Het hele
verhaal heeft een hoog James-Bond-gehalte. In 2009 installeert een zogenaamd
Europees bedrijf een Cubaanse versie van Twitter op het eiland. Het krijgt de
naam Zunzuneo, het Cubaans woord voor het gezoef dat een kolibri (Zunzun) maakt.
In werkelijkheid gaat het om een project van USAID, een zogenaamde
onafhankelijke humanitaire organisatie die nauw verbonden is met het ministerie
van Buitenlandse Zaken van de VS.

Uiteraard
vermoeden de Cubanen die het programma gebruiken niet dat hun gegevens worden
gescreend en bijgehouden. Via dit Twitter-programma probeert USAID de politieke
voorkeur van de volgers te achterhalen met de bedoeling zoveel mogelijk
potentiële politieke dissidenten op het spoor te komen en deze vervolgens in te zetten
om het land te destabiliseren.

Eens ze voldoende zicht hebben op dat potentieel, kan het programma gebruikt worden om onrust te zaaien door foute boodschappen
de wereld in sturen, maar ook om smart mobs te organiseren: het
oproepen van betogingen via sociale media.

In 2011
verklaart Hillary Clinton dat de VS overal ter wereld mensen bijstaan om in
“onderdrukkende Internetomgevingen voorbij de filters te geraken”. Verwijzend
naar de Arabische lente stelt ze dat mensen technologie gebruiken “om een
sociale beweging te creëren die tot revolutionaire verandering kan leiden”.

USAID
doet er alles aan om het programma zo authentiek
mogelijk te laten lijken. Met nepreclamebanners wordt de indruk gewekt dat het
om een commercieel bedrijf gaat. De 40.000 vooral jonge Cubanen die het
programma gebruiken, vermoeden langs geen kanten dat hun gegevens gebruikt
worden door de inlichtingendiensten van de aartsvijand.

Het
programma is zorgvuldig gecamoufleerd. Via nepbedrijven op de
Kaaimaneilanden wordt het project gefinancierd. Het overheidsgeld – officieel
ontwikkelingshulp – wordt ingeschreven voor een niet nader gespecifieerd
project in Pakistan. Ook wordt gezocht naar privé-sponsors. Zo krijgt Jack
Dorsey, medeoprichter van Twitter, de vraag om een duit in het zakje te doen.
Naar verluidt zonder succes.

Bij
dergelijke undercoveroperaties moet de president zijn goedkeuring geven en het
Congres ingelicht worden. Ofwel is dat niet gebeurd en is het hele project
illegaal, ofwel is dat wel gebeurd en is het dus nog veel erger.

Proefstuk

Dit
schandaal valt niet echt uit de lucht. Jaarlijks besteden de VS 30 miljoen
dollar aan persbureaus, journalisten, uitgevers, enz. om Cuba
in een kwaad daglicht te stellen en aan dissidente groepen om er een
‘democratische overgang’ te bevorderen. Na de onthullingen van Snowden moet je al
hardnekkig naïef zijn om te denken dat de sociale media een politiek neutraal
instrument zijn.

Dat de
inlichtingendiensten werken via humanitaire organisaties hoeft ook niet te
verwonderen. De voormalige directeur van National Endowment for Democracy
(NED), een mensenrechtenorganisatie, zei in een openhartige bui: “Veel van wat
we tegenwoordig doen werd 25 jaar geleden door de CIA gedaan”.[i]

Het is een publiek geheim dat de
CIA via dergelijke ngo’s in de zogenaamde ‘gekleurde revoluties’ (colour
revolutions) in Joegoslavië, Georgië, Oekraïne en Kirgizië, een sleutelrol
heeft gespeeld.[ii]

En dan is
er de zaak van Alan Gross. Deze VS-burger werd in 2009 in Cuba opgepakt omdat
hij officieel in opdracht van USAID communicatietechnologie illegaal bij
Cubanen installeerde. Het ging over hoogwaardige technologie waar normaal enkel
inlichtingendiensten over beschikken. Deze zaak, samen met die van de Cuban
Five,[iii]
vertroebelt momenteel de relaties tussen de VS en Cuba.

Washington
schreeuwde zijn onschuld uit. De recente onthullingen werpen nu wel een heel
ander licht op deze zaak.  

Diskrediet

Het hele verhaal heeft twee kwalijke gevolgen. Het schaamteloos inzetten van humanitaire
organisaties voor undercoveroperaties discrediteert de hele sector. Wie kan je
nog vertrouwen als ontwikkelingshulp of hulpverleners ingezet worden om
regeringen te destabiliseren? Stel dat (op regelmatige basis) Rode Kruis
medewerkers in feite verkapte agenten of militairen zouden zijn, waar eindigt
dat dan?

Hetzelfde
geldt voor de (sociale) media. Dat zij gecontroleerd
(en afgeluisterd) worden wisten we, maar dat ze nu ook georganiseerd worden met een specifieke politieke bedoeling, is
nieuw en gaat veel verder. 1984 wenkt.

Deze
onthullingen zullen het in de toekomst voor ngo’s in heel wat landen moeilijker
maken om vrij te opereren. Ook zullen heel wat regeringen nu meer dan ooit
munitie hebben om zoals in Turkije vandaag Twitter, YouTube, Facebook, enz. te
censuren of zelfs te blokkeren.

Of, hoe het
‘land van de vrijheid’ het tegenovergestelde bewerkstelligt. 

Bron: Associated Press: U.S. secretly built ‘Cuban Twitter’ to stir
unrest. 

Lees ook: Ontwikkelingssamenwerking
als destabiliseringinstrument

[i] William Blum, ‘Rogue
State: A Guide to the World’s Only Superpower’, Monroe 2000, p. 180.

[ii] http://www.opendemocracy.net/globalization-institutions_government/colour_revolutions_3196.jsp.

[iii] Dat gaat over vijf Cubanen die eind
de jaren negentig geïnfiltreerd waren in anti-Cubaanse terreurorganisaties in
Miami om zoveel mogelijk informatie te verzamelen en zo aanslagen tegen Cuba
te verijdelen. Ze werden opgepakt en veroordeeld tot onwaarschijnlijk hoge
straffen. Drie ervan zitten nog steeds vast in de VS.