Na de onafhankelijkheid in 1830 kreeg België samen met Groot-Brittannië de meest vooruitstrevende grondwet van Europa. Het straffen van drukpersmisdrijven werd moeilijk omdat het alleen nog maar kon door een volksjury in een assisenhof. De grondwet garandeerde ook het recht om te vergaderen en een vereniging op te richten.

Karl Marx was één van de eersten die van die liberale wetten gebruik maakte om de repressie in de rest van Europa te ontvluchten. Begin 1845 kreeg hij in Parijs een uitwijzingsbevel onder de neus gestopt. Met de koets kwam hij na een tussenstop in Luik op 3 februari in Brussel aan.

Hij werd er meteen opgevangen door een groep Duitse bannelingen die in hun vaderland vervolgd werden voor hun politieke activiteiten. Marx schreef er zijn eerste belangrijke werken zoals het Communistisch Manifest. In 1848 brak een reeks opstanden uit in Frankrijk en werd het hem toch te heet onder de voeten in Brussel. De Belgische regering kreeg schrik van die jonge Duitser die hier alle revolutionairen van Europa verzamelde. Hij werd opgepakt wegens vermeend wapenbezit en werd verplicht het land te verlaten.

De verbanning van Marx betekende niet het einde van Brussel als het intellectuele asielcentrum van Europa. De Franse anarchist Proudhon teerde drie jaar weg in een gevangenis omdat hij president Louis Napoléon Bonaparte had beledigd. Toen hij in 1858 een tweede veroordeling riskeerde, reisde hij meteen naar Brussel.

De Brusselse roman Les Misérables 

Ook de Franse schrijver Victor Hugo kreeg het met Louis Napoléon Bonaparte aan de stok. Toen die in 1851 het parlement ontbond, noemde Hugo hem een verrader van Frankrijk. Hugo verkoos het ballingschap boven een gevangenisstraf en kwam op 11 december in het Zuidstation aan onder de valse identiteit van de letterzetter Jacques Firmin Lanvin.

Met medeweten van de burgemeester van Brussel mocht hij zich op de Grote Markt vestigen en zijn vals paspoort behouden. Victor Hugo was er op zijn eentje wel verantwoordelijk voor dat de Belgische vrijheden wat werden ingeperkt. Toen hij Hugo’s schotschrift “Napoléon, le petit” onder ogen kreeg, brak bij de liberale minister Charles Rogier het angstzweet uit. Hij vreesde voor de betrekkingen met Frankrijk en de regering besloot “de belediging van een buitenlands staatshoofd” strafbaar te maken.

Victor Hugo zocht andere oorden op, maar werd later nog eens met open armen ontvangen. Maar ook die tweede keer liep het verkeerd af toen hij zijn huis op het Barricadenplein openstelde voor vluchtende revolutionaire communards uit Frankrijk.

Dat dubbele verblijf in België zorgde er wel voor dat Les Misérables, één van de bekendste romans van de 19de eeuw in Brussel werd uitgegeven.

Ook een sleutelwerk van de Nederlandse literatuur zag het levenslicht in Brussel. Na zijn vlucht uit Java kwam Multatuli in Brussel terecht. De legende wil dat hij er in drie weken tijd “met verkleumde vingers en zonder overjas” het manuscript van de anti-koloniale roman Max Havelaar neerpende.

Het waren trouwens niet alleen linkse rakkers die naar Brussel kwamen. In 1923 ontsnapte de Franse extreemrechtse journalist en latere aanhanger van het Pétain-regime Léon Daudet aan het Franse gerecht nadat hij de republikeinse overheid, anarchisten en de politie schuldig genoemd had aan de dood van zijn zoon. Hij verbleef in België tot hij in 1930 genoot van een pardon.

Eén van de laatste bekende Europese intellectuelen die een schuilplaats vond in België, was Albert Einstein. Al gebeurde dat eerder bij toeval. Zijn schip meerde aan in Antwerpen toen hij hoorde dat Hitler aan de macht was gekomen. Einstein bleef enkele maanden in De Haan wonen.

Pieter De Crem

Ondanks dat mooie palmares duikt België niet op in het lijstje landen waar Snowden asiel zoekt. Gelijk heeft hij. België werd na de Tweede Wereldoorlog een zeer getrouw bondgenoot van de VS. Met Pieter De Crem hebben we hier trouwens een minister die Snowden desnoods persoonlijk zou gaan afleveren in Washington.

En Snowden hoeft maar eens te kijken naar een aantal precedenten. De Belgische overheid stak geen vinger uit toen haar onderdaan Ali Aarrass werd uitgeleverd aan Marokko, waar hij gefolterd werd.

Verschillende ministriële kabinetten organiseerden in 2006 met de top van de politie een samenzwering om de Belg Bahar Kimyongür uit te leveren aan Turkije waar Kimyongür gezocht wordt omdat hij wat slogans riep tijdens een actie in Brussel.

België stelde ook zijn luchtruim en luchthavens ter beschikking voor vluchten in het kader van de extraordinary rendition-operaties van de CIA waarbij terreurverdachten in het diepste geheim ontvoerd werden naar plaatsen als Guantanamo.

Nee, helaas, België is het laatste land waar je asiel zoekt als je achterna gezeten wordt door de Amerikaanse veiligheidsdiensten of hun bondgenoten.