Vandaag worden buiten de schoolbanken opgedane
competenties steeds meer erkend. Verenigingen zien hier heel wat kansen in en
springen gretig op de kar als dé plaats waar competenties kunnen worden
opgedaan. Dit marktdenken waar vrijwilligers klanten zijn en verenigingen de aanbieders,
lijkt echter voorbij te gaan aan de kern van sociaal-culturele verenigingen. Is
hun bestaansreden net niet dat zij een plaats creëren waar iedereen vanuit zijn
eigen sterktes kan bijdragen aan het maatschappelijk belang?

Vlaanderen kent
een grote traditie van verenigingsleven en vrijwilligerswerk. De oproep van
Patrick Develtere, voorzitter van het ACW, om een minister van verenigingen aan
te stellen, maakt dit opnieuw actueel (DS, 13/05/2015). Wij schrijven u als
twee van de één miljoen vrijwilligers die Vlaanderen rijk is, vanuit een
bezorgdheid die wij als vrijwilliger ervaren. Deze bezorgdheid is ontstaan
vanuit de huidige competentielogica die steeds meer vorm geeft aan het
vrijwilligerswerk vandaag. Het vrijwilliger zijn is hierdoor steeds minder
vrijwillig.  De vrijwilliger pur sang
sterft uit.

Deze groeiende
focus op competenties vertrekt vol goede bedoelingen. Om de inzetbaarheid van
mensen op de arbeidsmarkt te verhogen en om de arbeidsmarktpositie van mensen te
versterken streeft de Vlaamse overheid ernaar om competenties van mensen zichtbaar
te maken en te erkennen. Alle leerervaringen worden op deze manier erkend zodat
vrijwilligers hun inzetbaarheid op de arbeidsmarkt kunnen verhogen.

Deze
veranderingen worden door de verschillende betrokkenen positief onthaald. Toch voelen
wij de nood hierop te reageren, vanuit de overtuiging dat deze evolutie niet zo
onschuldig is als ze vandaag lijkt. Deze competentielogica heeft een grote
invloed op de relatie tussen vereniging en vrijwilliger. De vrijwilliger
verwacht nu iets terug voor zijn inzet en de vereniging erkent deze verworven
competenties door vrijwilligers. Door het vrijwilliger zijn te erkennen als een
persoonlijke opbrengst, is het echter niet langer vrijwillig. Het inzetten op
competenties zorgt ervoor dat de focus verschuift van de maatschappelijke rol
van de organisatie naar het belang dat het individu heeft bij het
vrijwilligerswerk. Hierdoor lijkt het verenigingsleven steeds meer een vorm van
ontspanning en leren te worden voor wie daar behoefte aan heeft.

Op deze manier
sijpelt er een marktdenken binnen in niet-economische activiteiten. Dit
marktdenken impliceert dat de vrijwilliger steeds een opbrengst verwacht voor
zijn tijdsinvestering. De vraag is of sociaal-culturele verenigingen blindelings
deze stroom kunnen volgen? Is het niet net de waarde van deze verenigingen om
naast het marktdenken te bestaan en het maatschappelijk belang voorop te
stellen? Een maatschappelijk belang dat voorbij gaat aan het eigen belang en waar
alle duizenden verenigingen elk op een eigen manier en met een eigen focus
invulling aan geven.

Naast deze
vragen rond de maatschappelijke rol van verenigingen, heeft dit competentiedenken
ook diepgaande gevolgen voor de werking. Enerzijds zal er een andere
vrijwilliger ontstaan, het verenigingsleven zal mensen aantrekken die hier een
kans in zien om zichzelf te ontwikkelen. Anderzijds zal de vereniging zich meer
richten op de competente vrijwilliger. Nu zij competenties kan erkennen,
verwacht ze ook dat de vrijwilliger deze verwerft en inzet in de vereniging. Hierdoor
wordt de relatie vrijwilliger-vereniging een win-win situatie voor iedereen.
Dit zal echter de minder competente vrijwilliger afschrikken vanuit de angst
dat deze niets te bieden heeft. Maar heeft niet élke vrijwilliger een unieke
bijdrage? Zit er niet in elke vrijwilliger iets waardevols dat niet steeds in
een competentie kan worden gevat? Met iets waardevols doelen we niet enkel op
een opbrengst voor de vereniging, maar ook een verrijking op elk vlak van het
verenigingsleven.

Met deze brief
pleiten wij voor vrijwilligerswerk waar het vrijwillige opnieuw mogelijk wordt.
Vrijwilligerswerk waar de focus niet langer ligt op de juiste competenties en
de persoonlijke opbrengsten, waar de vrijwilliger niet als consument en
verenigingen niet als competentiesupermarkten worden benaderd, maar waar de
aandacht terug gericht kan worden op het maatschappelijke, op datgene waar de
vereniging voor staat. Opdat iedereen kan bijdragen aan datgene waar onze
verenigingen voor staan.

Hanne Hoet
Lio Kaeblen

Twee jonge twintigers en actieve
vrijwilligers in verschillende verenigingen