De 43 normaalschoolstudenten zijn officieel dood. De Mexicaanse overheid heeft bekendgemaakt dat de studenten vermoord zijn door een drugskartel. De ouders van de vermisten verwerpen echter de officiële versie van de feiten.

Ze zijn dus
officieel dood. De zoektocht mag ophouden en de ouders bergen best hun laatste
sprankeltje hoop op. Dat is wat de Mexicaanse overheid grofweg stelt bij monde
van de procureur-generaal Jesús Murillo Karam. Na meerdere arrestaties en
bekentenissen stelt men vast dat de lichamen van de 43 ontvoerde studenten
verbrand zijn – het vuur bereikte zo’n hoge temperatuur dat zelfs de beenderen
opgingen in de vlammen. Zaak gesloten. Nu rest enkel nog de daders te straffen.

De ouders van
de vermisten verwerpen de officiële versie van de feiten. De verdwijning van de
43 normaalschoolstudenten is nog lang niet opgeklaard. Sinds het ‘geval Ayotzinapa’
(genoemd naar de plek waar de leerlingen school liepen) in september bekend
raakte, heeft de tragedie de politieke discussies in Mexico overheerst. Het was
de aanleiding voor meerdere protesten, de volkswoede is groot. In een land dat
al jaren door wreedheden en bloedig geweld geteisterd wordt, was Ayotzinapa de
druppel die de emmer deed overlopen. Er heerst een absoluut wantrouwen
tegenover de autoriteiten en de kans is klein dat de Mexicanen het snel zullen
vergeten en overgaan naar de orde van de dag.

Hoe ziet de
overheid de feiten? Het officiële verslag is openbaar te raadplegen op de
website van de president en kan als volgt samengevat worden:

Op 26 september willen studenten van
de normaalschool Raúl Isidro Burgos te Ayotzinapa in deelstaat Guerrero
middelen verwerven om op 2 oktober deel te nemen aan een mars in Mexico-Stad, 200
kilometer verderop. Die wordt jaarlijks gehouden om het drama van Tlatelolco in
1968 te herdenken. Die gruwel bestond uit de afslachting van tientallen mensen
(het exacte cijfer is tot op vandaag onbekend) door het leger. Deze datum staat
in het geheugen van de Mexicanen gegrift. De gitzwarte ironie wil dat de
studenten die respect wilden betuigen aan de doden zelf het slachtoffer werden
van wreed geweld, 46 jaar later.

Om de nodige
middelen bijeen te krijgen, gebruiken de studenten een vrij onorthodoxe (maar
naar Mexicaanse normen niet ongewone) manier. Door geweldloos lege bussen te
bezetten, willen zij een karavaan van voertuigen op gang zetten richting de
hoofdstad. Deze actie vond plaats in Iguala, een middelgrote stad nabij
Ayotzinapa. Wanneer de studenten twee bussen verwerven, komt de politie voor
een eerste maal tussen. De jongeren kunnen dankzij hun numerieke overwicht de
confrontatie vermijden en rijden verder. Vervolgens worden ze tegengehouden
door een groter aantal politiewagens die persoonlijk werden opgevorderd door de
burgemeester van Iguala, José Luís Abarca, die vandaag overigens zelf in de cel
zit. Wanneer de studenten uitstappen om de dialoog aan te gaan, loopt het mis.
Volgens het rapport beginnen zij met stenen te gooien. De agenten reageren en
schieten twee studenten dood. Vervolgens worden 25 jongeren opgepakt, terwijl
een onbekend aantal kan ontsnappen. De ordediensten rapen de lege kogelhulzen
op en vertrekken.

Er ontstaat een
koortsachtige zoektocht naar de overblijvende normaalschoolstudenten. Op de snelweg
wordt een bus van de lokale voetbalploeg verkeerdelijk aanzien als een voertuig
gekaapt door de studenten. De politie vuurt zonder waarschuwing en doodt
hierbij twee inzittenden. Een derde slachtoffer, een taxichauffeur, komt om
door een verdwaalde kogel. De agenten zien uiteindelijk hun fout in en roepen
ambulances op. Wanneer de klopjacht ten einde loopt, heeft men in totaal 43
studenten opgepakt. De gearresteerde jongeren worden weggevoerd in
verschillende politiewagens. De politie van Iguala besluit hen over te leveren
aan de collega’s van Cocula, een kleine buurgemeente. Die ‘collega’s’ blijken
echter geen ordediensten te zijn, maar een criminele groep genaamd Guerreros
Unidos (‘de Verenigde Strijders’). De jongeren worden allen gedood en verbrand
in de vuilnisbelt van Cocula. De reden voor de moord blijkt gebaseerd op een
vergissing. De Guerreros Unidos dachten dat de studenten deel uitmaakten van
een rivaliserende criminele groep. Met takken, autobanden en ander materiaal
voorhanden in de vuilnisbelt hielden ze het vuur twaalf uur lang brandende. De
as die restte, werd in plastic zakken verdeeld en in de rivier San Juan gedumpt.
Tot zover het officiële relaas.

President
Enrique Peña Nieto was opgelucht dat de waarheid eindelijk was komen bovendrijven.
Hij stelt voor om als Mexicaanse maatschappij vooruit te gaan en de gruwel
achter zich te laten. Case closed, caso
cerrado. Het staat nu al vast dat zijn zesjarige ambtstermijn voor eeuwig
en altijd besmeurd zal zijn met Ayotzinapa. De zaak toont immers aan hoe rot
het Mexicaanse systeem is. De takken van de narco’s, de drugsbendes, reiken tot
de politie en nog veel verder. De rol van de ordediensten bij de moord op de
onschuldige studenten is frappant. Het is nog maar het topje van de ijsberg. In
de hoogste rangen van de Mexicaanse samenleving vindt men beschermers en
beschermelingen van de drugsbendes. Een reden te meer om het officiële verloop
van 26 september te wantrouwen.

De ouders van los 43 verwerpen Peña’s oproep en laten
de gruwel nog niet achter zich. Ze hebben tien redenen geformuleerd die de
verdere zoektocht naar de waarheid legitimeren. Eén daarvan is het feit dat louter
verklaringen nog geen bewijs vormen. Enkel één slachtoffer werd geïdentificeerd
door de forensische experten, waaronder een Argentijns team. Alejandro Mora
(19) is zo de enige die kon begraven worden door zijn familie. De verklaringen
van de hoofdverdachte zijn eveneens twijfelachtig. Felipe Rodríguez, alias El
Cepillo, heeft bekend dat hij de moorden heeft bevolen, maar kon tot op vandaag
geen gedetailleerde verklaring afleggen die de precieze plaats of tijd kon
duiden. De ouders staan niet alleen met hun twijfels. Voor de ombudsman van de
Nationale Commissie voor de Mensenrechten is de zaak niet gesloten. De
straffeloosheid, corruptie en de infiltratie van de georganiseerde misdaad in
sommige sectoren van de maatschappij bewijzen volgens Luis Raúl González Pérez dat het
onderzoek nog niet af is.

Volgens conservatieve schattingen zijn
er sinds 2006 – het begin van de ‘oorlog tegen de drugsbendes’ – reeds 150.000
doden gevallen. Activisten vragen ook terecht aandacht voor de maar liefst 22.000
vermisten. Ze kunnen het niet aanvaarden dat de president, media en publieke
opinie zich enkel bekommeren om de 43 normaalschoolstudenten. Geen enkele zaak weekte
echter zoveel emoties en burgerprotesten los als de zaak-Ayotzinapa. Dat komt
niet enkel omdat de slachtoffers jongeren waren of uit een arm milieu kwamen
(Guerrero is een van de armste deelstaten van Mexico). De flagrante manier
waarop ze werden omgebracht met de medeplichtigheid van een lokale overheid is
schrijnend en roept frustratie en angst op. Wat doe je als je zelfs de politie
niet kan vertrouwen?

Niet dat de Mexicaanse politie voordien
veel vertrouwen genoot. Al in 1955 verwoordde schrijfster María Elvira Bermúdez
de reden waarom het detectiveverhaal, dat heel populair werd in het Verenigd
Koninkrijk en de Verenigde Staten, niet aansloeg in Mexico. “De Mexicaan”,
schrijft ze, “kenmerkt zich door zijn scepticisme jegens de macht van de
abstracte justitie en zijn bittere verachting tegenover de daden van de
concrete justitie.” Het detectivegenre, waarin de Waarheid bijna altijd
zegeviert met de hulp van een Betrouwbare en Goede Politiemacht, is simpelweg
onrealistisch in een land als Mexico.

Of de ouders ooit de volledige waarheid
over het lot van hun kinderen zullen kennen, is hoogst onzeker. In het beste
geval wordt Ayotzinapa een kantelmoment in de Mexicaanse geschiedenis. De
protesten en discussies tonen dat het volk niet apathisch is. Toch zal het nog
zeer lang duren vooraleer het wantrouwen wijkt voor vertrouwen. Momenteel rest
enkel de kracht van de hoop.