Wie zijn de 43 gezondheidswerkers?

De 43 gezondheidswerkers, die nu bekend staan als de ‘Morong 43’, zijn lesgevers en deelnemers aan een opleiding voor vrijwillige gezondheidswerkers. Onder hen zijn er twee artsen, onder wie dr. Merry Mia-Clamor van CHD, een partnerorganisatie van Intal, die opkomt voor het recht op gezondheidszorg van de Filipino’s. Er waren ook twee vroedvrouwen, een verpleegkundige en 38 vrijwillige gezondheidswerkers van verschillende gemeenschappen en organisaties bij de gearresteerden.

De gearresteerden werden overgebracht naar het legerkamp Capinpin in dezelfde provincie.

De opleiding werd georganiseerd door CHD en de Community Medicine Development Foundation (COMMED) in een huis van dr. Melecia Velmonte, de voorzitster van COMMED. Dr. Velmonte is een bekende en gerespecteerde specialiste in infectieziekten en professor emeritus aan de medische faculteit van de University of the Philippines, de belangrijkste staatsuniversiteit van het land.

Waarom werden ze gearresteerd?

De Filipijnse autoriteiten beweren dat de 43 gezondheidswerkers op heterdaad betrapt werden terwijl ze een opleiding volgden in het maken van bommen en dat het om leden gaat van het ondergrondse New People’s Army (NPA). Volgens het team dat de raid uitvoerde, werden wapens en explosieven gevonden op de plaats waar de 43 verbleven.

De militairen zouden C4-explosieven gevonden hebben, een pistool met zeven kogels, drie handgranaten (waarvan een onder een hoofdkussen verborgen was) en geïmproviseerde landmijnen. De huiszoeking werd echter uitgevoerd in afwezigheid van dr. Velmonte en zonder onafhankelijke getuigen.

Waren de arrestaties wettelijk?

De arrestaties waren niet wettelijk. De militairen toonden een huiszoekingsbevel dat werd opgemaakt op naam van een zekere Mario Condes op beschuldiging van illegaal wapenbezit. Het huiszoekingsbevel vermeldde geen adres. Het huis dat doorzocht werd, is niet van Mario Condes maar van dr. Velmonte. Onder de 43 gearresteerden is er niemand die Mario Condes heet.

Werden de rechten van de 43 geschonden?

Ja, hun rechten werden op een grove manier geschonden:

1. Onregelmatigheden in verband met het huiszoekingsbevel

Het huiszoekingsbevel vermeldde geen adres, maar enkel de naam van de wijk. Het huis dat werd doorzocht, is niet vermeld in het huiszoekingsbevel en Mario Condes is er niet bekend.

2. Onregelmatigheden tijdens de arrestatie

De 43 werden gearresteerd zonder arrestatiebevel en werden niet ingelicht over de reden voor hun arrestatie of waar ze naartoe gebracht werden. Ze kregen niet de gelegenheid om contct op te nemen met een advocaat.

Alle aanwezigen werden afgetast en buiten op een rij gezet. Ze werden onmiddellijk geboeid, ondervraagd en gefotografeerd door de militairen. Hun persoonlijke bezittingen werden in beslag genomen. De militairen gebruikten oude T-shirts en plakband om hen te blinddoeken voor ze in de klaarstaande vrachtwagens werden geladen.

3. Schendingen van hun rechten in gevangenschap

Tijdens de eerste 36 uur werden de 43 niet geïnformeerd over de reden van hun arrestatie. Gedurende vijf dagen mochten ze zich niet laten bijstaan door een advocaat, wat nochtans hun recht is. Ze werden voortdurend ondervraagd en onder druk gezet om toe te geven dat ze lid waren van het NPA.

Het was op dag twee, tijdens de inbeschuldigingstelling, dat ze geïnformeerd werden over de aanklacht tegen hen. Zelfs tijdens die procedure werd hen het recht ontzegd om zich te laten bijstaan door een advocaat.

Er zijn verschillende getuigenissen over folteringen en slechte behandeling in gevangenschap. Het gaat onder meer om: geboeid en geblinddoekt blijven gedurende 36 uur, onderworpen worden aan langdurige ondervraging die gepaard gaat met doodsbedreigingen en intimidatie, slaapdeprivatie, slagen en verwondingen, gedwongen bekentenissen, etc. Sommige gevangenen moesten geboeid naar het toilet zodat een bewaker hen moest ontkleden.

Vijf van de 43 gevangenen zijn intussen van de rest van de groep gescheiden. Volgens de militairen hebben ze de beschuldigingen bekend en zijn ze bereid om tegen de anderen te getuigen. De 43 blijven opgesloten in een militair kamp hoewel ze al lang hadden moeten worden overgebracht naar een gewone cel. Zeven van hen zitten al de hele tijd in isolatiecellen.

De militairen leggen de aanmaningen van de Filipijnse Commissie voor de Mensenrechten, een officieel overheidsorgaan, naast zich neer. Op 18 maart hield deze commissie een hoorzitting over de zaak, maar het leger weigerde om de 43 aan de zitting te laten deelnemen.

De mensenrechtencommissie beval de militairen om de gevangenen over te dragen aan de politie. Op 9 april werden 38 van de gevangenen overgebracht naar een kamp van de politie, maar die weigerde om hen in een gewone cel op te sluiten. Alle gevangen werden teruggebracht naar het militair kamp ondanks de strenge protesten van de Commissie voor de Mensenrechten.

Werd er een aanklacht ingediend tegen de 43?

Op 11 februari, vijf dagen na hun arrestatie, werd een officiële aanklacht ingediend bij de rechtbank. Ze werden beschuldigd van illegaal wapenbezit en bezit van explosieven. Dat is een aanklacht waarvoor verdachten niet op borgtocht kunnen vrijkomen.

Waren de 43 echt leden van het NPA? Maakten ze echt bommen op het moment van hun arrestatie?

De militairen beschuldigen de 43 ervan leden te zijn van het NPA. Daarvoor verwijzen ze naar de wapens en explosieven die ze zouden hebben gevonden in het huis van dr. Velmonte. De getuigenis van dr. Velmonte en de andere leden van haar huishouden laten echter vermoeden dat de wapens en explosieven meegebracht waren door de militairen.

Lidmaatschap van het NPA is op zich trouwens geen grond voor arrestatie, tenzij er een misdaad begaan wordt zoals geweldpleging. Bij de raid werd echter geen geweld gebruikt en er werd niet geschoten. Dat de 43 om 6 uur ‘s ochtends op heterdaad betrapt zouden zijn bij het maken van bommen is een absurde bewering. Het lijkt zeer waarschijnlijk dat de militairen de ‘bewijzen’ zelf achtergelaten hebben om de arrestatie te rechtvaardigen.

De woordvoerders van de militairen hebben sindsdien tegenstrijdige verklaringen gegeven over de 43. Eerst zegden ze dat het niet ging om gezondheidswerkers omdat de meesten geen hogere studie hadden gevolgd. Dan waren het wel gezondheidswerkers die opleiding kregen in het maken van bommen. Later verklaarden ze dat het om het ‘ministerie van gezondheidszorg’ zou gaan van het NPA. De meest uitzinnige bewering is dat dr. Alex Montes, een 62-jarige chirurg, lid zou zijn van een speciale eenheid van het NPA die erop uit is om generaal Palparan te vermoorden.

Wat zijn de gevolgen van deze zaak?

De arrestatie en onheuse behandeling van de 43 gezondheidswerkers vormt een openlijke aanfluiting van de mensenrechten en de rechtstaat. Het incident vormt een bedreiging voor lokale initiatieven die mensen aanmoedigen om hun lot in handen te nemen en gezondheidsdiensten te organiseren, daar waar de publieke sector tekort schiet.

In een land waar vele gezondheidswerkers emigreren of kiezen voor een carrière in de commerciële gezondheidszorg, betekent deze arrestatie een intimidatie van de weinige Filipijnse gezondheidswerkers die ervoor kiezen om hun kennis en vaardigheden ten dienste te stellen van de armsten.

Voor de professoren en leerkrachten die hun leerlingen aanmoedigen om in het land te blijven, kunnen hun jarenlange inspanningen om studenten stages in de gemeenschappen te laten lopen, ongedaan worden gemaakt.

Uiteindelijk zal dit incident een weerslag hebben op de gezondheidszorg in het land en de lokale bevolking het recht op gezondheidszorg nog meer ontzeggen.

Hoe wordt gereageerd op de zaak van de Morong 43?

Vrienden, collega’s en familieleden van de Morong 43 hebben onmiddellijk een campagne gestart onder de naam ‘Free the 43 Health Workers‘. 

Verschillende organisaties protesteerden met klem tegen de arrestaties, net als verschillende kandidaten in de Filipijnse presidentsverkiezingen die zullen plaatsvinden op 10 mei. In de belangrijkste kranten verschenen scherpe commentaren over de zaak. De decaan van de medische faculteit van de University of the Philippines, de woordvoerder van de Philippine Medical Association en de voorzitster van de Philippine Nurses Association namen de verdediging op van de 43.

Ook de invloedrijke katholieke kerk nam het op voor de 43. In een verklaring van de Catholic Bishops’ Conference of the Philippines wordt het incident een bedreiging genoemd voor de burgerrechten in het land. De bisschoppen besluiten “dat ze enkel kunnen vrezen dat ook hun inspanningen om de armen te helpen als bedreigend zullen worden gezien en dat ook zij als opstandelingen zullen worden gebrandmerkt.”

Er kwam een internationale campagne op gang om de 43 gezondheidswerkers te steunen. De Wereldraad van Kerken stuurde een protestbrief naar de Filipijnse president. Dat deed ook de Service Employees International Union, een vakbond van werknemers in de dienstensector in de VS en Canada. National Nurses United, een vakbond van verpleegkundigen in de VS, schreef naar minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton.

Onder de vele andere internationale organisaties die protesteerden, zijn ook de People’s Health Movement en Women’s Global Network for Reproductive Rights.

In België lanceerde Intal een briefschrijfactie. Verschillende Belgische prominenten onderschreven een verklaring die op 17 maart in een Filipijnse krant werd gepubliceerd. Onder hen ook parlementsleden en politici van Groen!, SP.a en Ecolo.

De Filipijnse overheid reageerde helemaal anders. De twee bevelhebbers van de raid kregen een decoratie van de legerleiding. Norberto Gonzalez, de minister van Defensie, dreigde ermee dat hij de internationale organisaties die protest hadden geuit, zou ontmaskeren als ‘valse organisaties’.

Op 7 april belegde de minisiter een vergadering met de diplomatieke gemeenschap in Manilla om het standpunt van de overheid uit te klaren en “om te verifiëren of die internationale organisaties wel echt bestaan.”

Wim De Ceukeleire is medewerker bij intal. Dit artikel verscheen eerder op de site van intal.