Wat brengt hen tot de “Strijd”, een debatavond in Mechelen, volgens OCAD nog zonder Syriëgangers. Of wat houdt hen er van af zo dacht ik er onmiddellijk bij toen ik de titel van het debat las. Sharaf Mechelen is organisator. Sharaf “wil enerzijds een brug vormen tussen “alle” Mechelaars en anderzijds een bijdrage leveren aan de Mechelse samenleving. Sharaf vzw wil werken aan het samenleven in diversiteit en tevens het imago van de Islam verbeteren en sensibiliseren” zo staat te lezen op hun website.
Dat het juist in Mechelen is dat een debat georganiseerd wordt over de “Syriëgangers” mag verwondering baren, want volgend het OCAD is er vanuit Mechelen nog niemand naar Syrië vertrokken. Een goed deel van de Syriëgangers nemen deel aan de gewelddadige Jihad, maar enkelen strijden aan de zijde van Assad voor de Syrische souvereiniteit hopend op een diplomatieke oplossing, en ook Koerdische jongeren aan de zijde van de YPG, de militaire organisatie voor een Communalistisch Syrië, zoals Öcalan er ideologisch de krijtlijnen voor uitgezet heeft.
Het aangekondigde panel is indrukwekkend, en nooit eerder gezien in deze toch wel aansprekende thematiek.
– Alexander Van Leuven, antropoloog in dienst stad Mechelen,
– Khalid Benhaddou, Imam Al Fath moskee in Gent
– Montasser Alde’emeh, doctorandus islam en radicalisering,
– Younes Delfortie, teruggekeerde Syriëganger
– Nabil Riffi, advocaat Syriëgangers en VZW “De weg naar”
– Moeder van een overleden Syriëganger, Vzw Parentsconcernés
Geen enkele verslaggever was evenwel aanwezig en er was nergens iets over te vinden in de klassieke of alternatieve media, behoudens een foto op facebook van een CD&V gemeenteraadslid, medeorganisator van de avond, met als commentaar „Enorm interessante sprekers, pittig tot hevig debat en tegengestelde meningen, ook het publiek was zeer actief“. Zodus hierbij een volledig verslag enkele powerpointbeelden en de transcriptie of samenvatting van de uiteenzettingen van de sprekers. Voor een verslag met fotos, zie BuG 285 on-line.
Beginoverweging: 25 jaar Vilvoorde hebben ons de stelselmatige gemeenschapsafbraak doen meemaken van alles wat de Marokkaanse en de moslimbevoking en vooral jongeren een identiteit kon geven. Zelforganisaties, Integratiecentrum Mikst, voetbalclub (Amal), het jeugdhuis aan het huidige Tuchthuis, alles moest en ging eraan in Vilvoorde, terwijl intussen de immigratie vanuit het buitenland en vooral vanuit Brussel van Marokkanen in Vilvoorde toenam. Maar alles wat Frans en daarbij vreemd en Marokkaans was mocht zich niet organiseren, elk gemeenschapsleven en gezamenlijkheid moest verhinderd of afgebroken worden. Vilvoorde is momenteel met 16,5% de stad met op 01/01/2015 het hoogste % inwoners met Marokkaanse achtergrond, voor Mechelen met 15,2% en Antwerpen met 12;9%. Maar 6 jaar Mechelen hebben me ook (nog niet te veel) wijzer gemaakt over deze verdoken stad, in de luwte tussen Antwerpen en Brussel. Oude hoofdstad van de 23 provinciën, asielstad voor vervolgde kristenen met het hoogste aantal Assyrische turken, Assyrërs en ook al de Syrriërs, gelegen niet ver van Breendonk en de Dossinkazerne waarvan enkel de wagon herinnert aan de kaai waar Joden, Roma en Sinti zijn opgestapt met als einddoel Auschwitz. Twee transitkampen naar de vernietiging onder het Nationaalsocialisme in WO2, de terroristische actie met tot nu toe het grooste aantal slachtoffers in België, ondermeer 29.000 bij de joodse inwoners, 26.000 bij de weerstanders en gijzelaars, een verleden dat nog altijd niet volledig onderkend en geheeld is en waar de deradicalisering niet altijd even succesvol is verlopen.
Debatavond Jong & Onbezonnen, wat brengt hen tot de “Strijd”? In het Scheppersinstituut te Mechelen, 11 september 2015 met
Alexander Van Leuven, antropoloog in dienst stad Mechelen,
Khalid Benhaddou, Imam Al Fath moskee in Gent
Moeder van een overleden Syriëganger, Vzw Parentsconcernés
Montasser Alde’emeh, doctorandus islam en radicalisering,
Younes Delfortie, teruggekeerde Syriëganger
Nabil Riffi, advocaat Syriëgangers en VZW “De weg naar”
Pieter Stockmans, was moderator, hijs is onderzoeksjournalist en van het Platform tussen “Vrijheid en Geluk”, medeauteur De Jihadkaravaan samen met Montasser Alde’emeh.
Onderstaand verslag gaat voort op een geluidsopname van niet al te beste kwaliteit. Voor sommige sprekers wordt een korte samenvatting gegeven. Elke spreker kan een tekst van z’n tussenkomst toesturen die onmiddellijk geïntegreerd wordt in dit verslag. Correcties op dit verslag zijn welkom en worden onmiddellijk verwerkt.
1. Alexander Van Leuven: Waarom in Mechelen nog niemand naar Syrië gegaan is
Het panel nam een flitsende start met Alexander van Leuven, antropoloog en sinds 2013 in dienst van de stad Mechelen voor het project “Positieve identiteit en maatschappijvorming”, hij werkt, zo besloot Pieter Stockman in z’n voorstelling, aan deradicalisering. Voor het eerst werd in een publiek forum duidelijk gemaakt waarom uit Mechelen nog niemand naar Syrië gegaan is, en wij baseren ons op de telling van OCAD, het Orgaan voor de Coördinatie en de Analyse van de Dreiging. Als er toch vertrekkers zijn zullen we dat onmiddellijk ernstig nemen.
In een vijftal slides werd het kader geschetst waarbinnen eventuele Syriëgang wordt gedetecteerd en opgevangen. De begeleidende tekst bij de slides is bij Alexander Van Leeuwen opgevraagd. De slides geven op zich al een adequate toelichting. Voor een verslag met slides, zie BuG 285 on-line.
Kleine criminaliteit is niet (altijd) onderdeel van het geschetste proces, zo lichte Van Leuven later toe. Gebroken sociaal contract, het gevoel of de ervaring om in onderwijs, werk, wonen, of in je eigenheid niet au serieux genomen te worden, de samenleving die haar deel van het contract niet nakomt. Overlijdens in de familie, vriendkring kunnen bv een vertrek ‘triggeren’, aanzetten tot een vertrek of de overweging ervan. Voor Van Leuven is de aanspraak door het criminele milieu, de maffia-achtige benadering van jongeren vanuit drugs- en autozwendel dikwijls een essentieel element in de werving van Syriëgangers. Ook door wie misbruik maakt van de islam om voor een gewelddadige jihad op te roepen is een drijfveer.
Toegepast op de jongeren komen de voorgaande factoren terug. Van Leuven verwees hier naar de inval van S4B en Belkacem met een 10 tal leden bij ROJM. Het jeugdhuis heeft deze inval onmiddellijk afgekeurd en publiekelijk veroordeeld. Tav deze ‘werving’ hebben zij kordaat een punt gesteld van volledige afwijzing, en dat was heel betekenisvol.
Van Leuven formuleert dan enkele hypothesen, dwz wat hij tot nader order ervaart als elementen die jongeren er van weerhouden om naar Syrië te gaan. De hechte sociale cohesie binnen de moslimgemeenschap en de dynamiek met het middenveld (vakbonden, middenstandorganisaties, sociale bewegingen, arbeidsbewegingen van alle zuilen, de kerkelijke organisaties enz…). Deze dynamiek kan verder ontwikkeld worden. Maar ook de steun, signaleren, helpen, van personen en verenigingen vormen in feite de essentie van het preventieve werk. De professionele organisaties zoals ROJM, j@m, H30, OOM, PrOs worden expliciet vernoemd alsmede de vrijwillerswerking zoals Sharaf, de Moskees, sportclubs. We vernoemen hier toch ook nog expliciet Salaam, de jeugdminivoetbalclub met eigen sporthal en lokalen die ondermeer ook de Gaza-ondersteuningsactie heeft opgezet.
Overweging (en niet gestelde vraag): Waarom wordt de uitzonderlijke positieve ervaring van Mechelen NOOIT publiekelijk in het licht gesteld. Vilvoorde heeft na een Burgemeesterscontact op initiatief in Mechelen in het voorjaar 2014 de Mechelen-methode geïntroduceerd in Vilvoorde. Volgens zeggen van de radicaliseringambtenaardat in De Afspraak begin september 205 is er sinds mei 2014 niemand meer vertrokken naar Syrië. Mechelen met ROJM heeft recent ook een Jeugdcentrum in Vilvoorde opgezet.
2. Khalid Benhaddou: Jongeren die terugkomen niet criminaliseren
Sommigen gebruiken de islam als een oorlogsverklaring tegen het westen of de ongelovigen, voor anderen is het een complement aan de diverse wereld, de islam vertrekt altijd vanuit de acceptatie van de omliggende wereld om ze met haar eigen religiositeit te doordesemen.
Alles vertrekt vanuit een misbegrijpen van wat in de Koran staat dat men loyaal moet zijn met landgenoten. Nergens staat dat men dan deloyaal moet zijn met niet-landgenoten of andersdenkenden. Toch is het deze interpretatie die het gewelddadig salafisme drijft tot moord en doodslag. De profeet heeft enkel de strijd aangebonden met diegenen die vijandig stonden tegenover de islam en haar aanvielen. Het salafisme verdiept zich in de godsdienstige dimensie. Dat is voor de overgrote meerheid van hen het geval en daartoe moeten zij ook de ruimte (blijven) krijgen. Maar je hebt ook een salafisme dat geweld vergoelijkt en onbegrensd toepast. De gewelddadige jihad is een aberratie van de islam, een theologische misvatting, die door de imams en theologen dient bestreden. Zo kunnen we de boodschap van imam Kalid Benhaddou samenvatten. Hieronder enkele uittreksels uit z’n uiteenzetting en de discussie achteraf, voortgaande op een transcriptie van wat gezegd is.
Probleem hierbij is dat alle Nederlandse teksten wahabistische teksten zijn, opgemaakt vanuit een exclusieve salafistische lezing van de islam. De islam is met onze ouders in de jaren 60 en 70 meegekomen vanuit Marokko en andere landen; het was een vredelievende islam. Na de erkenning van de islam als religie in België is het vooral Saoudi-Arabië dat met veel geld en invloed zich het publieke forum heeft eigen gemaakt, mede met de Moskee aan het Shumanplein in Brussel. Zij hebben de salafistische claim gelegd op de islam, in de moskees, de scholen en op internet. Het zijn op het eerste zicht onschuldige boeken die gemakkelijk te begrijpen zijn door jongeren, maar eigenlijk bevatten ze teksten die op een onopvallende wijze de behandeling van de islam in het Westen aanvechten. Door enkel het accent te leggen op het aspect van de religiositeit voedt men de tegenstelling met de gevestigde waarden. De Islamitische school moet vernieuwd worden. Wij hebben te maken met een islamistisch, een politiek islamistisch discours dat overgewaaid komt uit het Midden-Oosten. Hun ‘politiek’ karakter is verbonden aan de politieke partijen en context van het Midden-Oosten. Het probleem is dat we jongeren moeten duidelijk maken dat we een islam moeten beleven die geen antwoord is op de situatie ginder maar op de situatie hier. En het kan dan verwondering wekken hoe een jongere, die hier is opgegroeid, affiniteit kan hebben met wat zich op meer dan 1000 km verder afspeelt. En een van de vraagstukken die zich ginder afspeelt is dat men op zoek is naar een maatschappijmodel. En de politieke islam die gaat van gewoon salfisme tot jihad-salafisme en ze verschillen in de middelen hoe zij tot dat doel moeten geraken. En men heeft gezien dat toen de moslimbroederschap democratisch aan de macht is gekomen in Egypte, het jihadisme op een absoluut dieptepunt is gekomen. Nog nooit in haar geschiedenis heeft het jihadisme zo ‘n dieptepunt gekend als toen het in de Arabische revolutie democratisch aan de macht gekomen is. Maar toen men, met militaire macht de moslimbroederschap aan de kant heeft geschoven heeft het jihadisme terug geboomd. De jihadisten hebben gezien dat men langs democratische weg geen verandering kon krijgen. Hetzelfde is gebeurd in 1991, 1992 in Algerije.
Jongeren die vertrokken zijn en terugkomen moet men beter niet criminaliseren maar wel met hen in dialoog gaan. Het radicalisme, dwz het gewelddadig salafisme is geen nieuw gegeven. Door de eeuwen hebben de islamitische landen altijd te maken gekregen met gewelddadige oproer. Zo hebben Marokko en Mauretanië altijd in het verweer moeten komen en deradicaliseringsprogramma’s moeten opzetten. Deze hebben toen en kunnen nu maar enig effect ressorteren door salafistische theologen met hen in contact te brengen en hen van gedachten te doen veranderen. Zij waren wel opgesloten maar men is met hen in gesprek gegaan. Daarbij moeten deze tegenspelers/sprekers voor deze radicale jihadisten ook herkenbaar zijn als salfisten, zoniet zijn het woorden in de wind. Maar vooral ook hebben wij een nieuwe generatie imams nodig, die Nederlands spreken, die bekend zijn met de westerse samenleving, die de rechtstaat aanvaarden en er naar leven, en die ook bekend zijn met de leefwereld van de jongeren en met hen in discussie kunnen gaan en hen wijzen op de enige, echte en leefbare interpretatie van de islam.
Het is de fout van de Belgische politieke overheid om langs Saoudi-Arabië vrij spel gegeven te hebben, en het nu ook nog van alle politieke steun te voorzien, ook al staan zij politiek aan de kant van het Westen in de strijd tegen IS. Door hun aanhoudend propageren van het wahabistisch salafisme, vormen zij een constante voedingsbodem voor radicalisering en de keuze voor het jihadistisch geweld door de jongeren.
T.a.v. regels die totaal niet compatibel zijn met de realiteit, kom in de realiteit, probeer het hoofd te bieden aan de realiteit, probeer gebruik te maken van de mechanismen die we hebben in Europa. Europa heeft bepaalde mechanismen in het leven geroepen tijdens de verlichting, al die waarden, burger- en vrouwenrechten, democratie en die mechanismen zijn heel belangrijk, want in de geest stroken ze met de geest van de islam. De profeet is niet gekomen met bepaalde regeltjes, om regeltjes op te leggen, want de profeet is gekomen met een bepaalde maatschappelijke opzet, met een doel dat hij probeerde te bereiken, en als we praten over die doelstellingen dan maakt het niet uit welke middelen hij gebruikte om die doelstellingen te bereiken. De profeet is ook gekomen met humane waarden waar Europa voor staat…. Wanneer je ziet dat moslims gefnuikt worden in hun burgerrechten, in hun vrijheden, dan moeten zij verschillende democratische middelen en instrumenten gebruiken om dat te veranderen, maar geweld kiezen en geweld vergoelijken en mensen bedreigen, dat behoort dan niet tot de islam.
3. Montasser Alde’emeh – zal binnenkort aan de slag gaan in de Franse gevangenissen waar hij zal trachten om de frustraties van geradicaliseerde moslims te nuanceren.
Inleiding door Pieter Stockmans: Montasser, jij bent zelf in Syrië geweest, Khalid heeft een theologisch kader geschetst maar jij doet onderzoek aan de Universiteit van Nijmegen naar hoe jongeren zelf deze concepten beleven, om al die variaties en al die verschillende concepten te weten te komen, kan jij met je ervaring met Belgische jongeren in Syrië, daar iets over zeggen.
Uiteenzetting Montasser (gereviseerd door de spreker). Ik denk dat het vandaag belangrijk is om het standpunt van de jongeren uiteen te zetten, en dat we de jongeren aan het woord laten. Ik heb met jongeren in het westen van Aleppo gesproken en een van de jongeren zei het volgende: In de jaren tachtig in de context van de koude oorlog met de Sovjet-Unie was het een must om radicaal te zijn. Toen kwam Amerika naar de Arabische wereld met een Koran in de hand, verwijzend naar de koranverzen die aanzetten tot gewapend verzet, om hen aan te moedigen te strijden in Afghanistan, tegen de Russen.
Wat is het verschil tussen een jihadist die met steun van het Westen is gaan vechten in Afghanistan en de jihadisten van vandaag de dag? Zijn ze nu vijanden van het Westen, omdat de geopolitieke belangen veranderd zijn? Omdat de Amerikaanse regering haar grip wil verstevigen op de Perzische Golf, omdat de Amerikaanse regering binnenvalt in Irak, omdat de Amerikaanse regering er voor heeft gekozen de olie te stelen van de Arabieren, omdat de Amerikaanse regering er voor heeft gekozen moslims te folteren in Abu Ghraib, omdat de Amerikaanse regering er voor heeft gekozen dictaturen te steunen zodat er op die manier een voedingsbodem is voor het radicaal interpreteren van islamitische concepten als de jihad. Hoe gaan wij met deze situatie omgaan in de toekomst, wat zijn onze prioriteiten, vandaag zijn sommigen onze bondgenoten en morgen onze vijanden, gaat zich dat niet tegen ons keren als Westen, en de 2de vraag, het beleven van die realiteit is niet alleen de verantwoordelijkheid van de jongeren wiens identiteit beperkt wordt, meisjes bv in hun moslimidentiteit, omdat ze geen hoofddoek mogen dragen op school, dus hoe gaan wij de moslimidentiteit integreren in het complete verhaal als het blijkbaar niet mag. Meisjes mogen geen lange rokken dragen in een school in Mechelen, hoofddoeken worden verboden op scholen. De moslimjongeren zijn geïntegreerd. Ze zitten op katholieke en niet-katholieke scholen. Ze doen hun best om hun moslimidentiteit te integreren en verzoenbaar te maken met de realiteit, zij gaan naar scholen maar dan belanden ze in een situatie waar ze bepaalde verplichtingen opgelegd krijgen waardoor ze zich miskend voelen. Het streven naar moslimidentiteit is een verhaal van twee kanten. Enerzijds hun moslimidentiteit te integreren in het Vlaams verhaal, de jongeren moeten inzien, en de imam moet hen uitleggen wat het is om moslim te zijn en dat het verzoenbaar is met ons Europees verhaal, het is dus zo dat de overheid en de moslimleiders beiden een verantwoordelijkheid dragen.
Er zijn dus de belangen van het Westen, die blijkbaar prioriteit krijgen. En in het begin waren de Syriëstrijders jongeren die vertrokken om tegen Assad te strijden, Assad werd gecriminaliseerd door het Westen, die jongeren waren objectieve bondgenoten van de Belgische staat. En ik stel me vragen bij het feit dat die jongeren toen vertrokken zijn onder toeziend oog van het Westen, toen mocht het wel. Maar na de opkomst van IS veranderde de situatie omdat IS een bedreiging betekende voor het Westen. Maar als we kijken naar de jongeren, dan zijn er ook die bij andere groepen vechten, groepen die vijandig staan tegenover IS, hoe moeten wij tegenover hen staan? David Petraeus, voormalig directeur van de CIA stelde voor om leden van Al-Nusra (Al-Qaeda in Syrië) te steunen, zie Petraeus, Al-quada Al-Qaida, Isis, Al-Nusar Al-Nusra. Ik ben bij Al-Nusra geweest, de Belgische en Nederlandse strijders worden met open armen ontvangen, en er is samenwerking tussen de Syriërs en de Belgische strijders, en Syriërs zeggen, kom naar ons, moeten we die jongeren dan bij voorbaat criminaliseren? Dat is een vraag die we ons ook moeten stellen. Die nuancering ontbreekt. En als IS of een andere militie daden stellen die tegen de menselijkheid ingaan dan ben ik de eerste om dat af te keuren. Maar als het gaat om motieven, waarom jongeren vertrekken, dan is dat heel complex en iedereen draagt z’n verantwoordelijkheid, het is niet zo dat alleen de jongeren verantwoordelijk zijn, emancipatiebewegingen (AEL en Abou Jahjah, nvdr) zijn in het verleden gecriminaliseerd geweest in Antwerpen, dan valt een leegte die opgevuld moest worden. Sharia4Belgium heeft die leemte opgevuld, als er in Vlaanderen amper imams zijn die Nederlands spreken, als de moslimexecutieve een instrument is geworden om de jongeren de depolitiseren, dan stel ik mij de vraag, wie z’n verantwoordelijkheid is dit? Dat zijn de antwoorden die de jongeren geven.
En nog iets. Er is ook extreem-rechts die hen aanvalt in hun moslimidentiteit. Waar is de poen van uw pensioen? Het zit in de pocket van Mohamed. En als men kritiek durft geven is het direct gaat terug naar uw land. Het is zo dat deze jongeren het gevoel hebben niet als gelijke burgers te worden behandeld, wie z’n verantwoordelijkheid is dat? Er zijn ondertussen 70 jongeren omgekomen, 18-jarigen, de gemiddelde leeftijd van een jongere die naar Syrië vertrekt is 25 jaar, niemand spreekt erover. 70 jongeren zijn ondertussen begraven, zonder rouw, veroordelen is gemakkelijk, maar verantwoordelijkheid opnemen is moeilijker. Ik vind het dus heel belangrijk te luisteren naar de jongeren.
En nog iets. Als iemand er door omstandigheden voor kiest dat z’n religieuze identiteit belangrijker is dan z’n nationaliteit, dan is het ook omdat de overheid weinig kan aanbieden aan deze jongeren. En dan bedoel ik geen werk, die jongeren hebben geen werk nodig, die jongeren hebben geen leefloon nodig, die jongeren hebben geen huizen nodig, die jongeren hebben een ideaal nodig, geef die jongeren een ideaal, een identiteit. Maar als die jongeren constant worden veroordeeld door de maatschappij, als ze op geen begrip kunnen rekenen dan is dat voor die jongeren een reden om naar het Midden-Oosten te vertrekken, zo simpel is dat. Het is deels de fout van de maatschappij dat deze jongeren vertrekken…
Het is duidelijk dat er jongeren zijn die er voor kiezen om hun geloof te beleven. En als dat niet mogelijk is zoals voor de joodse gemeenschap, is men eigen scholen begonnen, buiten het katholieke net of de staatsscholen zodat jongeren het recht krijgen hun identiteit te beleven. Het is integratie of segregatie.
Als jongeren radicaliseren zoeken ze niet alleen de moslimidentiteit maar trekken ten strijde tegen wie hen bestrijdt of gaan ze zover om ook de andersgelovigen te bestrijden. De klassieke interpretaties zijn normaal niet problematisch maar worden vaak problematisch gemaakt door een ultra-radicale interpretatie van die islamitische concepten. En jongeren gaan over op die radicale interpretaties omdat zij het gevoel hebben onrechtvaardig te worden behandeld. Het is moeilijk voor een allochtoonen om zich door te zetten wanneer ze bv te gemakkelijk naar het technisch onderwijs en het beroeps worden doorverwezen.
Montasser in het debat: Door een deradicaliseringscentrum op vraag van de Franse overheid ben ik recent gevraagd om de frustraties van geradicaliseerde moslimjongeren te kanaliseren, ook in gevangenissen n.a.v. de aanslagen op Charlie Hebdo zoeken zij wegen om jongeren in de gevangenissen te ‘deradicaliseren’ en ze riepen m’n hulp in.
4. Younes Delfortie: begeleid en ondersteund door de VZW “De weg naar”
Er zijn heel wat terminologieën waar ik mij vragen bij stel. Zo ook bij Radicaal, dat niet overeenkomt met het maatschappelijke, algemene gedachtegoed. Extreem of radicaal is dan iemand die een gedachtegoed heeft dat niet met het algemene overeenkomt, of is iemand radicaal omdat het angst of afschuw optoept. Dat is een vraag waarover men zou moeten nadenken. Dan is nog gesproken over slachtoffer zijn. Mensen die volwassen zijn, dus meer dan 18 jaar, mensen die naar ginder vertrekken. … Het is me opgevallen de laatste weken, het laatste jaar dat men veel moslims aan het woord laat, gematigden, die men kan laten zeggen wat men wil. Maar niemand heeft mij al komen vragen waarom ik ben vertrokken. Mensen zijn eerder geneigd om hun oordeel snel te laten vallen, en de persoon en z’n identiteit in hun hoofd te plaatsen in plaats van met deze mensen in gesprek te gaan en te luisteren naar wat deze persoonlijkheid te vertellen heeft.
En hoe de maatschappij omgaat met de Syriëstrijders, niemand heeft mij gevraagd voor psychologische begeleiding, na het verlaten van de gevangenis heb ik niemand meer gezien, ik stel mij de vraag wat die zogezegde hulp betekent die men geeft aan teruggekeerden?
5. Nabil Riffi, advocaat Syriëgangers en medeoprichter van de VZW “De weg naar”
Ik ga spreken over m’n beroepservaringen als advocaat en ook over de oprichting, samen met Montasser van een VZW. Als we kijken naar de praktijk, dat jongeren die naar Syrië gaan en terugkeren helemaal niet worden opgevangen, niet worden begeleid, die worden volledig aan hun lot over gelaten. Zo heeft Younes nooit een psychiater, een psycholoog, een justitieassistent gezien. Het is daarom dat we besloten hebben om voor een alternatief te zorgen… Die mensen krijgen een bijzonder regime opgelegd, die worden volledig geïsoleerd, en dat vind ik allesbehalve een aanpak van deze jongeren. Ik weet dat men deze jongeren een beetje tracht te beschermen, en ook om de andere gedetineerden te beschermen voor deze jongeren, maar toch vind ik dat men deze jongeren niet zodanig moet isoleren, want deze jongeren voelen zich al geïsoleerd in de maatschappij, die voelen zich geen onderdeel van de maatschappij, dat is ook een van de redenen waarom ze naar Syrië gegaan zijn. Men moet dan ook op een heel andere manier met deze mensen omgaan.
Als mensen zich gaan bezighouden met zulk een problematiek moet men psychologen naar de gevangenis laten gaan, imams naar de gevangenis laten gaan, maar spijtig genoeg gebeurt dat niet. Kort geleden had ik een jonge man, die in de gevangenis moest verblijven en ik had het idee om die te laten begeleiden door een imam. Het was wel in het Limburgse maar er was geen enkele imam die bereid was om deze jonge man te helpen. Zij ontlopen hiermee hun verantwoordelijkheid want zij zijn de personen die deze jongens de juiste context van de islam kunnen meegeven, de juiste context van de jihad, maar spijtig genoeg komt dat niet van hun kant. Ik heb deze problematiek ervaren in Hasselt, ik heb deze problematiek ervaren in Antwerpen, niemand die deze jongeren wil opvangen, niemand die deze jongeren wil begeleiden. Ik heb aan sommige imams gevraagd, waarom willen jullie niet, en hun antwoord was dat zij niet geassocieerd wilden worden met zulke jongeren en riskeren over dezelfde kam te worden geschoren. Maar het is de verantwoordelijkheid van de overheid, de overheid moet de imams stimuleren om de jongeren te gaan begeleiden, om die jongeren te gaan opzoeken en dat gebeurt niet. Daarom hebben we besloten om dan zelf iets aan die problematiek te gaan doen, en jongeren op te vangen, ouders op te vangen, en dat wil ik nog meegeven, ook de ouders worden niet in dit verhaal betrokken, ouders worden niet geholpen. En de enige instantie waar ze terechtkunnen is de politie en de politie gebruikt de informatie die zij meedelen tegen henzelf .
Men moet dringend een instantie gaan oprichten waar deze mensen hun verhaal kunnen vertellen, waar dat deze mensen kunnen worden geholpen. Spijtig genoeg is dat niet voorhanden de dag van vandaag. En dat is ook mede de reden geweest voor de oprichting van de VZW “De weg naar”. Die is nog in de beginfase. Younes is een van de jongeren die daar naar toe komt, Younes is terug gekomen vanuit Syrië, ik heb opgemerkt dat men hem een Syriëstrijder noemt, hij is een Syriëganger, hij is daar niet gaan strijden en er is gebleken dat hij daar geen wapen heeft genomen, en hij is een van de jongeren die bij ons komt, en hem is gezegd z’n verhaal te doen. Younes is vandaag de dag gaan werken, hij heeft een bakkerij opgericht in Antwerpen, waar je heerlijke taarten kan gaan eten, hij is bakker, Younes is bezig een boek te schrijven, hij heeft zijn verhaal omgezet in iets positief, en dat is wat wij trachten te stimuleren, dat deze jongeren hun negatieve ervaringen in iets positiefs kunnen omzetten en ik hoop dat er meer instanties komen, meer VZW’s die deze jongeren begeleiden.
Wat we ook niet moeten doen is deze jongeren volledig van ons gaan afzetten en hen niet gaan beschouwen als moslims, dat zien we heel vaak de dag van vandaag, moskeeën of oudere mensen gaan deze jongeren niet meer beschouwen als onderdeel van de islamitische gemeenschap, en dat is een heel foute benadering door deze mensen van allerlei instanties, men duwt die jongeren volledig weg, en dat zorgt nog meer voor isolatie en voor meer problemen en frustraties zodat deze jongeren misschien organisaties gaan oprichten als Sharia4Belgium, een organisatie die werd opgericht omdat de jongeren niet werden gehoord door de moslimgemeenschap, ze konden hun zegje niet doen en werden volledig uitgesloten. Als we zouden gaan kijken naar de directie en organisaties van de moskee de dag van vandaag dan zien we dat de gemiddelde leeftijd 50+ is. Deze zaken moeten worden aangepakt, men moet er aan gaan werken. Khalid Benhaddou van de moskee in Gent is een uitzondering hier in Vlaanderen, maar in de meeste moskeën is dat niet het geval, men moet de jongeren betrekken in het hele verhaal, men moet deze jongeren niet gaan uitsluiten, men moet deze jongeren het gevoel geven dat ze onderdeel zijn van deze maatschappij.
En ik vind ook dat men niet te repressief moet optreden tegen deze jongeren. En dat is ook de aanpak van het Openbaar Ministerie, die dat ergens wel begrijpt maar die eerst en vooral de veiligheid van de burger moet vooropstellen en dan pas zal het belang van de jongere op de voorgrond komen. Maar het zijn deze zaken die men met elkaar zal moeten verzoenen om effectief te gaan ageren, en preventief ageren, door instanties op te richten zoals de VZW “De Weg Naar”, en psychologen in te zetten voor deze jongeren en de problematiek op te lossen en in de toekomst te vermijden.
Heel kort nog over de aanpak van de jongeren die in de gevangenis zijn. Ik ben al enige tijd de advocaat van Fouad Belkacem. Fouad Belkacem is iemand die ongelofelijk gehaat is in onze maatschappij, het is iemand die niet graag gezien is, dat is begrijpelijk gezien de uitspraken die hij al heeft gedaan, hij is ongelofelijk hard gekant tegen de maatschappij, en hij heeft z’n eigen bruggen zien ineenstorten, maar als we gaan kijken, hoe deze man in de gevangenis wordt behandeld, kan ik zeggen, dat er helemaal niets aan zijn situatie wordt gedaan. En zoals gezegd is heeft men in Marokko en Mauritanië deradicaliseringsprogramma’s opgericht opdat deze mensen met een extreem gedachtegoed hun gedachtegoed zouden veranderen, dat die zouden deradicaliseren, maar er is nooit, nooit, een psychiater, een psycholoog of noem maar op, men blijft hen altijd maar afbreken en dergelijke meer. Wij moeten onze verantwoordelijkheid dragen als maatschappij. Als we zien in het verleden wat met heel extreme mensen is gebeurd, dan vind ik dat men iedereen moet helpen, ook dezen met een vrij radicaal gedachtengoed.
6. Geraldine, moeder van een overleden Syriëganger, Vzw Parents Concernés
Ik heb een dochter en een zoon. M’n zoon was achttien jaar, hij was in een Nederlandstalige school, humaniora, en begin september 2013 wilde hij niet meer studeren. Hij woonde in Brussel en voor Marokkanen in Brussel werk vinden is niet gemakkelijk…. In België ben ik een Marokkaan, in Marokko ben ik een Belg. Waar kan ik werk vinden, welke plaats heb ik in deze maatschappij, welke toekomst heb ik? Ik ken de beide landstalen, ik kan zeker iets vinden als job. Vanaf hier volgt een samenvatting gezien de slechte geluidskwaliteit van de opname: We zagen onze zoon langzaam maar zeker radicaliseren. Hij was erg begaan met het leed in Syrië en vroeg z’n vader om zelf te vertrekken als hij niet mocht. Tot hij zelf plannen maakte en we de politie informeerden en vroegen wat te doen. Wanneer we vaststelden dat hij vertrokken was naar Turkije en Syrië zei de politie dat hij meerderjarig was en zij niets konden doen. Langs wekelijkse telefoon en sms bleven we in contact, zowel waarbij m’n zoon geobserveerd werd als een persoonlijker contact. Tot ik een sms kreeg dat m’n zoon overleden was, hetgeen later bevestigd werd. In de contacten achteraf met de politie werd enkel m’n contact met m’n zoon nagaan, van hulp en ondersteuning was geen sprake. Het isolement was totaal en enkel met andere ouders konden we een luisterend oor en troost vinden. We hebben ons verzameld in de vzw “Parents concernés”, en we gaan in scholen spreken en we zijn beschikbaar om anderen bij te staan en te ondersteunen. Vanuit het publiek werd later uitdrukkelijk steun uitgesproken voor deze moeder van een in Syrië overleden zoon.
7. Vragenronde
De vragen en antwoorden in de vragenronde waren soms geanimeerd en scherp, een sfeerschepping volgt in onze nagedachten hieronder. Dat moslims behoefte hebben aan personen in het maatschappelijke leven waarnaar ze kunnen opkijken, dat België best z’n banden met Saoedi-Arabië doorbreekt, en de impact van de Saoudi-Arabische lezing van de islam best gecounterd wordt. Dat voldoende zorg dient gegeven aan de herkenbaardheid van moslims, ook in de kledij, om in bespreking te gaan met jihadisten, zoals dat ook het geval was in de deradicaliseringsprogramma’s in Marokko, dat voort dient gegaan op kennis van de complexe Syrische situatie. Te veel om hier extensief in het verslag op te nemen. Behoudens als sprekers dit nog als een aanvullend element in dit verslag willen aanbrengen, dan voegen we het hier toe.
De avond had dus volledig gebracht wat de titel en de sprekers deden vermoeden en dat is maar uitzonderlijk het geval. Alleen is het toch verwonderlijk dat voor deze goed aangekondigde avond, geen enkel medium aanwezig was, geen enkele fotograaf, geen enkele verslaggever, en dat ook geen enkel verslag terug te vinden was in welk medium dan ook, behoudens een eenzame foto zonder commentaar op een facebook pagina. Maar zoals het verslag over de Syriëavond in ROJM van 22/05/2013, voor npdata niet gelaten.
Slotoverweging 1. De samenstelling van het panel zou vooral (en terecht) het accent leggen op de omstandigheden waarin jongeren Syriëgangers geworden zijn. Ook al laat de titel anders uitschijnen, Jong & Onbezonnen, maar wel verantwoordelijk voor eigen daden, zo dacht ik er onmiddellijk bij, en “Onbezonnen’, tsja, toch meestal een weloverwogen keuze die ideologisch/religieus gefundeerd is. Is het geen teken van misprijzen iemand niet te erkennen in de keuzen die hij/zij maakt. Is het niet van alle decennia dat een beperkt aantal jongeren gebiologeerd zijn door een verre droom, een staat, een belang. Dat wordt in een uitgebreid artikel in Le Monde Diplomatique van eind juli 2015 uitvoerig toegelicht. De strijders tegen het communisme aan het Oostfront, de strijders voor de totstandkoming van Israel op ‘vreemde’ grond, de Spaanse burgeroorlog en de steun aan het volksfront, de strijd van de Koerden, nu Daesh, telkens werd een politiek/ideologisch/religieuze droom militair ondersteund met wisselend succes. Het nationaalsocialisme is vooralsnog de meest ingrijpende en territoriaal de meest omvangrijke terroristische claim van een natiestaat geweest tav vele andere. De samenleving en de wereld is daarvan nog altijd niet hersteld. De strijd voor het terugwinnen/teruggeven van de nationale soevereiniteit aan Syrië zal zich, van uit de toekomst gezien, manifesteren als het kernpunt waarin ook de ideologisch/religieuze droom van Daesh ten einde kwam, met samenlevingen die achteraf hun wonden moesten likken en mede een kader creëerden voor de ‘”deradicalisering’. Maar pas met succes te bewerkstelligen door de volledige acceptatie van de diversiteit in religies, met als meest uitdrukkelijk en zichtbaar teken de aanvaarding als volwaardige burgers in onderwijs, werk, wonen en leven van vrouwen met de vrije keuze van kledij die ze om religieuze of culturele redenen willen dragen.
Slotoverweging 2. En de ouders, broers en zusters, kinderen van Syriëgangers. Zijn ze niet verbonden met alle ouders die de autonome keuzes van hun kinderen moeten aanvaarden, drugs, zelfkwetsing, zelfmoord, criminaliteit, gevaarlijk rijgedrag, prostitutie. Zij staan geïsoleerd, door niemand gesteund, en kunnen meestal enkel terugvallen op het eigen netwerk(je) van ouders en familie. Evenals de slachtoffers van onbezonnen, doelbewust destructief of crimineel gedrag van anderen.
Jan Hertogen, socioloog
