De wet van Godwin kent u wel. In elke internetdiscussie duikt onvermijdelijk een Hitler- of nazivergelijking op. De Belgische regeringsvorming kent een gelijkaardige wet. Wie een regering zonder N-VA probeert te vormen, wordt onontkoombaar een communist genoemd. Het overkwam vorige week – wellicht tot haar eigen verbazing – Gwendolyn Rutten. Jawel, Rutten, die als klein meisje opkeek naar Margaret Thatcher, zou in haar drang om eerste minister te worden een groen-blauwe regering vormen die ‘dichter in de buurt komt van het communisme’. Dat schreef Ignace Van Doorselaere, sie-ie-oo van een pralinefabriek, in zijn column in De Tijd.

Het roept herinneringen op aan die vorige regering zonder N-VA, die van Di Rupo mét Open Vld en MR, die door een andere captain of industry, Luc Bertrand, “marxistisch” genoemd werd. “Dat is geen socialisme, dat is marxisme”, zei hij toen in een interview. De regering Di Rupo was zo marxistisch dat ze in de eerste maanden van haar bestaan bijna struikelde over het massale vakbondsprotest ‘tegen de blinde bezuinigingen’. Maakte niets uit, volgens bepaalde werkgevers was dat besparingsbeleid geïnspireerd op het werk van Marx.

Van Doorselaere was niet de enige die in zijn reactie op de nota van Magnette volledig door het lint ging. Geert Noels tweette dat die steeds wijzigende onderhandelingstekst PTB-allures had. Professor Arbeidseconomie Stijn Baert titelde op de website van de VRT dat de tekst ‘een pest was voor Vlaanderen’, u weet wel, die ziekte die in de 14de eeuw 50 miljoen doden maakte in Europa. Baert maakte natuurlijk een knipoog naar de affiche waarmee de toenmalige Volksunie ten strijde trok tegen de PVV (de voorloper van Open Vld). ‘Vlaams belang, uw belang’ stond ook nog op die affiche. Kamerlid Hendrik Bogaert (CD&V) moest daar natuurlijk nog over wippen en noemde een mogelijke regering zonder N-VA ‘pest en cholera samen’.

Verhuisplannen

Ook professor Ive Marx kwam – hoewel hij beweerde ‘sprakeloos’ te zijn – hyperbolen te kort om zijn afschuw van het werkstuk van Magnette uit te schreeuwen: ‘dubieuze hersenspinsels’, ‘hallucinant’, ‘luchtkastelen’, ‘wanbeleid’, ‘adembenemend onverantwoordelijk’. Waarna hij zijn verhuisplannen uit België aankondigde mocht die nota terug te vinden zijn in een eventueel regeerakkoord.

Wat stond er nu eigenlijk in die bewuste nota van Magnette? Wel, er is niet één nota. Het ging om een tekst waar constant aan gesleuteld werd en waarvan ook verschillende versies tegelijk in omloop waren. Dat laatste was een trucje om te achterhalen waar de perslekken zaten. Magnette was informateur en kon tijdens deze fase van de onderhandelingen moeilijk al zijn troeven op tafel leggen.

Toch is het opmerkelijk dat de PS-voorzitter al heel wat water in de wijn deed. Neem dat minimumpensioen van 1.500 euro. Dat is een eis waar alle Vlaamse partijen behalve N-VA achter staan. Het minimumpensioen zou volgens die nota slechts geleidelijk worden opgetrokken en dat zou gebeuren via de welvaartsenveloppe (dat is een som geld die de regering elk jaar reserveert om te vermijden dat de uitkeringen achterblijven op de welvaartsgroei) en via de ontwikkeling van een tweede pijler, via het aanvullend pensioen dus dat opgebouwd wordt via een groepsverzekering of pensioenfonds.

Ook de uitkeringen zouden stijgen tot boven de Europese armoedegrens, maar ook dat is een maatregel die breed gedragen is en die zelfs al opdook in het regeerakkoord van de vorige regering mét N-VA. In een vroege versie van de nota stond ook dat Magnette aan de strenge loonnorm wil sleutelen. Dat is één van de centrale eisen van de vakbonden.

Slikken

Magnette slikte één belangrijke eis uit de kiescampagne in. Van een verlaging van de pensioenleeftijd tot 65 is geen spoor te bekennen. De vorige regering heeft die verhoogd tot 67, hoewel dat in geen enkel verkiezingsprogramma stond.

Eén kleine maatregel kreeg bijzonder veel aandacht. Magnette stelde voor dat ook werknemers die zelf ontslag nemen recht hebben op een werkloosheidsuitkering. Dat is een voorstel van Groen en Ecolo, dat trouwens ook op bijval kan rekenen in werkgeverskringen. Het laat toe dat ongemotiveerde werknemers sneller weg kunnen.

Voor de rest moesten de groenen ook enkele voorstellen inslikken. De salariswagens zouden geleidelijk aan wel elektrisch worden, maar het systeem waarin werknemers voor een stuk betaald worden met een auto blijft overeind. In de teksten staat verder wel iets over investeringen in openbaar vervoer en het isoleren van overheidsgebouwen, maar geen woord over ambitieuze doelstellingen. Zelfs als die nota integraal overheidsbeleid wordt, blijft België één van de ecologische kneusjes van Europa.

Volgens Egbert Lachaert, Kamerfractieleider van Open Vld, is de nota ‘imbuvable’. Maar dan heeft hij over de paragrafen gelezen die zoets bevatten voor de liberalen: lastenverlagingen voor de aanwerving van tweede en derde werknemers, fiscale aftrekken voor de investeringen in digitalisering en een verhoging van de laagste pensioenen die vooral de kleine zelfstandigen ten goede komen.

Ophef was er ook over de begrotingsscenario’s van Magnette. Hij legde er verschillende op tafel, met in het meest rigide plan een begrotingsevenwicht in 2024 en in het meest zachte pad een tekort van meer dan 2 procent. Voor de hoofdcommentator van Het Laatste Nieuws was dat genoeg om op te roepen tot ‘fluitconcerten, massabetogingen en ja, zelfs schoolstakingen’. In die kringen is het nog niet doorgedrongen dat zelfs de hardliners van de Europese Commissie stilaan afstappen van de besparingswoede die de Europese economie de afgelopen tien jaar heeft geteisterd. Veel belangrijker is wat er niet stond in de nota. Geen woord over een vermogensbelasting of een correctie op de vele cadeaus die de werkgevers de voorbije jaren gekregen hebben.

Verketteren

Conclusie: Magnette ging ver om de liberalen van N-VA los te weken en stelde daarbij een economisch beleid voor dat helemaal in lijn ligt van de huidige centrumkoers van de Europese Commissie. Op vlak van klimaat blijft die nota zelfs mijlen achter op de plannen van de Commissie.

Waarom verketterde de rechterzijde dan die poging om een paars-groene regering op de been te brengen? De reden is simpel: om te verhinderen dat het beleid een beetje minder neoliberaal is dan dat van de vorige regering. Dat gaat nochtans volledig in tegen de uitslag van de verkiezingen. De partijen die in 2014 de regering Michel vormden, verloren maar liefst 22 zetels. De winst ging naar PVDA en de groenen. In Vlaanderen ging Vlaams Belang met een groot deel van die zetels lopen, maar ze deed dat met een racistisch programma en enkele uitgesproken sociale speerpunten (waar diezelfde partij in het verleden altijd consequent tegenstemde).

Het beleid van N-VA en co kreeg dus een pandoering van jewelste. Maar al op de avond van de verkiezingen werd dat door N-VA-voorzitter Bart De Wever handig verpakt als een overwinning van Vlaams-nationalisten. Die lijn wordt nu verdergezet. Als Magnette ook maar een klein beetje probeert te antwoorden op die sociale verzuchtingen wordt dat vertaald als de Vlamingen die verplicht worden miljarden op te hoesten voor de luie Walen.

Dat discours is zo diep doorgedrongen dat journalisten het spontaan overnemen. Toen Kathleen Cools Gwendolyn Rutten in de studio van Terzake had, vroeg ze haar: “Die nota die is uitgelekt voorspelt weinig goeds. Dat gaat over hogere uitkeringen, hogere minimumpensioenen.” Een hoger pensioen – de eis van zowat alle partijen – voorspelt dus weinig goeds.

N-VA had twee strategieën om te wegen op het beleid van de volgende regering. De eerste werd keurig uitgevoerd door minister van Financiën Johan Van Overtveldt: sla zo’n diep gat in de begroting dat een volgende regering niet anders kan dan het besparingsbeleid verder te zetten. De tweede is om de prijs die de PS moet betalen voor een regering zonder N-VA heel hoog op te drijven.

Twee nieuwe informateurs mogen nu dus nog eens een rondje draaien. Uiteindelijk zal er wel iets als een regering zonder N-VA uit de bus komen, maar aangevuurd door N-VA zullen de liberalen hun vel duur verkopen. De nota van Magnette zal nog flink verwaterd worden en er zullen ook nog enkele liberale symbolen toegevoegd moeten worden. De onderhandelingen zullen nog lang duren. Zolang dat zo is, hebben we tenminste geen regering die asociale maatregelen neemt.