Van De Telegraaf, de NOS tot de Vlaamse kwaliteitskranten De Morgen en De Standaard. Allen namen ze het nieuws over. “Ze hebben gewoon niks gecheckt”, zei hij achteraf in de MaDiWoDoVrijdagShow van Paul De Leeuw.
Homan deed daarmee dunnetjes de stunt van Woestijnvis over. Ter voorbereiding van een nieuw programma van de Neveneffecten werden de Vlaamse media bestookt met de meest onwaarschijnlijke nep-studies (‘VLD-kiezers hebben het vaakst seks!’). Pas na twaalf maanden werden de Neveneffecten die opereerden via het onbestaande onderzoeksbureau Data Driven en onder de schuilnaam Nhubuk (van ‘Neveneffecten hebben u bij uw kloten’, jawel) ontmaskerd.
De grappen van Homan en de Neveneffecten zijn relatief onschuldig. Ernstiger wordt het als ook mensen met minder goede bedoelingen doorkrijgen dat je zonder veel moeite je boodschap in de kranten krijgt. Het eenvoudige recept gaat zo: je hebt een product of een boodschap die je aan de wereld bekend wil maken, je verzint een onderzoek en zet wat cijfers bij elkaar en je stuurt het naar het persagentschap Belga. Klaar, dezelfde dag nog prijkt je nieuws op alle nieuwssites en een dag later staat het ook in de kranten. Antivirusfabrikant Symantec haalde zo in de eerste zes maanden van 2010 twaalf (!) keer de kolommen van kwaliteitskrant De Standaard met berichten als ’88 procent van e-mails bestaat uit spam’.
Wie een neponderzoek maar minnetjes vindt, kan het ook proberen met een spectaculair bericht. Zo was de ‘Beste job ter wereld’ – een half jaar rondhangen op een eiland nabij het Great Barrier Reef – een stunt van het Australische ministerie van toerisme. Ok, het kostte hen een stevig salaris voor de gelukzak, maar het leverde wel een lawine krantenartikels op in de hele wereld. Onbetaalbare publiciteit is dat. De nieuwsmedia snijden zo in hun eigen vel. Ze zijn voor een groot stuk afhankelijk van adverteerders die veel geld veil hebben om hun publiciteit te zien verschijnen. Maar als je ook gratis aandacht kan krijgen voor je product, waarom zou je dan nog die dure advertenties betalen? Het begon allemaal met commerciële krantenuitgevers die gedwongen door de concurrentie en met een heilig respect voor dubbele winstcijfers het mes zetten in redacties en documentatiediensten en het eindigt met kranten die vol staan met onzin en nepberichten waardoor ze nog meer lezers en adverteerders – en dus inkomsten – verliezen.
Het kan ook anders. Het Duitse blad Der Spiegel heeft 80 voltijdse factcheckers in dienst die uit elk nummer zo’n 1100 fouten halen. Vlaamse krantenlezers moeten dat zelf doen of DeWereldMorgen.be lezen…
