In Ijsland spatte 5 jaar geleden één van de grootste financiële bubbels uit de moderne geschiedenis uiteen. Toch ontsnapt het eiland aan een langdurige economische en sociale crisis. Wat is hier aan de hand?
IJsland verwacht in 2013 een economische groei van 2% en een werkloosheidsgraad van 5% te bereiken. Deze cijfers zijn een droom voor continentaal Europa in recessie. In deze reeks van blogs verklaren we waarom.
Vrij spel voor investeerders
Even een fast rewind. We zijn aan het begin van de 21ste eeuw. IJsland profiteert van gunstige economische winden die buitenlands kapitaal in de richting van het verre eiland leiden. De sterke en stabiele kroon, de hogere intrestvoet dan in de VS of Europa en de continue stijgende aandelen en huizenprijzen maken van IJsland een ideale bestemming voor investeerders. Deze investeerders wordt niets in de weg gelegd: van supervisie op de banken of over de vastgoedmarkt is amper sprake.
De IJslanders leven vanaf 2002 een half decennium op een roze wolk. Iedereen wil investeren. De economische groei van gemiddeld 5 à 6% belooft mooie rendementen. De eersten die hiervan profiteren zijn de banken. Hogere rendementen roepen om kapitaal om te investeren. De banken schrijven recordleningen uit. De totale IJslandse bankactiva – hetgeen een bank in bezit heeft, vooral leningen – stijgt van 100% van het BBP in 2004 naar bijna 1000% eind 2007.
Iedereen rijk
IJslanders die in die periode bij hun bank langslopen, worden scheef aangekeken als ze ‘maar’ enkele miljoenen lenen. Iedereen ‘voelt’ zich rijk en gedraagt zich hier ook naar. Hoe zou je zelf zijn, als je huis in twee jaar tijd verdubbelt in waarde? Humvees en Duitse luxewagens vullen het IJslandse straatbeeld. Rondom het historische centrum en de oude haven verschijnen postmoderne complexen met luxeappartementen en in de baai rijst een gigantisch operahuis uit het water op.
Het feestje is compleet, maar niet uitbundig genoeg voor sommigen. De IJslandse banken willen meer. Ze beginnen een strooptocht langs Scandinavische, Britse en Nederlandse banken. Deze ‘Viking Bankers’ kopen alles op wat op te kopen valt. Natuurlijk met geleend geld. Eind 2007 bevinden de helft van de activa van de IJslandse banken zich in het buitenland.
Banken té groot om te redden
En dan zakt alles in. Na het faillissement van Lehman Brothers in de VS klapt de kredietverlening in elkaar en de drie grote IJslandse banken kunnen in oktober 2008 hun verplichtingen t.o.v. hun schuldeisers niet meer aan.
In Ierland, Groot-Brittannië, maar ook in België en Nederland besluit de overheid de banken in moeilijkheden over te nemen (bail-out). Denk respectievelijk aan Northern Rock, Dexia, Fortis,… De IJslandse overheid wordt geconfronteerd met een bankensector van tien maal de omvang van de eigen economie. Een onmogelijke situatie: de banken zijn door extreme risiconame en frauduleus gedrag té groot geworden om te redden.
De IJslandse overheid beslist om anders te werk te gaan. Hoe? Dat lees je in de volgende blog op donderdag 8 augustus.
Lars Vande Keybus
Economisch Adviseur Federaal ABVV
