In 2020 heeft de wereldwijde schuldenlast de grootste stijging gekend in één jaar sinds de Tweede Wereldoorlog. Door de uitbarsting van de COVID-19-crisis en een diepe recessie, liep ze op tot 226.000 miljard dollar. De VS zijn de machtigste drijvende kracht om landen in een schuldenval gevangen te houden.

Decennialang heeft de Federal Reserve ( de ‘Fed’, de Nationale Bank van de VS) het wereldwijde aanbod van dollars aanzienlijk verhoogd. Dat leidde tot binnenlandse inflatie en heeft ook gevolgen voor de ontwikkelingslanden die afhankelijk of sterk afhankelijk zijn van de VS-economie.

Foto: worldbank.org

Om de stijgende inflatie in de VS te temperen, zei Fed-gouverneur Christopher Waller onlangs dat de Amerikaanse centrale bank de rente ‘agressiever’ zou moeten verhogen, waarbij hij in 2022 ‘vier, misschien vijf verhogingen’ verwacht.

Gezien de dominantie van de VS-dollar in het huidige internationale monetaire stelsel en zijn vermogen tot prijszetting, kan elke grote stap van de Fed uiteraard gevolgen hebben voor de schuldconstructie of de financiële stabiliteit van andere landen, vooral dan van landen met opkomende economieën.

De geschiedenis heeft aangetoond dat schuldencrisissen in ontwikkelingslanden vaak veroorzaakt werden door schommeling van de dollar en dat de VS terwijl slechts kleine verliezen moesten optekenen of zelfs met winst uit deze crisissen kwamen en de solvabiliteit¹ van ontwikkelingslanden ernstig werd ondermijnd.

China wordt er door de VS en de westerse media stelselmatig van beschuldigd een financiële wurggreep op andere landen te hebben gecreëerd. Deze bizarre beschuldigingen hebben nooit enige waarde gehad. Er is echter één land dat verschillende naties in een verstikkende schuldenval heeft geleid, en dat is de VS.

Schuld heeft een geschiedenis

Volgens het rapport Global Waves of Debt 2019 van de Wereldbank hebben ontwikkelingslanden en opkomende economieën in de afgelopen 50 jaar vier golven van schuldopbouw doorgemaakt. De eerste golf besloeg de jaren 1970 en 1980 toen Latijns-Amerikaanse landen zwaar leenden van commerciële banken op de markten voor ‘gesyndiceerde leningen’², met VS-schatkistpapier³ als onderpand.

Voorzitter van de Wereldbank David Malpass (l). Econoom Kenneth Rogoff houdt het rapport Global Waves of Debt vast. Foto: worldbank.org

In 2020 heeft de wereldwijde schuld de grootste stijging in één jaar gekend sinds de Tweede Wereldoorlog. Ze is opgelopen tot 226.000 miljard dollar tijdens de uitbarsting van COVID-19 en een diepe economische recessie. Het schuldendilemma van sommige Afrikaanse en Latijns-Amerikaanse landen stond daarmee opnieuw in de schijnwerpers.

Neem bijvoorbeeld Argentinië. Dit land onderhandelt nu met het Internationaal Monetair Fonds (IMF) over zijn 22ste lening van de in Washington D.C. gevestigde organisatie in zeven decennia. Zodra een overeenkomst is ondertekend, zal de schuld van de op één na grootste economie van Zuid-Amerika zich opstapelen, bovenop een bestaande schuld van 2,8 miljard dollar aan het IMF, die eind maart 2022 moet worden afgelost.

“Tot 2020 was Latijns-Amerika de regio met de hoogste schuldquote⁴ ter wereld”, verklaarde Zhou Yuyuan, senior research fellow van Shanghai Institutes for International Studies, aan persbureau Xinhua in een schriftelijk interview.

“De torenhoge buitenlandse schuld van deze landen ligt vooral bij de internationale financiële markten met Wall Street en westerse commerciële banken als belangrijkste spelers.

Soortgelijke gevallen hebben zich voorgedaan in Afrika”, voegde hij eraan toe. Hij merkte daarbij op dat de hoeveelheid geld die wordt geleend van de privé financiële sector snel is gestegen en de grootste bron van buitenlandse schuld is geworden.

“Door de overvloed aan goedkoop geld en de verzadigde binnenlandse markten konden de commerciële banken in de VS hun slag slaan toen ze leningen verstrekten aan ontwikkelingslanden”, aldus John Pang, senior fellow aan het Bard College in New York.

Het rimpeleffect van de dollar

“Decennialang heeft de Amerikaanse Fed het aanbod van dollars in de wereld aanzienlijk verhoogd, wat binnenlandse inflatie veroorzaakt en gevolgen heeft in ontwikkelingslanden die afhankelijk zijn van of sterk gebonden zijn aan de Amerikaanse economie”, verklaarde Anna Malindog-Uy, professor en onderzoeker bij de in Manila gevestigde denktank Philippines-BRICS Strategic Studies.

“Deze situatie kan hyperinflatie veroorzaken in de ontwikkelingslanden”, voegde ze eraan toe, waarbij ze het voorbeeld gaf van de zeepbellen die in 2008 oversloegen naar Egypte en andere landen in het Midden-Oosten als gevolg van hun afhankelijkheid van import, waardoor de prijzen van basisvoedingsmiddelen duizelingwekkend stegen.

“Het beleid van de Fed om de rente te verhogen kan een vroegtijdig einde maken aan de inflatie, maar de negatieve effecten ervan zouden de zeepbellen kunnen doen barsten”, merkte Desmond Lachman op, senior fellow bij het American Enterprise Institute.

De kredietmarkten van vandaag “zijn gebaseerd op de veronderstelling dat ultralage rentetarieven eeuwig zullen duren”, zei hij nog. Hij voegde eraan toe dat wanneer zeepbellen barsten “de economieën van de opkomende markten zich moeten voorbereiden op een grootschalige repatriëring van kapitaal die een golf van schuldencrisissen in de opkomende markten zou kunnen veroorzaken.”

Analisten wijzen erop dat een te snelle inkrimping door de Fed het schuldenprobleem van de ontwikkelingslanden op vier manieren zal beïnvloeden.

1. de waarde van de dollar zal stijgen, waardoor het duurder wordt om schulden af te lossen die in dollars zijn geprijsd;
2. de wereldwijde financieringskosten zullen stijgen, waardoor lenen duurder wordt;
3. de geldstroom naar ontwikkelingslanden zal worden ontmoedigd en hun bronnen voor leningen zullen verminderen;
4. de aan de dollar gekoppelde grondstoffenprijzen kunnen dan dalen, waardoor de inkomsten van ontwikkelingslanden die afhankelijk zijn van de uitvoer van hun hulpbronnen, zouden dalen en hun capaciteit tot terugbetaling dus ondermijnd zou worden.

Het VS-beleid achter de internationale organisaties

In zijn bestseller Confessions of an Economic Hit Man (2004) beschrijft John Perkins hoe hij door een VS-bedrijf werd ingezet om bij andere landen te lobbyen voor het aanvaarden van omvangrijke infrastructuurleningen. “Voor hen is dit een oorlog voor het overleven van hun kinderen en culturen,” zei hij, “terwijl het voor ons gaat om macht, geld en natuurlijke hulpbronnen.”

Foto: Lode Vanoost

Argentinië is nog steeds een van de grootste schuldenaren van het IMF. “In de Argentijnse schuldonderhandelingen met een reeks schuldeisers zijn de VS altijd de echte antagonist geweest, met als doel de controle over landen in de regio’s te versterken en de VS-hegemonie over het transnationale financiële kapitaal te handhaven”, verklaarde Argentijns socioloog Marcelo Rodriguez in een interview met Xinhua.

Dawie Roodt, senior econoom bij Efficient Group, vertelde Xinhua dat de VS veruit het grootste en het meest vertegenwoordigde land is bij het IMF, en dat het niet alleen leningen aan sommige landen kan blokkeren, maar ook landen kan uitsluiten van het bankensysteem.

“Dit is een politiek spel”, zei hij, terwijl hij erop wees dat wanneer een land geld leent van instellingen als het IMF, de fondsen vaak naar de VS vloeien.

Gevraagd naar de rol van de VS bij de aanpak van wereldwijde schuldenproblemen via multilaterale mechanismen zoals het IMF, merkte John Pang nog op: “Deze schulden zijn ‘multilateraal’ terwijl ze alleen door de VS worden gecontroleerd en nooit afwijken van de eis van westerse suprematie.”

“Het beleid van het IMF en de Wereldbank bevordert exportgerichte strategieën die leiden tot een afhankelijkheid van westerse markten”, aldus Pang.

Hun hulp “zou afhankelijk zijn van het aannemen door het debiteurland van een bezuinigingsbeleid dat de armen uitknijpt, kapitaalvlucht mogelijk maakt en economische soevereiniteit afstaat”, voegde hij eraan toe.

Why the United States is the world’s debt trap superpower verscheen op 21 januari en werd vertaald door Jan Reyniers

Notes: