Een virus. Een uitzonderlijk en dodelijk virus, verklaren de experts en sedert een jaar tonen ze cijfers en grafieken. Besmettingen, zieken, doden, dagelijks worden statistieken opgemaakt. En samen met de curve stijgt de angst. De angst voor, op dit moment, een derde golf. Een nieuwe (harde) lockdown werd ingezet.

Deze angst is niet nieuw, het heeft zich sedert een jaar wijd verspreid. Dag na dag worden we gewaarschuwd voor de gruwelijke realiteit. En dit veroorzaakt angst of weerstand. Maar weerstand is hetzelfde, de keerzijde van de medaille, want waarom je ergens tegen verzetten tenzij je de uitkomst vreest? 

De maatschappij maakt tegenwoordig – behoudens een gematigde middengroep – een opdeling in twee kampen. En alhoewel hetzelfde doel, verschillen ze qua uitweg. Wat ze bindt is het smachten naar vrijheid, naar ons normale leven van reeds meer dan een jaar geleden. Echter, de ene zijn overtuigd dit enkel te kunnen bereiken door de maatregelen te volgen, de andere verzetten zich met hand en tand hiertegen. De ene zijn angstig omdat ze geloven dat het dodelijke virus moet worden verslaan met handgels, mondmaskers, lockdowns en massale vaccinatie. De anderen zijn niet bang voor de mortaliteit van het virus maar wel van deze maatregelen omdat ze onze immuniteit en gezondheid ondermijnen en schrikwekkende nevenschade veroorzaken. Complexer wordt het omdat de ene het beleid volgen, terwijl de anderen dit verwerpen. De laatste groep gaat dus een stap verder en wordt ervaren als tegen de regering én de bevolking, als verraders op de grens van collaboratie, als de vijand. 

We willen elkaar overtuigen om catastrofes te vermijden

We willen elkaar overtuigen want we vinden mekaars ideeën dom en gevaarlijk. We willen elkaar overtuigen om catastrofes te vermijden: 70% vaccinatiegraad? Voor de ene een zegen, voor de ander een nachtmerrie. Dwingende maatregelen? Voor de ene een must, voor de andere puur misbruik. En wat doen we? We bombarderen elkaar met informatie, artikels, opinies en factchecks want als we juist informeren dan zullen zij toch wel hun fout inzien? Maar wat merk ik na een jaar: dit heeft geen enkele zin. Opgedrongen informatie, hoe objectief of subjectief ook, wordt gelezen met de eigen bril. Dezelfde woorden en cijfers krijgen vanuit de eigen visie een totaal andere betekenis. Het klinkt contra-intuïtief, maar proberen overtuigen werkt niet. Integendeel, het wakkert de angst net aan en verhoogt de vijandigheid. We kijken naar elkaar, we lezen elkaar en we worden boos. Woedend. Wanhopig. Hoe kan de ander nu zo dom zijn? Zien ze nu echt niet in hoe fout en gevaarlijk ze zijn?

Maar proberen overtuigen werkt niet, integendeel, het wakkert de angst net aan en verhoogt de vijandigheid

“Angst is een slechte raadgever”, ik kan die zin al niet meer horen want het is een dooddoener die verdere communicatie platlegt. Niemand vraagt die angst om raad, ze is er gewoon. En angst is angst, punt. Maar vooral, het is niet omdat je ze niet gewaar bent dat ze er niet is. Het bokaal-effect.

We leven in toxische tijden, doodsangst vermengt met vrijheidsberoving. Uitzonderlijke omstandigheden creëren uitzonderlijke effecten en deze toxisch mix brengt – logischerwijs – overlevingsmechanismen op gang in ieder van ons. Mechanismen, die ik heel goed ken als ervaringsdeskundige met tig jaren op de teller, en ik zie ze rondom mij massaal aanwezig.

Het bokaal-effect: onder je bokaal voel je rust, geen angst, je zit in je eigen veilige en vredige illusionaire wereld

Als de realiteit te wreed is dan filteren we er stukken van weg. Je kan het vergelijken met het zitten onder een glazen bokaal. Onder deze beschermende bokaal voel je rust, géén angst. Je ziet de werkelijkheid, je hoort ze, gedempt, maar ze komt niet volledig binnen. Je zit in je eigen veilige en vredige illusionaire wereld: als je zo verder doet, als je doet wat moet, komt alles goed. Maar deze illusie is … een illusie. Het is schijn, je merkt geen angst, dat kan ook niet want onder deze bokaal is je gevoel bevroren. Net daarom kunnen we tegenwoordig zo gemeen zijn tegen elkaar, je denkt enkel aan je gelijk. Jouw gelijk moet gevolgd worden en zal catastrofes en doden vermijden! Je kan je niet permitteren om angst toe te laten, zelfs geen klein beetje. Je durft niet omdat je vreest dat je dit niet zal overleven, jij of je kinderen, je ouders, je grootouders, je buren, de zwakken, de zorgsector …  En net daarom is informatie bedreigend, omdat ze de angst triggert die je net wil vermijden. Hoe schandalig dat iemand jou wil doen twijfelen! Twijfel is gevaarlijk, twijfel is dodelijk! Je durft niet anders te denken, je durft zelfs de mogelijkheid niet eens te overwegen, want de dood hangt als een zwaard boven je hoofd. Je eigen hoofd, of dat van je kinderen, je ouders, je grootouders, je buren, de zwakken, de zorgsector. Bijgevolg briesen we elkaar toe en desnoods kloppen we erop. Het geweld verhoogt.

Informatie is bedreigend omdat ze de angst triggert die je net wil vermijden

Die bokaal vormt een levensnoodzakelijke scheiding tussen illusie en werkelijkheid. En dit is sterk, immens sterk, want een overlevingsmechanisme laat je niet zomaar los, het risico is te groot. Daar onder je bokaal, met gelijkgezinden, is het veilig. Schijnbaar… het zijn de anderen die gevaar veroorzaken en uit zelfbehoud stoten we ze af. Jij bent niet bang, zeg je. Word je boos op anderen omdat ze een andere mening verkondigen? Vind je het gedrag van die ander onaanvaardbaar? Gevaarlijk? Dodelijk? Stoot je anderen af wegens een meningsverschil? Ah, toch? Dan lees je deze tekst beter eens opnieuw.

Je kan iemand toch niet kwalijk nemen een normaal mens te zijn?

De vraag is nu: hoe gaan we verder? Als iets niet werkt veranderen we beter van strategie. Als informeren niet helpt wat kunnen we dan wel doen? Maar vooral, hoe krijgen we mensen uit hun bokaal? Hoe maken we dat ze terug kunnen horen? Dat hun menszijn ontdooit? Alleszins niet met oordelen, alleszins niet met afkeuring. Je kan iemand toch geen angst verwijten? Je kan iemand toch niet kwalijk nemen een normaal mens te zijn? Wat als we begrip zouden hebben? Wat als we de ander zichzelf laten zijn? Elkaar erkennen en respecteren. Angst is er, het is normaal bij alles wat we meemaken en het heeft geen zin te doen alsof jij hier boven staat, alsof jij superieur bent. Integendeel, geen sprankeltje angst voelen is in deze tijd zelfs verdacht en niemand wil onterecht doorgaan voor psychopaat.

Iedereen heeft recht op zijn eigen mening ook al wil je ze liever niet horen.

Bij deze een pleidooi om menselijkheid en wederzijds respect terug in te voeren. Iets wat een jaar geleden nog normaal was. Om meningsverschillen te accepteren. Om overeen te komen dat we niet overeenkomen. Om naar elkaar te luisteren, niet naar een opsomming van cijfertjes en studies, maar te luisteren naar wat er is. Welk effect dit ook op onszelf veroorzaakt, het heeft geen zin dit te projecteren op die ander, dit is je eigen volwassen verantwoordelijkheid.

Iedereen heeft recht op zijn eigen mening ook al wil je ze liever niet horen.