De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Het station van Kortrijk in 2022. Foto: Adriaan Linters

Waar naartoe met het station van Kortrijk? Waarvoor dient een station?

Op 13 april werd bekendgemaakt dat het stationsgebouw van Kortrijk op de lijst staat van de zeven belangrijkste bedreigde monumenten in Europa, een lijst die jaarlijks door een internationaal team van deskundigen wordt samengesteld. De NMBS/Infrabel heeft recent de intentie geuit het gebouw af te breken en te vervagen door een volledig nieuw gebouw.

dinsdag 2 mei 2023 09:00
Spread the love

 

De Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie (VVIA) en de adviesraad voor bouwkundig erfgoed Kortrijk (ABEKO) kaartten tijdens het  weekend van 22-23 april de vraag aan tijdens een ochtendsymposium op de bovenverdieping van boekhandel Theoria.

Een veertigtal wakkere Kortrijkzanen die de toekomst van het station in Kortrijk genegen zijn, daagden op voor deze gedachtenoefening. Het stadsbestuur en de NMBS-verantwoordelijken blonken uit door afwezigheid, de gemakkelijkste strategie, omdat je dan niet  hoeft te antwoorden op lastige vragen van wakkere burgers.

Intussen werden op 26 april 2023 na jarenlange geheimdoenerij de uiteindelijke plannen over het station van Kortrijk bekend gemaakt. Het lokale stadsbestuur zag het precies als de start van een verkiezingscampagne, want alle toeters en bellen werden bijgezet.

Dat de werken minstens twee legislaturen zullen overbruggen – de snelheid van uitvoering van NMBS kennende – daar stonden ze niet bij stil. Het ziet er niet goed uit voor het bestaande gebouw.

De armlastige NMBS tekende afwezig op het symposium, hierin gesteund door de afwezigheid van het volledige Kortrijkse stadsbestuur (schepencollege, gemeenteraad), op een paar politieke backbenchers na, die bij één of andere fractie thuishoorden. Het roept vragen op. De schepenen van cultuur (NV-A), mobiliteit (Vooruit) en urbanisatie (Open VLD) stuurden hun kat.

Bas-relief van beeldhouwer Maurice Witdouck op de gevel van het station van Kortrijk. Foto: Adriaan Linters

Het station in een stad als Kortrijk is nu éénmaal geen gewoon gebouw. Er passeren dagelijks zo’n 8000 trein- en busreizigers, inwoners van de stad en van tal van buurgemeenten rond Kortrijk.

Niet aanwezig zijn op een dergelijk colloquium getuigt dus niet alleen van een totale onbetrokkenheid, maar helaas ook van een volledige onwetendheid over:

  1. wat er mogelijks leeft onder de bevolking over de functie van een stationsgebouw in de stad;
  2. wat een mogelijke herbestemming van een stationsgebouw allemaal kan inhouden met gerealiseerde voorbeelden van elders;
  3. een totale onverschilligheid ten aanzien van de intrinsiek cultuurhistorische waarde van een belangrijk monument in je stad, waarvoor je politiek verantwoordelijk bent.

Wat de NMBS betreft, die vandaag vooral kleine stations sluit en daar waar projectontwikkelaars wél toehappen, dure en nieuwe stations neerpoot en overbodige gronden en panden verpatst om uit de rode cijfers te geraken: het is niet omdat je de loketfuncties van je bedrijf gaandeweg afbouwt en informatiseert en ondergronds gaat verstoppen, dat je niet op de één of andere manier als vervoersmaatschappij in een middelgrote stad een stek of uithangbord moet hebben.

Dat uithangbord komt tegenwoordig neer op vrij futuristisch aandoende luifelstations – moeilijk en duur om te onderhouden – en qua omvang omgekeerd evenredig met het aantal treinen dat er nog passeert en de klokvastheid ervan.

NMBS-bouwprojecten hebben als hoofdkenmerk dat ze jaren aanslepen – zie maar naar Gent – en dat de omgeving er jarenlang onder lijdt en bijgevolg verloedert. Nog een belangrijke reden om voor conversie van het bestaande gebouw te kiezen, maar dat hebben de NMBS-architecten niet zo begrepen.

VVIA en ABEKO lieten gelukkig zoveel onverschilligheid van de politiek niet aan hun hart komen en gooiden de problematiek open met tal van inspirerende voorbeelden in binnen- en buitenland van hoe een stationsgebouw toch wel een baken is in de stad. Het gewoonweg met de grond gelijk maken en alles ondergronds steken, is voor hen geen optie.

Inspirerende voorbeelden waren er uit Harelbeke, Leuven, Hasselt, Jette, Saint-Omer, waar reconversie en hergebruik met nieuwe functies van het stationsgebouw een echte attractiepool maken, een baken in de stad. “De kapitale fout die het stadsbestuur maakt, is dat men gewoon niet weet, wat er elders gebeurt,’’ verklaarde Adriaan Linters (VVIA).

Intellectuele luiheid

De eerste reden om het bestaande stationsgebouw te behouden, is uiteraard de architecturale waarde van het gebouw zelf. Het gebouw, ontworpen door architect Pierre Albert Pauwels,  belandde  dankzij de VVIA op de lijst van de zeven ,,most endangered monuments’’, in Europa, alleen nog maar omdat het met zijn typische, kleurrijke fifties elementen (vloeren, kunstwerken, overvloedige lichtinval…) anticipeerde op de Expo-bouwstijl, het optimisme van de naoorlogse wederopbouw weerspiegelt, etc.

Vooral een stad als Kortrijk, die in de bombardementen op het station en aanpalende woonwijken gedurende WOII meer dan vijfhonderd burgers verloor, en nogal ongelukkig hier en daar heropgebouwd werd (een eufemisme), zou één van de meer geslaagde elementen in die Wederopbouw kunnen koesteren, zoals je ziet in dit filmpje.

Geen enkel naoorlogs stationsgebouw in Vlaanderen is vandaag wettelijk beschermd, wat de huidige, al even onwetende, Vlaamse minister voor monumentenzorg ook moge beweren. Een serieus hiaat, als je ziet hoe er in 1975 gestreden moest worden, om het Centraal Station in Antwerpen te redden van de sloop.

Een stationsgebouw kan gerust alternatieve bestemmingen opnemen in een middelgrote stad als Kortrijk. Het is hoog tijd dat de discussie hierover eindelijk kan starten en het debat op gang komt, een debat dat lang de mond gesnoerd werd, doordat het dossier jarenlang binnenskamers werd gehouden.

Waar naartoe met het station van Kortrijk? Waarvoor dient een station?

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!