De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Wanneer het nieuws geen nieuws is
Nieuwsmedia, Nabijheid, Busongeval zwitserland, Sociale rol media -

Wanneer het nieuws geen nieuws is

dinsdag 20 maart 2012 10:09
Spread the love

De massale Belgische media-aandacht voor de tragische busramp in Zwitserland legt een bijzondere dynamiek bloot in de nieuwsberichtgeving van nationale rampen waarbij nieuwsmedia hun informatierol inruilen voor een sociale of rituele rol.

Bijna een week na het dramatische busongeval in Zwitserland blijft de gebeurtenis een hele natie beroeren en besteden de vaderlandse nieuwsmedia vele pagina’s of minuten aan de ramp, naast de stroom aan speciale edities, dossiers en aangepaste programma’s. Vanuit een eng en louter wetenschappelijk oogpunt lijkt deze aanhoudende aandacht van de nieuwsmedia moeilijk te verklaren want de feiten zijn gekend en de berichtgeving vandaag levert nauwelijks of geen nieuwe feitelijke informatie over het drama meer aan. Bovendien raast de (nieuws)wereld door en vinden allerlei nieuwe gebeurtenissen van een zelfde of grotere omvang plaats in verschillende delen van de wereld, allen smekend om enige aandacht van de nieuwsmedia. Voor buitenlandse journalisten is de aandacht al enige tijd en onherroepelijk verschoven naar de volgende brandhaard, het conflict in Syrië, het terreurplan van Sarkozy of de joviale ontmoeting tussen Obama en Cameron. Voor hen is het busongeval niet langer nieuws, terwijl het voor ons nu reeds deel uitmaakt van een nieuw collectief bewustzijn en de aandacht nog enige tijd zal aanhouden. Het is belangrijk om de redenen voor dit verschil in perceptie in te zien en te begrijpen. De nieuwswaarde van het busongeval volgt in België namelijk al lang niet meer uit de gebeurtenis zelf, maar drijft verder op een secundaire golf van emoties gebaseerd op het criterium van nabijheid en herkenbaarheid. Gezien de uiterst tragische en delicate aard van de gebeurtenissen is het belangrijk om duidelijk te maken dat we hier geen verdediging willen opvoeren van bepaalde onfrisse praktijken die welig tierden in de pers, maar een eerste aanzet tot een mogelijke verklaring willen bieden voor de aandacht en de aard ervan, zowel bij pers als publiek. 

De factor van nabijheid laat zich niet enkel uitdrukken in evidente termen van geografische afstand, maar ontegensprekelijk ook als een gevoelsfactor. Het betreft hier menselijk lijden waar we ons mee kunnen identificeren, wat in het bijzonder geldt voor wie zelf kinderen heeft. Ook dit is een scheidingslijn of nuance die vaak onderbelicht blijft in het debat. Onderzoek heeft immers aangetoond dat de mate van medelijden of medeleven geen onvoorwaardelijk gegeven is en onder meer beïnvloed wordt door gender en, opnieuw, de mate van betrokkenheid bij of herkenbaarheid van de situatie. Een snelle scan van reacties langs sociale media bevestigt dit patroon. Niettemin is de algemene mate van betrokkenheid in België bij het busongeval ongezien groot. Deze context is een belangrijke voedingsbodem voor een bijzondere dynamiek in de nieuwsberichtgeving waarbij nieuwsmedia hun prioritaire en dominante functie om te informeren deels inruilen voor een sociale of rituele functie. Voor een natie in rouw was ‘het nieuws’ de afgelopen dagen geen nieuws in de strikte en ongetwijfeld inhumane definitie zoals hierboven geschetst. België verlangt op dit moment ook niet zozeer feitelijke informatie maar leest kranten, kijkt televisie of luistert radio om steun te verkrijgen, begrip te vinden en mee te leven met de getroffen families. Dit reflecteert zich ook in de nieuwsinhoud. Persoonlijke ervaringsverhalen met een hoge emotionele inhoud van betrokken kinderen en ouders, reacties van nabestaanden, getuigenissen van medeleven door (on)bekende personen en autoriteiten, … domineren de pers en dit in overvloed. Hoe ver media daar in kunnen gaan, is echter een ander maatschappelijk debat dat nodig dient gevoerd te worden (en gelukkig gevoerd wordt) maar dat buiten het opzet van dit stuk valt. Media vervullen daarnaast een rol als publieke fora voor steunbetuigingen van niet-direct betrokkenen. Via rouwregisters en hun digitale equivalenten, lezersbrieven of sociale netwerksites als Facebook en Twitter kan een bevolking haar steun betuigen, emoties ventileren en greep krijgen op de intens ervaren gevoelens van angst, verlies en hulpeloosheid. Deze belangrijke rol van nieuwsmedia en media in het algemeen draagt bij tot gevoelens van collectieve rouw, solidariteit en samenhorigheid, die verschillende grenzen overstijgen. Kortom, het nieuws is -gelukkig- niet altijd ‘nieuws’.

Stijn Joye is professor en doctor-assistent aan de Vakgroep Communicatiewetenschappen – Universiteit Gent

take down
the paywall
steun ons nu!