De debatten over de noodzaak dan wel de schande van de nationale staking van aanstaande maandag ontaarden stilaan in een verbale burgeroorlog. Op het vijandige af. De nauwelijks onderbouwde pro’s en contra’s druipen van de kranten en de sociale media. Televisie en radio zetten alle zeilen bij om de protagonisten in beeld of voor de microfoon te brengen. Het stakingsrecht wordt afgewogen tegen het recht op arbeid en het recht op mobiliteit. En het dominante discours bij de opiniemakers doet het ergste vrezen voor de actievoerders. Met de dag kalft de goodwill en het draagvlak bij de bevolking af. De vakbonden kijken het met lede ogen aan. Hun megafoon reikt niet ver genoeg.
Maar onder het oppervlak van het conflict tussen voor- en tegenstanders van de nationale staking tekent zich een veel diepere breuklijn af. Het gaat maandag al lang niet meer over werkers en stakers. Ver voorbij de clash tussen vakbonden en werkgevers vechten de burgers – in de meeste gevallen zonder er zich bewust van te zijn – een ideologische strijd uit. Waar het echt om draait is het wankelen van de solidariteitsgedachte tegen de achtergrond van een wereldwijde liberaliseringsgolf. En het onvermogen of de onwil om de verworvenheden van het verleden te verzoenen met de uitdagingen van de toekomst.
Waar het maandag echt om gaat is veel crucialer dan een woordenoorlog. Het gaat om onze volksaard. Ergens onderweg zijn wij, Vlamingen, ons gevoel van wederkerigheid kwijtgeraakt. Er was een tijd – niet eens zo lang geleden – dat wij solidariteit niet met een politieke connotatie bedachten maar met een levenswijze. Vanuit de idee: ik heb wat over dus ik gun een ander mijn deeltje van de koek. Vanuit de geruststellende gedachte dat gulheid, zelfs in tijden van schaarste, zich ooit wel terug zou betalen. In het hoofd of in de feiten.
Vandaag heerst er vooral afgunst, onbegrip en wantrouwen. Het mededogen beperkt zich tot ludieke acties als Music for life of een occasionele bijdrage aan een collectebus. Bedrijfsleiders en zelfstandigen roepen in koor ‘wij willen vooruit’ zonder zich te realiseren dat hun profileringsdrang op een dag als een boemerang in hun gezicht zal terugkeren. Omdat men niet alleen de armen, de zieken en de werklozen maar stilaan ook de onderlaag van de werkende middenklasse aan het kwijtspelen is. Als consument en als mens. Allen burgers die in de meeste gevallen ook liever vooruit willen in het leven maar om welke reden dan ook uit de speedboot vallen. En die zich tot overmaat van ramp in hun poging om aan boord te blijven, nog nauwelijks aangesproken voelen door het verhaal van de vakbonden.
Vakbonden en werkgevers, voor- en tegenstanders van de staking van maandag, vergissen zich van vijand (men zou haast vergeten dat de sociale actie gericht is tegen de besparingsmaatregelen van de regering). Ze hebben nochtans genoeg raakvlakken om samen een toekomstproject voor België en Vlaanderen uit te tekenen, uit eigenbelang dan wel uit gezond verstand. Om over te onderhandelen en zelfs samen op de barricaden te gaan staan. Wereldwijde studies en rapporten tonen aan dat de herverdeling van de rijkdom en het bestrijden van inkomensongelijkheid, per definitie succesfactoren zijn voor een moderne welvaartstaat en het algemeen welbevinden van de burgers-consumenten. Samen kiezen voor gecontroleerde economische groei met zowel solidariteits- als stimuleringsmechanismen en met voldoende aandacht voor de zelf- en onderkant van de samenleving is in ieders belang.
Dat betekent wel dat er op korte termijn een aantal taboes moeten sneuvelen. Het aanpakken van de fiscale en sociale fraude moet voor alle betrokkenen een absolute prioriteit worden. Het engagement om consequent en kordaat illegale en andere creatieve achterpoorten waardoor de staat jaarlijks vele miljarden misloopt te sluiten, moet niet alleen de kas helpen spijzen maar ook het wederzijdse wantrouwen tussen vakbonden en werkgevers en tussen burgers onderling doen afnemen.
En waarom de energiesector niet met vereende krachten aanmanen tot billijkheid? Gezinnen en bedrijven kreunen allebei onder de te hoge facturen voor gas, stookolie en elektriciteit terwijl de overheid gretig haar graantje meepikt. Vakbonden en werkgevers moeten in deze schouder aan schouder vooropgaan in de strijd. En hebben zowel bedrijven als gewone burgers geen baat bij banken die zich hun bestaansreden herinneren? Die niet langer hun zelfverrijking centraal stellen maar investeerders en ondernemers aanmoedigen en kleine spaarders belonen? Het zijn slechts enkele van de gemeenschappelijke belangen die vakbonden en werkgevers, voor ons burgers en bedrijven, samen kunnen verdedigen.
En misschien is dat wel het soort moderne, pragmatische solidariteit die uit het puin zal opstijgen eens de gemoederen bedaard zijn. Doorheen het eigenbelang zoeken naar raakvlakken die onze samenleving als geheel en daardoor zoveel mogelijk individuele burgers ten goede komen. Zowel stakers als werkers. Wees dus maandag, ondanks alle meningsverschillen, toch een beetje lief voor elkaar.
Bart Derwael
www.panenka.be
