We zien en horen zoveel zaken die ons
aan vroegere tijden herinneren… De electorale doorbraak van extreem
rechts, niet alleen in ons land maar ook op Europees en wereldvlak
neemt angstwekkende proporties aan. Hun vertegenwoordigers bekleden
vandaag belangrijke posten op tal
van beleidsniveaus. Deze opmars van
extreem rechts doet ons huiveren. Beelden uit het verleden doemen
weer op. Met veel pijn in het hart moet ik vaststellen dat het
geheugen van de mensen kort is.

‘De grootste kwaal waaraan onze
hedendaagse maatschappij lijdt, is de onverschilligheid’, zegt Elie
Wiesel, Nobelprijswinnaar en zelf kampoverlevende. Daarom is de rol
van de school, van de leerkrachten zo belangrijk. Zij hebben
dagelijks contact met de jongeren, kunnen hen inlichten over het verleden en wijzen op de link
tussen vroeger en nu. Dit zet de jongeren aan om over deze moeilijke
problematiek verder na te denken. Het moet de jeugd duidelijk gemaakt
worden dat ook hun stem belangrijk is en kan zijn. De hoge
verkiezingsscores van de extreemrechtse partijen zijn  een alarmsignaal, zij bedreigen de
democratische instellingen.

Ik heb bij mijn lezingen veel bekwame
en gemotiveerde leerkrachten ontmoet. In onze gesprekken achteraf
merk ik telkens dat zij het erg op prijs stellen dat ik een link leg
tussen gisteren en vandaag. Ik krijg hieromtrent ook veel brieven,
echte hartverwarmers.

Met mijn ervaringen uit de kampen help
ik jongeren na te denken over de hen omringende wereld. We
onderzoeken welke de problemen zijn, denken na over mogelijke
oplossingen, samen bekijken we tot wat fascistoïde re?exen, zowel
in denken als in doen, kunnen leiden.

Tijdens mijn lezingen leg ik
altijd een verband tussen de wereld van toen en die van vandaag. Ik
wijs hen op de verbanden tussen het wereldbeeld van het
nationaal-socialisme en de gedachten van de huidige extreemrechtse
partijen. In de nationaal-socialistische ideologie werd een
onderscheid gemaakt tussen de mensen: de zuiverheid van het ras werd
benadrukt. De eigen volksgemeenschap onder leiding van de leider werd
beschouwd als het hoogste ideaal. De levensruimte van het eigen volk
moest gevrijwaard blijven. De Führer was het sluitstuk van de staat,
de staatspartij de verdediger van de eigen ideologie. Al wie inging
tegen deze opvattingen, diende geweerd en verwijderd.

Vandaag horen wij weer deze taal. In
hun jeugdig enthousiasme lopen sommige jongeren warm voor deze
ideeën. De levensdrang, eigen aan hun leeftijd, doet hen soms
marcheren achter vlaggen met onbekende lading. Scanderen zij soms
slogans waarvan zij de draagwijdte en de inhoud onvoldoende
inschatten. Zij zoeken naar eenvoudige antwoorden op maatschappelijke
problemen, worden aangetrokken door ‘de zondebokkenpolitiek’. De
Joden waren de zondebokken van gisteren. Vandaag zijn dat de
gastarbeiders, de buitenlanders, allochtonen, politieke
vluchtelingen, homoseksuelen… En morgen zijn weer anderen de schuld
van economische recessie.

Er zijn momenteel heel wat
economisch-maatschappelijke problemen die de mensen een gevoel van
onveiligheid geven: werkloosheid, armoede, criminaliteit, het
druggebruik. Dat allemaal op de rug van migranten schuiven, lijkt mij
erg gemakkelijk en zoeken naar goedkoop succes. Wie of wat is de ware
schuldige? Ook hier zouden politici zich eens goed moeten over
bezinnen, zij zouden op deze problemen grondiger weerwerk moeten
bieden. Sommige mensen zeggen: ‘Er zou weer een sterke man moeten
komen, anders worden die problemen niet opgelost.’ Wij hebben zo’n
sterke man bezig gezien. Ook hij heeft toen heel wat beloofd. Hitler
heeft dingen opgelost. Door het aanleggen van autowegen, het bouwen
van fabrieken, kon hij nieuwe werkgelegenheid creëren.

Jan Modaal was tevreden, had opnieuw
werk, er was weer brood op de plank. Maar zag niet dat de economie
voornamelijk afgestemd werd op de wapenindustrie.

Ik kan niet voorspellen of het met de
huidige extreemrechtse tendensen zo’n vaart zal lopen. Ik ben geen
waarzegster. Ik kan alleen maar zeggen dat de politieke
ontwikkelingen van de laatste jaren in ons eigen land, Europa en de
wereld, me verontrusten; dat ik er bang voor ben. Ik denk hier
onder meer aan de grafschendingen in
Duitsland en in Frankrijk, ze laten zelfs de doden niet rusten. Deze
extreemrechtse groeperingen en partijen maken misbruik van de door
hen zo verguisde democratie om deze democratie te verzwakken. Heel
wat van deze extreemrechtse groeperingen en
partijen hebben duidelijke
aanknopingspunten met het fascisme. Ze willen geloofwaardig
overkomen. De verpakking is mooi en de koopwaar wordt handig aan de
man gebracht. Hoewel ze in de grond erg anti zijn, willen ze toch de
indruk wekken dat ze een democratisch alternatief voorstaan. Hun
aanhang komt meestal uit alle lagen van de bevolking, waarvan zij
zogezegd de spreekbuis zijn. De slogan
‘Eigen volk eerst’ is duidelijk. Wie verondersteld wordt de
belangen van de bevolking te bedreigen moet het land verlaten:
gastarbeiders, vluchtelingen…

Veel jongeren vragen me: ‘Wat is nu
het ergste wat u hebt meegemaakt?’Daar kan ik moeilijk op
antwoorden. Alles was erg. Maar wat me altijd getroffen heeft is dat
de jongeren de eerste slachtoffers zijn. Vroeger en ook nu. En dan
denk ik aan de kinderen in de steden van Zuid-Amerika, in Irak, in
Afrika, overal ter wereld waar wantoestanden heersen. Mensen,
jongeren van deze wereld, eerbiedig de nagedachtenis van miljoenen
mensen die geen boodschap meer hebben kunnen geven omdat ze verdwenen
zijn. Help ons, wij die onze laatste levensjaren meemaken, opdat er
nooit meer een Auschwitz, een Birkenau, een Ravensbrück, een
Mauthausen, een Bergen-Belsen, een Sobibor, een Majdanek… zou
bestaan.

Gebruik onze getuigenis over al de wandaden ten gevolge van
de nazi-ideologie, opdat dit nooit meer zou gebeuren. Wees waakzaam
opdat er nooit een staatsvorm zou ontstaan die opnieuw tot zulke
daden zou kunnen overgaan. Wees nooit onverschillig voor datgene wat
in je omgeving gebeurt. Werk, met je eigen middelen, met je eigen
mogelijkheden, binnen je eigen ruimte, aan een maatschappij van
vrede, gelijkheid, broederlijkheid en verdraagzaamheid. Maak gebruik
van de democratische vrijheden, van je recht op vrije verkiezing en
meningsuiting.

Het fascisme is wel met de wapens
overwonnen, maar in de geest van vele mensen woekert het als een
kanker verder, vandaag onder de vorm van racisme.

Daarom zal ik tot mijn laatste adem
blijven getuigen. Iedere mens wordt in vrijheid geboren, iedere mens
moet kunnen opgroeien en zich ontplooien in een vrije wereld. Ik kan
het niet genoeg benadrukken: Vrijheid is voor mij nog steeds het
belangrijkste woord uit de woordenschat.

Uitreksel uit het boek Regine Beer · Mijn leven als KZ A 5148 – Paul De Keulenaer