Vrouwen van vrede, vrouwen voor vrede

Twaalf jaar geleden, op 31 oktober 2000, aanvaardde de VN Veiligheidsraad ‘Resolutie 1325’. Die handelt over de impact van oorlog op vrouwen, maar ook over hun rol als actoren voor vrede. Voor het eerst eist men dat regeringen initiatieven neemt om vrouwen een grotere rol te geven in vredesprocessen, zodat ze actiever betrokken worden bij het voorkomen van geweld en oorlog, en een gelijke stem krijgen in de opbouw van hun landen.

‘Platform 1325’ (http://tinyurl.com/vrouwenkracht) vindt het belangrijk dat zowel vrouwen als mannen deze resolutie ter harte nemen, vanuit het besef dat voor een duurzame vrede ook een duurzame gelijkheid nodig is. Machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen moeten worden herschikt, met de nadruk op de kracht van vrouwen als vredestichters, eerder dan enkel initiatieven om te voorkomen dat zij slachtoffers worden van oorlog.

Omdat wij willen dat deze resolutie haar weg vindt naar het werkelijke leven, drukken wij onze waardering uit voor de inzet van vrouwen in België voor vrede en ontwikkeling. Daarom verlenen wij op dinsdag 11 december in aanwezigheid van de koningin in de senaat aan 18 vrouwen de eretitel van ‘Vredesvrouw’.

Deze vredesvrouwen zijn allemaal bijzondere vrouwen.

• Zij zetten zich in voor conflictpreventie.
• Zij helpen mee aan de ontwikkeling en heropbouw van een land.
• Ze investeren in verzoening en mensenrechten.
• Ze bouwen bruggen.
• Ze zorgen voor onderwijs en vorming.
• Ze getuigen over de wreedheid van oorlog, maar ook over de kracht van vrouwen.
• Ze binden de strijd aan tegen geweld en seksueel geweld op vrouwen.
• Ze zorgen voor opvang en ondersteuning van slachtoffers.
• Ze werken aan de ‘empowerment’ van vrouwen.
• Ze versterken vrouwen op sociaal, economisch of politiek gebied.
• Ze geven hoop.
• Ze bieden vorming, opleidingen en middelen om een hoger inkomen te verkrijgen.
• Ze bundelen de stemmen van vrouwen en maken hun noden en vragen zichtbaar.
• Ze strijden voor gelijke deelname aan de besluitvorming.
• Ze strijden tegen straffeloosheid.
• Ze doen onderzoek naar de mechanismen van oorlog en geweld.
• Ze ontwikkelen methoden om vredevoller om te gaan met conflicten.

De manieren waarop deze vredesvrouwen bijdragen tot vrede en ontwikkeling verschillen, maar hun aangehouden werk voor vrouwenrechten en voor vrede hebben ze allemaal gemeen. En daarvoor verdienen ze allemaal ons applaus.  

ACHTERGROND: WAT IS RESOLUTIE 1325?

Op 31 oktober 2000 keurde de VN-veiligheidsraad ‘Resolutie 1325’ goed. Die eiste meer aandacht voor de impact van oorlog op vrouwen. Ook erkenden de Verenigde Naties de onderschatte rol van vrouwen als vredestichters en vroegen ze daarom dat er meer vrouwen zouden worden betrokken om wereldwijd vrede op te bouwen en te handhaven.

Twaalf jaar na de aanvaarding van deze resolutie worden vrouwen echter nog steeds weinig of niet betrokken bij de preventie van oorlog of vredesopbouw. Ook al voorzagen de Verenigde Naties de nodige aanvullende resoluties en ook al werden deze vertaald in nationale actieplannen allerhande, toch blijft het grotendeels bij mooie woorden. Zo heeft enkel het leger in België een budget voorzien voor deze opdracht.

Daarom dat het ‘Belgisch Platform NAP 1325’ eist dat er niet alleen meer vrouwen betrokken zijn in vredesprocessen, maar ook dat er een ‘genderperspectief’ wordt ingebracht in de problematiek van conflictpreventie en heropbouw na oorlogen. Wij beklemtonen daarbij de rol van vrouwen als actoren voor vrede, niet enkel als slachtoffers van oorlog. 

Er is nog heel wat werk. Zo berekende ‘UN Women’ dat tussen 2006 en 2008 slechts 3 procent van alle budgetten voor de heropbouw van landen na gewapende conflicten expliciet vrouwen als doelgroep vermeldden. Vrouwen maakten slechts 7 procent van de onderhandelaars uit tijdens vredesconferenties. Amper 2,4% van alle handtekeningen op vredesakkoorden werden door vrouwen gezet. (BRON:  The Security Council Open Debate on Women and Peace and Security, 5 October 2009)

ACHTERGROND: WAT VERSTAAN WE ONDER ‘VROUWEN ALS OORLOGSSLACHTOFFERS?’

Oorlogen zijn geen exclusieve mannenzaak. Al zijn de meeste soldaten mannen, er is nog nooit een oorlog geweest die niet evenzeer vrouwen trof. 

Ook zijn oorlogen al lang geen zaak meer van leger tegen leger. De precieze cijfers zijn controversieel, maar zeker is dat er tegenwoordig een pak meer burgers dan soldaten sterven in oorlogen. Vrouwen zijn vaak uitverkozen doelwitten in gewapende conflicten (zoals in Congo, Soedan of Somalië). Zo werden tussen 30 juli en 3 augustus 2010 in het Congolese dorp Luvungi en omstreken ongeveer 240 vrouwen en kinderen gedurende vier dagen verkracht. Volgens de VN verklaarden minstens 1244 vrouwen in Congo dat ze in het eerste trimester van 2010 verkracht werden – dat is gemiddeld bijna 14 verkrachtingen per dag.

Vrouwen worden ook op een andere manier misbruikt in oorlogstijd, namelijk in de mate waarin zij voor propaganda-doelstellingen worden gebruikt om oorlogen goed te praten voor de achterban. Zo worden mannen plots ‘moedige soldaten’ terwijl ‘vrouwen en kinderen beschermd moeten worden (tegen vijandige mannen)’. Mede daarom wordt verkrachting ingezet als oorlogswapen om de tegenstander te demoraliseren: die was dan niet in staat om ‘zijn vrouwen’ te beschermen. Zo ondermijnt men de hele gemeenschap.

Ook in het Westen is ‘de bescherming van vrouwenrechten’ vaak een voltreffer om de publieke opinie klaar te maken voor oorlog. Denken we maar aan Afghanistan.

ACHTERGROND: WAT VERSTAAN WE ONDER ‘VROUWEN ALS VREDESTICHTERS?’

Vrouwen zijn cruciaal om vrede op te bouwen en een land te ontwikkelen.

Zo dragen vrouwen in vele landen naast betaald werk ook nog de verantwoordelijkheid voor het huishouden, de voedselvoorziening en de zorg voor de hele familie. Daarom betekent investeren in vrouwen meteen ook investeren in hun gezinnen en de hele gemeenschap. Omgekeerd valt dan ook te bepleiten dat ontwikkelingssamenwerking kansloos is indien deze blind blijft voor de positie van vrouwen in de samenleving.

Zonder uitspraken te doen over de vermeende ‘essentie’ van vrouwen of mannen, is het wél een feit dat vrouwen meestal worden opgevoed om voor anderen te zorgen, conflicten te vermijden en hun eigen noden op de tweede plaats te zetten. Een sociale rol die tegenstrijdig is aan oorlogvoering.

Tenslotte ook de opmerking dat weinig vrouwen verantwoordelijk zijn voor een wereldwijde wapenhandel van 1341 miljard euro, aangezien plaatsen van echte macht voornamelijk mannenbastions blijven. In Afrika, een continent berucht vanwege brutale oorlogsverkrachtingen, nam in 2011 het budget voor wapens zelfs met bijna negen procent toe. Gezien Afrika wel grotere noden kent, en vrouwen er meestal instaan voor het levensonderhoud, zijn ook zij wellicht geen vragende partij voor nog meer wapens. (BRON: www.sipri.org)

In vergelijking worden vrouwenorganisaties structureel ondergefinancierd. ‘UN Women’, de VN-entiteit voor vrouwenrechten, beschikte in 2009 over amper 139 miljoen euro. Dat is bijna tienduizend keer minder van het wereldwijde budget voor wapens. Opnieuw past hier dus de hypothetische vraag hoeveel vrediger de wereld eruit zou kunnen zien indien vrouwen meer te zeggen zouden hebben over een dergelijke budgetverdeling.