Slavische naam hebben en op zoek zijn naar een job. Los van kwalificaties speelt je familienaam al direct in je nadeel, nog voor je één woord hebt kunnen zeggen. Want dat impliceert natuurlijk dat je dan uitgenodigd wordt voor een sollicitatiegesprek. En daar wringt al meteen het schoentje. Dat is méér dan problematisch want Baert wijst er terecht op dat er zoiets bestaat als het lidteken-effect van werkloosheid: wie (door discriminatie) werkloos is in het begin van zijn carrière, heeft ook later hogere kans op werkloosheid. Loopt het dus al meteen fout van in het begin, dan kan dat levenslang gevolgen hebben. Een sukkelstraatje waar je maar moeilijk uitgeraakt, want je familienaam verandert nu eenmaal niet. Anders gezegd: als er sprake is van systematische discriminatie, dan speelt dat je leven lang parten.
En dat is lang niet het enige. Er zijn nog tal van andere uitsluitende factoren. Zo bleek uit vroeger onderzoek van professor Baert dat er nog een resem van discriminerende factoren zijn die meespelen, zoals het lidmaatschap van een vakbond waardoor een sollicitant tot 22 procent minder kans heeft om uitgenodigd te worden. We hoeven het dus niet zover te gaan zoeken als bij Amazon in de VS om dergelijke wantoestanden terug te vinden. Toch is de boodschap genuanceerd: de discriminatie is niet overal dezelfde qua proportie en varieert van sector tot sector of naargelang de aard van de job en de grootte van het bedrijf.
Even terug naar Antwerpen. De eerste resultaten zijn nu bekend. Maar wat nu? De cijfers lenen zich tot een uitgebreid debat van hoe het nu verder moet in een kosmopolitische stad als Antwerpen waar de diversiteit een feit is. En waar diezelfde verscheidenheid tegelijk een rem vormt om iedereen gelijke kansen op de arbeidsmarkt te bieden. Werk aan de winkel dus voor het beleid.
Hopelijk wordt dat geen langgerekte discussie met enkele ‘losse aanbevelingen’ tot verbetering, want dan verandert er structureel niets. En alles inzetten op de testen is uiteraard niet genoeg. De praktijktesten alleen zijn niet voldoende om een einde te maken aan de discriminatie op de Antwerpse arbeidsmarkt. Een breder actieplan dat beleidsmatig duurzaam verankerd is, dringt zich op. In overleg met de doelgroepen, sectoren en bedrijven zelf.
Het is aan de werkgevers en de ondernemingsraden om initiatieven te nemen, maar het verleden heeft al uitgewezen dat zoiets zelden spontaan op grote schaal gebeurt. Het wordt dus uitkijken naar de volgende stappen die het Antwerpse stadsbestuur zal nemen om de eerste aanzet te geven. Eén ding staat vast: dat moet een gericht ‘verbeterplan’ worden met de stad als regisseur, want vrijblijvendheid zal niet volstaan.
