Foto: Vinnie De Craim
Opinie - T Bos In

Voorbij de poorten van de campus

Wat is de rol van een student sociaal werk tijdens deze sociale crisis?

dinsdag 13 oktober 2020 15:27
Spread the love

 

Wanneer een walvis aanspoelt aan de Belgische kust, trekken biologen er op uit om de mastodont te gaan ontleden. Een vak studeren, betekent aandacht hebben voor hetgeen zich in de wereld afspeelt. Tegen de achtergrond van een gezondheidscrisis speelt er zich ook een zware sociale crisis af. Een opleiding sociaal werk moet de deuren van de campus opentrekken om betrokken en kritisch om te gaan met de veranderende realiteit. De sociaal werkers van morgen gaan functioneren in een wereld met scherpere tegenstellingen en mogen niet onverschillig staan tegenover de groeiende ongelijkheid.

De sociale crisis

De recent gepubliceerde armoedebarometer toont aan dat het armoederisico de voorbije jaren in 286 van de 300 Vlaamse gemeenten hetzelfde gebleven of gestegen is. Die barometer analyseert de toestand in Vlaanderen tot en met 2019, de impact van de coronacrisis is hier dus nog niet in verrekend.¹

De politieke keuze van de laatste decennia om te besparen op de zorg had al z’n impact. Nu staan de tegenstellingen in de samenleving scherper dan ooit. De wereld is niet gestopt met produceren de afgelopen maanden. De verdeling van die rijkdom is nu wel ongelijker dan ooit, miljardairs als Jeff Bezos zagen hun vermogen de afgelopen maanden fors toenemen.

Die ongelijkheid vertaalt zich ook naar de sociale realiteit. Het aantal meldingen van huiselijk geweld nam fors toe.² 15 procent meer mensen deed een beroep op hulp van voedselbanken.³ Achter de ‘harde’ cijfers zaten schrijnende toestanden: de vereenzaming in de woonzorgcentra, het harde labeur van verplegend personeel in de ziekenhuizen …

Wie het voordien al moeilijk had, zit nu diep in de miserie. Wat er zich buiten de poorten van onze campus afspeelt, is meer dan een gezondheidscrisis. Op lange termijn zal vooral de economische en sociale impact voelbaar blijven. De sociale realiteit waar wij binnen enkele jaren als ‘professionals’ mee te maken zullen hebben, is op enkele maanden tijd sterk veranderd.

In sommige vakken was er aandacht voor wat zich in de actualiteit ‘afspeelde’, hoe de curve evolueerde en hoe wij, studenten, ons door deze periode worstelden. Maar het getuigt van enige wereldvreemdheid dat het in onze lessen zelden tot nooit ging over de maatschappelijke impact van de lockdown.

Studenten in de frontlinie

Bij het uitbreken van de eerste golf bleven studenten verpleegkunde op de meeste plaatsen actief op hun stageplaatsen. In hun praktijk konden ze aan den lijve ondervinden wat het virus met het lichaam van een patiënt doet, hoe stresserend en uitputtend het werken was op de vaak reeds onderbemande diensten.

Ook in de online lessen werd vaak ingegaan op COVID-19. Gezien de hoge werkdruk in veel ziekenhuizen, hebben stagiairs de structurele tekorten hier en daar kunnen opvullen. Een kunstje dat niet steeds over gedaan kan worden, de gezondheidszorg verdient meer en beter betaald personeel. Maar binnen dit en enkele jaren studeert wel een generatie verpleegkundigen af die wéét wat de crisis is én die de problemen op de werkvloer kent.

Wat met onze opleiding?

Mannen, 65+’ers, ‘genetische aanleg’, mensen met overgewicht … al was het de Slimste Mens, iedereen kan zo opsommen welke kenmerken de kwetsbaarheid bij besmetting verhogen. De media hebben ons de afgelopen maanden immers opgeleid tot ware amateurvirologen. Als we ons echter de vraag stellen welke groepen het meest lijden onder de sociale en economische impact van de crisis, loopt het stroever.

Net zoals bij een opleiding verpleegkunde, kan een opleiding sociaal werk vanuit wetenschappelijke interesse en maatschappelijke betrokkenheid naar de sociale crisis kijken. Want naast de acute nood aan gezondheidszorg, zijn de noden van onze ‘belanghebbenden’ ook zeer acuut. Je moet al regelmatig sociaal.net lezen om voldoende op de hoogte te blijven van wat er zich nu op de werkvloer van ‘social professionals‘ afspeelt. Dit zou in de lessen ook aan bod moeten komen.

We hoeven zelfs niet ver te kijken om de gevolgen van de sociale crisis te zien. Uit onderzoek van VIVES blijkt dat studenten tijdens de lockdown veel meer zorgtaken op zich hebben moeten nemen, het gaat dan vooral om vrouwelijke studenten. Studenten die zelf hun studies (deels) moeten bekostigen, hebben het financieel veel moeilijker.⁴ Aan onze campus volgen sommige studenten online lessen over begrippen als de ‘digitale kloof’ en ’emancipatie’ noodgedwongen op hun smartphone.

Voor jongeren met een kwetsbare achtergrond is de drempel om af te studeren nog een pak hoger geworden. Een opleiding Sociaal Werk, een opleiding tot een praktijkgericht beroep, zou het ‘practice what you preach‘-principe hoog in het vaandel moeten dragen. Het moet de hoogste prioriteit zijn om budget uit te trekken voor deze studenten en om hen in woord en daad bij te staan. Het mag geen privilege van de witte middenklasse worden om af te studeren aan onze campus. Wij worden immers opgeleid om de emancipatie van kwetsbare groepen te bevorderen. Practice what you preach!

De kritische sociaal werker

Het behalen van een diploma veronderstelt het verwerven van bepaalde ‘vaardigheden’ die later beroepsmatig ingezet kunnen worden. In die zin is het begrijpelijk dat de meeste lessen ‘gewoon doorgaan’. Anderzijds heeft deze crisis ervoor gezorgd dat de sociaal-politieke rol van de sociaal werker veel belangrijker geworden is. Net zoals onze hogeschool haar verantwoordelijkheid moet nemen in het ondersteunen van studenten met een maatschappelijk kwetsbare achtergrond, zullen er op het hoogste politieke niveau bijkomende maatregelen moeten komen om te verhinderen dat bepaalde groepen ‘belanghebbenden’ uit de boot vallen. Dat zal niet zonder slag of stoot verlopen.

De ontmanteling van de verzorgingsstaat is iets waar onze sector al enkele decennia tegen strijdt. Nu de regering op zoek is naar extra centen om de putten te dichten, zal er niet zomaar een breuk gemaakt worden met die neoliberale logica. Als het debat over hoe de samenleving er post-corona gaat uitzien niet op een sociaal werkcampus gevoerd wordt, waar moet ze dan wel gevoerd worden? Is het niet juist onze taak om te signaleren aan het beleid, om onze belanghebbenden te ‘empoweren‘ om voor zichzelf op te komen? Als we meer kijken en luisteren naar wat zich vandaag in de wereld van onze belanghebbenden afspeelt en daar kritisch over reflecteren, leren we in de praktijk de belangrijkste vaardigheden aan om sociaal werker te zijn in de wereld van morgen.

Tenslotte is het niet bespreken van de sociale crisis eigenlijk ook onrechtstreeks afbreuk doen aan het maatschappelijk belang van de sociaal werker. Onze stiel bevindt zich op het spanningsveld tussen braaf het beleid uitvoeren en het beleid beïnvloeden om kwetsbare groepen in de samenleving te versterken. Elke opleiding, elke student, elke sociaal werker neemt, vaak onbewust, een bestendigende of een kritische houding aan. Niet spreken over groeiende ongelijkheid is allesbehalve ‘neutraal zijn’, het is een onbewuste keuze voor het status quo.

Morgen en binnen enkele jaren studeert een nieuwe generatie sociaal werkers af in een sterk veranderende realiteit. Velen van ons zullen eerstelijnshulp verlenen en dagelijks de gevolgen zien van politieke beslissingen die nu genomen worden. Wij willen graag opgeleid worden tot kritische sociaal werkers. Wij kiezen ervoor om niet onverschillig te staan tegenover de groeiende sociale ongelijkheid.

Daarom vragen wij aan onze opleiding:

1) Betere ondersteuning van studenten in een maatschappelijk kwetsbare situatie
2) Kritisch debat over de sociale crisis binnen de context van verschillende OLODs
3) Belanghebbenden het woord te geven op onze campus
4) Meer aandacht voor de positie van belanghebbenden bij praktijkgerichte vakken
5) Taken, vrijwilligerswerk en stages die antwoord bieden op maatschappelijke noden

 

Notes:

1) vrt.be/vrtnws/nl/2020/09/28/risico-op-armoede-stijgt-in-bijna-alle-vlaamse-gemeenten-ook-bi/
2) apache.be/2020/08/13/forse-toename-meldingen-huiselijk-geweld-tijdens-coronacrisis/
3) vrt.be/vrtnws/nl/2020/07/12/steeds-meer-mensen-moeten-aankloppen-bij-de-voedselbanken/
4) vives.be/nl/nieuws/onderzoek-van-vives-laat-moeilijkheden-studenten-tijdens-coronalockdown-zien

 

T Bos In is een collectief van studenten Sociaal Werk aan de Arteveldehogeschool.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!