Armoede maakt ziek

Recente gezondheidsenquêtes liegen er niet om: mensen uit lagere sociaaleconomische groepen levengemiddeld minder lang dan mensen die hoger op de sociale ladder staan. Mensen uit lagere sociale klassen stellen gezondheidszorg sneller uit, worden vaker ziek en hebben minder gezonde levensjaren in het vooruitzicht.

In België leeft een hooggeschoolde man gemiddeld tweeënhalf tot vier jaar langer dan een man die enkel middelbaar onderwijs volgde. Een hooggeschoolde vrouw is in haar leven achttien jaar langer in goede gezondheid dan een ongeschoolde vrouw. Deze verschillen vind je ook in andere landen terug.

Ook tussen landen bestaan er grote verschillen. Zo telt het leven van een Belg gemiddeld 72 gezonde jaren, dat van een Mozambikaan slechts 42.

Voorrecht voor de rijken

Gezondheidszorg is in veel (ontwikkelings)landen een voorrecht voor de rijken. Dokters zijn vaak enkel in de steden bereikbaar, terwijl een groot deel van de bevolking op het platteland woont, of geen sociale bescherming geniet. Het merendeel van de gezondheidszorg is ingenomen door de privémarkt. De basisgezondheidszorg, aangeboden door de overheid, is ontoereikend.

Bovendien is er vaak een tekort aan gezondheidspersoneel om hierin te voorzien. Zo telt Mozambique 1 arts per 33.330 inwoners, in België is dat er één per 240 inwoners.

Gezondheid: een mensenrecht

Iedereen heeft recht op gezondheid. Deze ongelijkheid moet dus een halt worden toegeroepen. Recht op gezondheid houdt toegankelijkheid en een kwalitatief aanbod van gezondheidsdiensten in.

Maar het is meer dan dat: recht op gezondheid voorzien betekent ook dat de sociale en economische omstandigheden die de gezondheid beïnvloeden, aangepakt worden.
Recht op gezondheid is een mensenrecht. Het is de verantwoordelijkheid van de overheid om dit recht te garanderen.

Hoe ‘gezond’ zijn de internationale verdragen?

In 1978 ondertekenden vertegenwoordigers van bijna alle landen ter wereld, onder leiding van de Wereldgezondheidsorganisatie en Unicef, de verklaring van Alma Ata. In Alma Ata (Kazachstan) werd basisgezondheidszorg naar voor geschoven als een belangrijke strategie om gezondheid in ieders bereik te brengen.

Deze verklaring is gebaseerd op de analyse dat zowat 90 procent van de gezondheidsproblemen kunnen voorkomen of behandeld worden op eenvoudige wijze en met een beperkt budget. Basisgezondheidszorg bestaat niet alleen uit gezondheidszorg maar vereist dat alle relevante
sectoren van de maatschappij betrokken worden. Participatie van de hele gemeenschap is een hoeksteen van basisgezondheidszorg.

Sinds 2000 kwam er op mondiaal niveau meer aandacht voor gezondheid en in 2001 bekrachtigden de VN de Millenniumdoelstellingen. Die doelstellingen zouden tegen 2015 bereikt moeten worden. Drie van de acht doelstellingen hebben rechtstreeks betrekking op gezondheid, terwijl de andere er onrechtstreeks ook mee te maken hebben.

De doelstellingen waarin gezondheid rechtstreeks aan bod komt hinken momenteel achterop. Denk maar aan doelstelling 5 waarin de moedersterfte wordt aangepakt. Jaarlijks sterven er nog altijd meer dan een half miljoen vrouwen aan complicaties van zwangerschap en bevalling. Maar er zijn ook positieve resultaten: de kindersterfte daalt, er is meer toegang tot zuiver water.

Opnieuw leren de ongelijkheid structureel aanpakken

De Millenniumdoelstellingen 2015 stellen eerder gefragmenteerde doelen en indicatoren voorop, en daardoor bestaat ook het risico dat het probleem niet structureel en duurzaam aangepakt wordt. Een duurzame en structurele verbetering van de wereldwijde gezondheidstoestand kan er pas komen met veranderingen op sociaal en economisch vlak.

“Basisgezondheidszorg, nu meer dan ooit.”

Het verslag 2008 van de VN wereldgezondheidsorganisatie (WHO) herbevestigde de visie en principes van Alma Ata onder de titel “basisgezondheidszorg, nu meer dan ooit”. In 2008 stelde de Commissie over sociale determinanten van gezondheid het rapport ‘closing the gap’ voor. Volgens dit WHO-rapport is gezondheid een taak voor de gehele samenleving op verschillende niveau’s, en vereist het actie op een aantal terreinen: verbeteren van dagelijkse levensomstandigheden;  bekomen van (her)verdeling van macht, geld en middelen; onderzoek, vorming en sensibilisering van de publieke opinie.

Voor de eerste maal sinds Alma Ata heeft een commissie van de Vernigde Naties aldus een duidelijk standpunt ingenomen waarbij de structurele determinanten van ongelijkheid (machtsverhouding, kennis) worden beschreven en er een oproep wordt gedaan tot politieke actie.

Samengevat kan gesteld worden dat er binnen internationale fora en VN-instellingen volgende consensus bestaat.
Basisgezondheidszorg voor iedereen moet het uitgangspunt voor het ‘universeel’ recht op gezondheid worden.
Regeringen hebben een fundamentele verantwoordelijkheid om universele toegang tot kwaliteitsvolle gezondheidszorg te garanderen, onderwijs en sociale diensten te verzekeren, gebaseerd op de noden en niet op de mogelijkheid om te betalen.
Het recht op gezondheid vereist politieke actie die structurele ongelijkheid de wereld uithelpt. Deelname van burgers en hun organisaties is essentieel bij het formuleren, uitvoeren en evalueren van gezondheids- en sociale programma’s.

Politieke eisen

Fos-socialistische solidariteit is van plan de komende maanden, samen met vakbond, mutualiteit en partij, het Vlaamse publiek te informeren en meteen ook te mobiliseren voor enkele politieke eisen aan Belgische en Europese overheden.

Allereerst, gezondheid als een mensenrecht te beschouwen en het ontwikkelingsbeleid daarop af te stemmen. 15 procent van het ontwikkelingsgeld zou naar gezondheid moeten gaan. Zich engageren tot de uitbouw van een Wereldgezondheidsfonds. Aanzetten tot overleg met de civiele maatschappij bij de uitbouw van een solidair, sociaal beschermingssysteem. Op internationale fora de uitbouw van wereldwijde gezondheidsbescherming promoten, en hierbij de rol van de sociale bewegingen en organisaties erkennen.

Kopstukken uit de hele beweging lenen hun gezicht en bekennen hun steun aan de campagne.