12 december 2013
Aan Mustafa Kör,
Beste Mustafa,
Met herkenbaarheid je route gevolgd, zie artikels in DS, als (manuele) rolstoelgebruiker langs het openbaar vervoer. 30 jaar geleden, als kersverse directeur van een home voor in hoofdzaak zwaar fysiek gehandicapten en (elektrische) rolstoelgebruikers, was het vanaf de eerste dag m’n bekommernis zowel het openbaar vervoer als de vervoerproblematiek voor een (elektrische) rolstoelgebruiker – essentieel voor z’n autonomie – op te lossen.
Toen, eind 1982 is een van de eerste vervoerdiensten van start gegaan met service naar alle gehandicapten in de omgeving. Toen ook was het al de bekommernis om bv het vervoer te voorzien voor het volledige traject of tot de eerste toegankelijke halte en opstap, of ook om chauffeurs ter beschikking te stellen voor gehandicapten met wagen maar die zelf niet konden rijden. De dienst had eind tachtiger jaren 10 chauffeurs in dienst en had de financiering gevonden voor 8 busjes en 2 wagens, zonder dat er een vaste en structurele financiering tot stand gekomen was. Van jaar tot jaar was er een Vlaamse reglementaire financiering voor uiteindelijk 14 vervoerdiensten en een totaal van 900.000€ per jaar. Het budget van de overheidssteun aan De Lijn daartegenover was 859 miljoen €.
Nu is er een decreet en uitvoeringsbesluit dat riskeert deze diensten van tafel vegen en de markt vrij te maken voor ‘taxivervoer’ van gehandicapten, zie BuG 207 waarin dit uit de doeken gedaan wordt. Maar dat is een verhaal waar ik je een ander bericht en analyse voor toestuur.
Deze brief heeft als doel je bekommernis na te gaan en te vragen hoe jij, vanuit de concrete ervaringen in je openbaar vervoertour, oplossingen ziet voor gehandicapten die
1. Geen eigen vermogen hebben om een aangepaste wagen te kopen en een chauffeur in dienst te hebben voor verplaatsingen. Men kan er eventueel op rekenen dat individuele gehandicapten langs een fors uitgebreid PAB hiertoe individuele oplossingen kunnen vinden. Maar gezien de druk op de PAB-budgetten en de wachtlijsten, zal dit onderdeel eventueel pas in een (verre) toekomst kunnen gerealiseerd worden. Er zijn gehandicapten die langs de arbeidsongevallen- of auto-ongevallenverzekering hiertoe de nodige financiële middelen kunnen verwerven, maar voor de ‘chronische’ gehandicapten, en dat is vooralsnog de grootste groep, zullen er andere oplossingen dienen gezocht.
2. Ingeval men beroep dient te doen op ‘collectieve’ oplossingen is het de vraag hoe een gehandicapte, met behoud van z’n autonomie (elektrische rolstoel) naar een opstaphalte van trein of bus geraakt. Het is zo dat de Lijn verplicht en beperkt is tot vervoer van halte tot halte, daar bestaat geen uitzondering op. Voor wie naar een halte geraakt, in weer en wind, over niet toegankelijke wegen enz. ok, maar voor de grote groep gehandicapten en andere beperkten in hun mobiliteit stopt de wereld bij de voordeur.
3. Dan is er, zoals je ervaren hebt, de instap in het vervoer en de plaatsing in het rijtuig. De materiële opstap en plaatsing is voor een aantal vervoermiddelen niet evident, zeker als men dit met een elektrische rolstoel bij de Lijn moet doen.
4. Dan zijn er de administratieve voorwaarden, dwz de afspraken die dienen gemaakt en de tijdsduur op voorhand dat dit moet gebeuren die een grote beperking inhouden van de feitelijke mobiliteit. De administratieve voorwaarden beperken de gebruiker in z’n autonomie in vergelijking met andere gebruikers.
5. Zelfs als de afstand naar de halte overbrugbaar is en de opstap en plaatsing ok, dan nog kan de communicatie problematisch zijn, voor fysiek gehandicapten zowel als voor mensen met gehoor of spraakproblemen, evenals voor blinden of voor verstandelijk beperkte medemensen, om zo mogelijk zonder begeleiding toch op hun plaats van bestemming te geraken. Voor het ‘klassieke’ openbaar vervoer, zelfs al is het maximaal aangepast, zullen er altijd beperktheden of onmogelijkheden zijn.
6. De prijs zal, bij gebruik van het openbaar vervoer, gelijklopend zijn met een gewone gebruiker, van 0,25€ tot 0,30€ per km voor de Lijn, tussen 0,25€ tot 0,50€ voor NMBS.
Het is vanuit de vaststelling van deze beperkingen 30 jaar geleden en het bestaan van deze problemen de dag van vandaag dat er een 14 tal vervoerdiensten op non-profitbasis actief waren met als doel gehandicapten die niet aan een halte geraken, die niet kunnen op-of afstappen en/of die hun autonomie langs elektrische rolstoel willen behouden toch een vervoerbereik te geven zoals elke andere burger en dit aan prijzen die zo dicht mogelijk bij de openbaar vervoertarieven liggen voor het zelfde aantal km. Die prijs is/was 0,48€ per geladen km voor de gebruiker, dat is al het dubbele van waar de vervoerdienst Eigen thuis Grimbergen 30 jaar geleden mee gestart was. En de betoelaging vanaf 2014 is van die aard dat deze prijzen allicht zullen tenderen naar 1€ per km, hetgeen grote groepen van hun laatste vervoerredplank zal uitsluiten.
Beste Mustafa,
Het is en blijft (nood)zaak, om een maximaal aangepast openbaar vervoer te bewerkstelligen, zoals ook gedragen door gehandicaptenverenigingen (KVG, VFG), GRIP, Onafhankelijk leven enz. Maar men moet blind of geobsedeerd zijn om niet te zien dat zelfs dan er een probleem blijft van vervoer naar de halte, de opstap enz…om van overstap enz nog niet te spreken.
Als gehandicaptenverenigingen zich (nu verder gaan) verzetten tegen dit aanvullende aangepast vervoer, dan gaat de situatie voor de gehandicapten van kwaad naar erger. Als deze op non-profit basis gerealiseerde markt, zoals nu het geval is, volledig vrijgegeven wordt aan commercieel vervoer, dan komt men toch in een dramatische tegenspraak met de situatie voor de ‘gewone burger’ die kan rekenen op 859 miljoen € betoelaging door de overheid, naast een bijdrage van de gebruiker tussen 0,25 en 0,30€ per km.
Tot nu toe bedroeg de bijdrage van de overheid aan die 14 aangepaste vervoerdiensten 900.000€ per jaar, bij uitbreiding en toelaten/overgave van dit vervoer aan de markt en het winstoogmerk zou 3 miljoen € vrijgemaakt worden (een gesloten enveloppe!). Die 3 miljoen € is 0,3% van wat de ‘gewone’ burger langs De Lijn krijgt van de overheid en uiteindelijk van belastingbetaler, dus 1/3 v an 1% terwijl 5% van de bevolking problemen heeft of in de onmogelijkheid is om het gewone vervoer langs de Lijn te nemen, dwz een onderfinanciering in de grote orde van 15.
En iedereen staat er bij en kijkt ernaar;
Jij hebt de onaangepastheid van het openbaar vervoer vastgesteld en aangeklaagd. Maar ben jij ook bereid om die 90% andere gehandicapten, die niet aan de haltes geraken of op de bus of trein plaats kunnen nemen mede te ondersteunen in het behoud van hun Diensten Aangepast Vervoer, niet als alternatief voor het openbaar vervoer maar als noodzakelijke aanvulling. En dat dit aan dezelfde prijzen gebeurd als nu een gewone burger voor een zelfde traject op De Lijn of het spoor. Want nu liggen de prijzen in een veelvoud van wat de gewone burger betaalt en deze zijn daarbij verschillend van regio tot regio en van vervoerder tot vervoerden.
Graag een reactie op de schrijnende situatie voor de meerderheid van gehandicapten die nooit door het openbaar vervoer zullen kunnen geholpen worden, maar waar wel collectieve oplossingen dien gevonden, mét inschakeling van de Lijn en met voldoende financiering om aan de behoeften te voldoen, zonder dat er winsten moeten wegvloeien naar commerciële bedrijven voor zulk een essentieel mensenrecht als de mobiliteit. Ook de Lijn doet nog ¾ van productie in eigen beheer, dus zonder winstoogmerk.
Vertrekpunt kan daarbij zijn, zoals nu in de meeste gevallen gebeurt, is de valorisatie en uitbouw van vervoermateriaal zoals aanwezig is in een aantal voorzieningen, DAV’s en OCMW’s. Hierop geënt een betoelaging zoals momenteel voorzien voor gehandicaptenvervoer voor rolstoelgebruikers van halte tot halte door de Lijn, maar dan geïntegreerd in een service van deur tot deur (gang tot gang) waarbij de lijn de kilometers vergoedt aan 1€ per geladen km van halte tot halte (zoals wettelijk voorzien) en de betoelaging het traject deur tot deur dekt. De dispatching, afspraken met de lijn en facturatie gebeurt dan regionaal voor alle vervoersvragen.
Met hartelijke dank voor de aandacht en je reactie,
Jan Hertogen, socioloog
