“Dat de VS zijn hoofdkwartier van AFRICOM van Duitsland naar Afrika zou verplaatsen gaat in tegen de standpunten van de meeste Afrikaanse staatshoofden toen het commando werd opgericht”, volgens Kester Onor. “AFRICOM werd opgericht als bevelstructuur om militaire operaties in Afrika – behalve in Egypte – te leiden, als onderdeel van de Amerikaanse nationale veiligheidsstructuur en is operationeel sinds 2008”.

“Afrikaanse beleidsmakers, academici en media waren tegen het voorstel om het AFRICOM-hoofdkwartier in Afrika neer te poten. Dat zou de precaire menselijke veiligheidssituatie op het continent net ondermijnen, was de teneur. Ze verwezen daarbij naar eerdere militaire avonturen van de VS in Afrika, die leidden tot een disproportionele ontwikkeling van militaire instellingen ten koste van civiele bestuursorganen.

“Anderen zagen AFRICOM als een niet eens subtiele poging van de VS om de Afrikaanse grondstoffen te controleren. Afrikaanse leiders gaven toen aan dat de zogenaamde bezorgdheid van Washington over de Afrikaanse ontwikkeling slechts een dekmantel is voor machtsuitbreiding.”

“Washington om boots on the ground vragen kan schadelijk zijn voor Afrikanen. AFRICOM is een onderdeel van zowel het VS-ministerie van Defensie als van Buitenlandse Zaken. Defensie legt de nadruk op traditionele veiligheidsvereisten die de staat beveiligen – wapens en oorlogen – in plaats van op principes van menselijke veiligheid (waarbij burgers gevrijwaard moeten worden van zaken zoals oorlogsgeweld, kindsoldaten, burgerslachtoffers en terrorisme, maar ook de effecten van hiv/aids, armoede en onderontwikkeling, red.). Er wordt daarom gevreesd dat sterk gecentraliseerde staten met dictatoriale leiders verder zullen worden gemilitariseerd.”

“Nigeria was aanvankelijk tegen het voorstel van de VS om een militaire basis te installeren in het land en in West-Afrika. Intussen zijn opstanden, banditisme en terrorisme boven beheersbare proporties geëscaleerd als gevolg van acute armoede en de onwil van de heersende klasse om de beschikbare middelen eerlijk te verdelen.”

“Dit blijkt uit hun politieke onwil om de grondoorzaken van onveiligheid in Nigeria te erkennen en aan te pakken. Eerdere regeringen waren pragmatisch in het omgaan met nationale kwesties. President Olusegun Obasanjo (1999-2007) verbood een radicale Yoruba-organisatie, Odua Peoples Congress, ook al kwam die uit zijn eigen Yoruba-volk.”

“President Umaru Yar’Adua (2007-2010) bood onvoorwaardelijk gratie aan militanten in de Nigerdelta die ermee instemden de wapens neer te leggen en zich aan te melden in screeningcentra. Er was ook samenwerking tussen het beveiligingspersoneel in vorige regeringen en een uitstekende samenwerking tussen de verschillende veiligheidsdiensten.”

“De VS hebben nog niet gezegd of ze het verzoek zullen inwilligen. Maar ik vermoed dat ze het zullen doen, aangezien het altijd hun wens is geweest.”

Wat zijn de gevolgen van de verhuizing van het AFRICOM-hoofdkantoor naar Afrika?

“Die zijn verregaand. We leven in een multipolaire wereld waarin China, de VS, Rusland, India en Frankrijk wedijveren om hun invloedssferen uit te breiden. Net zoals China zijn eerste overzeese basis vestigde in Djibouti, blijven andere buitenlandse mogendheden waarschijnlijk hetzelfde pad volgen, waardoor het continent een oorlogsgebied wordt.”

“Het leger van de VS is in veel landen tussenbeide gekomen en heeft daarbij vijanden gecreëerd. Voorbeelden zijn Irak, Syrië, Afghanistan, Libië en Mali. De verplaatsing van het hoofdkwartier van AFRICOM naar Afrika zal het continent blootstellen aan aanvallen vanop verschillende fronten. Een voorbeeld is het bombardement in 1998 op Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania. Afrikaanse landen kunnen zo verstrikt raken in oorlogen tussen de VS en hun vijanden.”

“Er zullen pogingen gedaan worden om Afrikaanse regeringen te beïnvloeden bij hun besluitvorming door middel van hard power en soft power. Dit kan leiden tot een militarisering van het beleid waarbij schaarse middelen die naar kritieke sectoren zouden moeten vloeien, zullen worden aangewend voor militaire uitgaven. Het Amerikaanse militair-industrieel complex zal bij zijn regering lobbyen om instabiliteit in Afrika te creëren om het zo in staat te stellen zijn arsenalen hier op de markt te brengen. We hebben dat al gezien in Saoedi-Arabië en in de Verenigde Arabische Emiraten.”

“De oprichting van een grote Amerikaanse militaire instelling op het continent kan opkomende democratieën in Afrika in de kiem smoren. Het ondermijnt de oprichting en de groei van het maatschappelijk middenveld. Het creëert ook mogelijkheden voor militaire inmenging in de politiek. Het VS-commando zal militaire training omvatten en staatsgrepen aanmoedigen.”

Gezien de toenemende veiligheidsproblemen die zwaar wegen op Afrika in West- en Centraal-Afrika, de Golf van Guinee, het meer van Tsjaad en de Sahel, is de verplaatsing van AFRICOM dan geen antwoord op deze uitdagingen?

“Het zal de onveiligheid in Afrika niet verbeteren of uitroeien. De huidige veiligheidssituatie is het gevolg van wanbeleid, van corruptie en van endemische armoede. Dat zijn zaken die niet kunnen worden opgelost door een militaire instelling naar Afrika te verplaatsen. Dit zijn uitdagingen veroorzaakt door onderontwikkeling.”

“De oorzaken van onveiligheid zijn veelzijdig, daarom ligt de oplossing in een structurele hervorming van de Afrikaanse samenleving. Het diverse karakter van de Afrikaanse staten vraagt om specifieke structurele hervormingen die de grondwettelijkheid, de rechtsstaat en politieke inclusie van de bevolking verzekeren.”

Kester Onor is Nigeriaans veiligheidsexpert en doctor in de Politieke Wetenschappen met 16 jaar ervaring in het Nigeriaanse leger. Hij bestudeert voornamelijk veiligheidsbeheer, migratie en buitenlands beleid.

Dit artikel is eerder verschenen bij IPS-partner The Conversation.