De rapporten zijn vernietigend. Werknemers moeten dubbele shiften draaien. ’s Nachts zijn geen verpleegkundigen aanwezig. Medicatie vergeten. Erbarmelijke persoonlijke hygiëne. Weinig empathie met bewoners, geen tijd voor een vriendelijk babbeltje dus. Een dame met dementie dwaalt de hele nacht rond zonder dat iemand zich om haar bekommert, ze valt verschillende keren. Ex-werknemers laten weten dat ze moesten kiezen wie ze een handje helpen bij het eten. Wie die middag niet geholpen wordt, heeft pech (en honger). Een boterham minder, de temperatuur enkele graden lager. Wilt u op die manier oud worden?
Serieus prijskaartje
Prijskaartje voor de ‘zorg’ in dit luxe-woonzorgcentrum dat nu op de zwarte lijst prijkt? Gemiddeld 4.800 euro per maand. ‘Waar gaat al dat geld naartoe?’, hoor ik u vragen? Simpel, richting aandeelhouders: in 2020 maakt de internationale groep Orpea nog een winst van 19 miljoen euro. Tel daarbij ook nog eens de vele miljoenen euro aan subsidie die de belastingbetaler elk jaar via de Vlaamse overheid (ook) aan die commerciële groepen geeft. Wrang. Commerciële goudzoekers ruiken geld. Vergrijzing biedt een pasklaar antwoord: wachtlijsten en bijgevolg gemakkelijke winsten en een zekere belegging.
In januari 2022 telde Vlaanderen 82.000 erkende plaatsen in een woonzorgcentrum. 72% daarvan is in handen van de non-profit, het gaat hier zowel om openbare woonzorgcentra (29,4%) als non-profit vzw’s (42,6%). Dat is bijna 10% minder dan in 2013. De commerciële actoren zagen hun aandeel de laatste jaren met 10% stijgen. Dat heeft een rechtstreeks effect op de dagprijzen. In 2021 bedroeg de gemiddelde dagprijs in een publiek woonzorgcentrum 57,74 euro, in een non-profit vzw-woonzorgcentrum 59,14 euro. In een commercieel woonzorgcentrum betaalt een bewoner 66,37 euro. Maandelijks betaal je dus zo’n 260 euro meer, jaarlijks gaat het om een extra van meer dan 3.000 euro, ongeveer twee maand pensioen dus. En dat zijn enkel gemiddelden natuurlijk.
Commercieel vs. non-profit
Bovendien zien we dat de prijzen de laatste jaren een pak sneller stegen in commerciële woonzorgcentra. De non-profit woonzorgcentra verliezen stilaan terrein waardoor de neerwaartse druk op de prijzen beetje bij beetje loslaat. Het is niet ondenkbaar dat de prijzen in de commerciële woonzorgcentra een exponentieel zetje krijgen als publieke actoren voet aan rusthuisgrond verliezen. En welke zorg krijgen we daarvoor terug? Als de inspectieverslagen bij Orpea alvast een tipje van de sluier lichten, ziet de toekomst voor onze ouderenzorg er bijzonder grauw uit.
Inspectie loopt achter
Komt daarbovenop dat de zorginspectie structureel achterop hinkt. Jarenlange besparingen eisen ook daar hun tol. Experten ouderenzorg trekken aan de alarmbel: de zorginspectie neemt haar strenge maar adviserende rol niet meer op. Door een gebrek aan personeel en middelen komen ze niet verder dan het afvinken van een lijst. Ze kunnen controleren of er ’s nachts verpleegkundigen aanwezig zijn, en of medicatie goed bewaard wordt, maar ze hebben geen tijd meer voor de kern van de zaak.
Er is gewoon meer tijd nodig om echt te weten wat er zich achter de deuren van de kamers in het woonzorgcentrum afspeelt. Bovendien moeten de amper 89 inspecteurs bij de Vlaamse Zorginspectie van alle markten thuis zijn. Behalve de ouderzorg moeten ze ook controles uitvoeren binnen de jeugdzorg, de gemeenschapsinstellingen, de thuiszorg en het algemeen welzijnswerk. Een specialisatie inspectie ouderenzorg is noodzakelijk. Je vraagt een fietsenmaker ook niet wat er schort aan jouw Ford Focus.
Wie is de verliezer?
Zonder enig maatschappelijk debat dreigt ons zorgmodel te verglijden naar een gecommercialiseerd zorgmodel. Op kousenvoeten trippelen commerciële groepen onze ouderenzorg binnen. De overheid staat erbij en kijkt ernaar. Wie verliest? De bewoners, het personeel en de belastingbetaler. Wie wordt daar beter van? Juist, de aandeelhouders van de grote commerciële rusthuismagnaten, vaak met een hoofdzetel enkele landsgrenzen verder. Kwalitatieve zorg is het laatste van hun zorgen.
Als we de levensstandaard en de kwaliteit van de zorg voor onze senioren willen garanderen en als we ons verzorgend personeel niet de dupe willen laten worden van een sluipend commercieel verhaal, moeten we de personeels- en kwaliteitsnormen onder het licht durven houden, moeten we investeren in de inspectiediensten en is een sterke openbare poot in de ouderenzorgsector noodzakelijk. Want oud worden we allemaal, met of zonder dikke portefeuille.
Kurt De Loor is Vlaams Volksvertegenwoordiger bij Vooruit.
