In IJsland spatte 5 jaar geleden één van de grootste financiële bubbels uit de moderne geschiedenis uiteen. Toch ontsnapt het eiland aan een langdurige economische en sociale crisis. Wat is hier aan de hand?

In deel 1 van deze reeks (de ontnuchtering) kon je lezen hoe het IJslands feestje gebouwd was op financiële luchtkastelen. Wanneer de drie grote IJslandse banken in oktober 2008 hun verplichtingen t.o.v. hun schuldeisers niet meer aankunnen, besluit de IJslandse overheid anders te werk te gaan dan de Ierse, Britse, Nederlandse en Belgische.

Nieuwe banken voor binnenlandse rekeningen

De drie grote IJslandse banken worden onder overheidscuratele geplaatst (toezicht zonder nationalisering) en uitgekleed. De binnenlandse rekeningen worden gegarandeerd door de overheid, de buitenlandse niet. De overheid richt drie nieuwe banken op om hierin de binnenlandse rekeningen onder te brengen. Het komt hierbij tot een groot conflict met Nederland en Groot-Brittannië over de buitenlandse rekeningen.

Banken voor hun verantwoordelijkheid stellen

Een eerste verschil in aanpak van de crisis is duidelijk: de IJslandse overheid heeft geen bail-out uitgevoerd van zijn banken, zoals praktisch elke andere overheid in de EU.

Ondanks een IJslandse banksector die 10 keer zo groot was als haar totale economie steeg de IJslandse staatsschuld in de periode 2008-2010 minder snel dan bijvoorbeeld de Ierse staatsschuld, met een financiële sector van ‘slechts’ 4,4 keer de grootte van de economie. Een lagere staatschuld betekent minder externe druk om snel te besparen. Banken voor hun eigen verantwoordelijkheid stellen, blijkt een juiste formule te zijn.

Kapitaalcontrole

Maar het oprichten van de nieuwe banken en de financiering van tekorten vereist vers kapitaal. Met het IMF word al snel een lening van $2,1 miljard overeengekomen terwijl andere Scandinavische landen ongeveer $3 miljard verstrekken.

Tegelijkertijd wordt een systeem van kapitaalcontrole ingesteld. Buitenlandse investeerders kunnen – nog steeds – hun IJslandse kronen niet verkopen voor buitenlandse valuta. Een verdere devaluatie (ontwaarding) van de munt wordt voorkomen.

Crisis, maar geen recessie

Toch laten de effecten op de economie niet op zich wachten. De economie krimpt over de periode 2009-2010 met meer dan 10%. De werkloosheid stijgt naar een ongeziene 9% en het overheidstekort gaat gedurende drie jaar boven 10%. Alle ingrediënten voor een langdurige recessie zijn voor handen. Die komt er, in tegenstelling tot de rest van Europa, niet.

Vanaf 2011, het moment waarop in de rest van Europa de crisis versnelt, verschijnt er een middernachtzon boven de IJslandse economie. Vanuit een zeer hachelijke positie en te midden van een wereldwijde economische crisis slaagt IJsland erin om vooruitgang te boeken op twee cruciale terreinen: groei en werkgelegenheid. Hoe? Dat lees je in de volgende blog.

Lars Vande Keybus

Economisch Adviseur Federaal ABVV