De
“dolle schutters van Waals-Brabant” trokken tussen 1982 en
1985 door België en
lieten een spoor van dood en vernieling achter. Ze
vermoordden minstens 28 mensen en meer dan 40 anderen raakten gewond. Ook zo’n ramp kan echter juridisch verjaren. Recent
hebben een aantal MR-kamerleden daartegen een wetsvoorstel ingediend, om
de verjaringstermijn voor niet-correctionaliseerbare misdaden aan te
passen. Door die aanpassingen zouden de speurders nog tien jaar extra
krijgen om de daders te vinden, te arresteren, voor een rechtbank te
brengen en te berechten.

Maar
is dat voor het Bende van Nijvel-dossier wel zo’n
goed idee? Zijn er geen alternatieven?

Een
falend onderzoek

Laat
ons even teruggaan naar de nacht van 17 op 18 september 1983. Op de
parking van het Colruyt-warenhuis van Nijvel vermoordt de Bende drie
mensen. Wanneer Jean Deprêtre,
de procureur des Konings van Nijvel, aankomt op de parking begint hij
uit “woede en onmacht” tegen hulzen te schoppen. Er
zijn handiger manieren om een dossier te saboteren maar een procureur
hoort beter te weten. Dit is ook maar één
van de vele voorbeelden uit het onderzoek en toont het probleem
waarmee dit dossier van in het begin kampt.

Politiediensten
en justitie waren absoluut niet voorbereid op hun taak. Belangrijke
getuigen werden niet gehoord, sporen werden – al dan niet bewust – genegeerd of verwaarloosd, politie en rijkswacht vochten hun eigen
oorlog uit en speurders die “verboden pistes” wilden
onderzoeken werden van het dossier gehaald. Dit had als gevolg dat
vanaf de eerste uren het dossier uitgroeide tot een puinhoop en een
gigantische berg papier vol pistes, verdachten en aanwijzingen maar
zonder een concreet resultaat.

In
deze berg zit ergens de waarheid verstopt, daar ben ik van overtuigd,
al slaagt niemand erin om ze te vinden. Zelfs de huidige
onderzoekscel – die met veel energie aan de slag is gegaan – ontdekt
dat er rond dit dossier muren zitten die niemand kan of mag slopen.
Het dossier is uitgegroeid tot een doolhof waar iedereen die er binnentreedt in verloren loopt.

Daarnaast
tikt de klok in het nadeel van de speurders: te veel hoofdrolspelers
zijn reeds overleden of zijn het allemaal vergeten. Hoe kan je nog
verdachten of speurders verhoren over feiten die al meer dan dertig
jaar geleden gebeurd zijn?

Hoop?

Ondanks
deze vaststellingen is procureur Christian De Valkeneer zeer hoopvol
en verwacht hij zeer snel resultaat te boeken. Dankzij nieuwe
wetenschappelijke bevindingen zit het dossier volgens hem in een
stroomversnelling.

Het
verleden leert ons dat we echter sceptisch moeten zijn over zo’n
uitspraken. Bijna twintig jaar geleden – ten tijde van de tweede
Bendecommissie – gebruikte onderzoeksrechter Lacroix dezelfde
argumenten en was hij zeer hoopvol dat de daders snel gevonden gingen
worden dankzij nieuwe robotfoto’s
en technieken zoals DNA-onderzoek…

Beide
magistraten hebben hun redenen om zo’n
uitspraken te doen. Lacroix om de commissieleden op afstand te houden
en De Valkeneer om een verlenging van de verjaringstermijn te
promoten.

Maar
in april van dit jaar zei De Valkeneer: “Tegen die datum
[2025] kunnen we veronderstellen dat het merendeel van de daders
overleden is of zeer oud zal zijn. Men zou zo dus kunnen aantonen dat
er alles aan gedaan is om hen te ontmaskeren. Nu is dat nog niet het
geval.“

Als
je deze uitspraak nauwkeurig leest, krijg je het
ongemakkelijke gevoel dat De Valkeneer er ook niet meer van uitgaat
dat de daders gevonden zullen worden, maar dat ze enkel verder zoeken
omdat er nu mogelijk nog daders leven.

Begrafenis

Hierdoor
is de verlenging van de verjaringstermijn eerder een begrafenis van
het dossier. Het onderzoek zal de komende tien jaar langzaam uitdoven
wegens een gebrek aan middelen en mankracht (“geen geld”). Op 10 november 2025 zal men dan kunnen zeggen dat men
alles heeft gedaan om de daders te kunnen vinden en dat dit jammer genoeg
niet gelukt is.

Tegen
dan zullen de meeste daders en onderzoekers die hebben meegewerkt aan
het dossier inderdaad overleden zijn en blijft enkel een gigantische
hoop papier over die in een kelder zal liggen, om vergeten te worden.
En al die tijd zullen nabestaanden en slachtoffers hebben gehoopt op
een doorbraak die nooit zal komen.

We
moeten durven toegeven dat met de huidige middelen er geen enkel
onderzoeksteam in geslaagd is om het dossier op te lossen en dit
waarschijnlijk ook niet meer zal gebeuren. Als over tien jaar het
onderzoek stopt, is er geen enkele kans meer om de waarheid te
vinden.

Het
is dat wat we moeten vermijden. Het dossier mag niet vergeten
geworden en de waarheid moet gevonden worden. En daarvoor hebben we
nog maar één kans,
en dat is nu. Laat het dossier verjaren, want wat men na meer dan
dertig jaar politiewerk niet gevonden heeft, zal men na veertig jaar
ook niet vinden.

Een alternatief

Eens
het officieel onderzoek stopt, moeten we ervoor zorgen dat degenen die
nog iets te vertellen hebben en nu noodgedwongen moeten zwijgen – politiemensen, magistraten, verdachten – dat ook kunnen doen zonder gevaren.

Dus
laat het dossier verjaren, haal het weg uit Charleroi en richt een
onafhankelijke, wetenschappelijke commissie op die toegang krijgt tot
alle stukken van het onderzoek en de Bendecommissies. Zorg er ook
voor dat alle nog levende hoofdrolspelers uit het dossier verhoord
kunnen worden en de garantie kunnen krijgen dat ze vrij kunnen spreken.

Deze
commissie van experten heeft slechts één
taak: de waarheid vinden. Niet om de daders te berechten maar om de
waarheid en het motief te vinden, zodat de nabestaanden na meer dan dertig jaar het hoofdstuk eindelijk kunnen
afsluiten.

Ben
Claessens is de oprichter van de website www.bendevannijvel.com. Hij houdt zich al meer dan tien jaar met dit dossier bezig en schrijft deze
opinie in eigen naam.