Van onjuiste en essentiële kritiek

Het Europese landbouwbeleid kost veel te veel geld. Het is een vaak voorkomende opvatting. En ze is onjuist. Want de uitgaven voor landbouw vormen maar enkele tienden van een procent van het Europese inkomen.

Veel essentiëler is de kritiek dat we met het huidige Europese landbouw in een doodlopende straat zijn beland. Het is een olieverslaafde landbouw die economisch onhoudbaar is, die ecologisch onduurzaam is, die de wereld niet weet te voeden en die de boeren en boerinnen niet eens een verantwoord inkomen weet te verschaffen.

Een belangrijke en dringende kwestie

Goed dus dat de Europese Commissie vanaf 2014 een andere koers wil gaan varen. Alleen, de drie opties die de Commissie naar voren schuift, hebben misschien wel oog voor het prijskaartje, maar ze bieden geen volwaardig antwoord op de fundamentele kritiek.

De kwestie is belangrijk én dringend. Want al op 25 mei wordt er gestemd in de landbouwcommissie van het Europees Parlement. En in juli moet het voltallige parlement zich uitspreken.

De ontbrekende optie

Dat is al langer een doorn in het oog van tal van bewegingen en organisaties die opkomen voor een meer duurzame landbouw. Daarom hebben zij dinsdag een vierde optie, die ze als de ‘ontbrekende’ optie betitelen, voorgesteld en besproken.

Daarin staat voorop dat gezond voedsel in het bereik van iedereen komt. Boeren genieten van stabiele en rechtvaardige inkomens. Consumenten zijn verzekerd van stabiele en faire prijzen. De productie gebeurt op ecologisch duurzame wijze met een krimpende uitstoot van broeikasgassen en minder gebruik van fossiele brandstoffen, en brengt geen schade meer toe aan boeren in het Zuiden door ‘dumping’ van te goedkope Europese producten. (1)

En om het helemaal bijna ‘te mooi om waar te zijn’ te maken, deze optie valt met 30 miljard euro pakken goedkoper uit dan de huidige aanpak die 55 miljard euro kost of dan de door de Commissie voorgestelde beleidsopties.

Wat is daar voor nodig?

Het voorgestelde alternatief kan enkel werken indien de landbouwprijzen veel minder wisselvallig zijn dan vandaag. Er moeten stabiele en eerlijke prijzen komen die de boeren in grote mate van een leefbaar inkomen kunnen verzekeren. Dat is eigenlijk de grote truc waardoor de uitgaven zouden kunnen dalen.

Dan is het wel noodzakelijk om vanuit de overheid te zorgen voor een aantal mechanismen die vraag en aanbod van belangrijke landbouwproducten veel beter in evenwicht brengen, bv. met het aanleggen en actief beheren van voorraden.

Rechtstreekse inkomenssteun is dan alleen maar uitzonderlijk nodig. Zo is die onder andere nodig om landbouwers te ondersteunen daar waar ze in moeilijke omstandigheden moeten werken, zoals in bergachtige streken.

Hou de hele voedselketen in het oog

Wie vandaag de boerenstiel uitoefent, voelt zich als het ware van alle kanten gepakt. Voor al wat boer of boerin nodig hebben, moeten ze in de moderne landbouw terecht bij steeds grotere en dominante multinationals. Zaden komen van Monsanto, meststoffen van Bayer, de productie wordt opgekocht door voedingsbedrijf Nestlé of verkocht in Carrefour. Het zijn deze groten die de regels van het spel vastleggen en beheersen, de ene nog meer dan de andere.

Het komt erop aan de dominantie van die grote bedrijven af te breken of minstens te verminderen om ademruimte – versta, een faire plek in de voedselketen en een eerlijk inkomen – te creëren en te garanderen voor de boeren.

Voorbij de industriële landbouw

Ecologisch is de huidige industriële landbouw niet vol te houden. Heel vreemd is zelfs dat voedselproductie – die in grote mate steunt op de omzetting van zonne-energie in andere energie – al te vaak toch een deficitaire energiebalans voorlegt; er moet meer energie worden ingestoken – olie van tractoren en in meststoffen bijvoorbeeld – dan eruit komt.

Het plaatje van een duurzame landbouw is, volgens de pleitbezorgers van de vierde ‘ontbrekende’ optie dan ook maar volledig indien het om een agro-ecologische landbouw gaat. Die beschermt onder andere veel beter het milieu, slaagt erin de biodiversiteit te bewaken en lukt erin dierenwelzijn te respecteren.

Het komt er dan op aan zulke agro-ecologische landbouw te veralgemenen doorheen heel de Europese Unie.