Wout Bonroy, Alexander Deveux, Elsa Luyckx, Torben Vandevelde, Thomas Vanlerberghe

Voor de Palestijnen is niet Covid maar wel Israël nog steeds de grootste dreiging

De wereld leek even tot stilstand te zijn gekomen. Niet alleen werd van mensen verwacht om zich af te zonderen, er werd daarnaast ook verwacht dat de wereldconflicten en -problemen ook een pauze zouden inlassen. Dit was echter niet het geval. Daarom loont het om de aandacht te vestigen op hoe de pandemie de ongelijke verhoudingen tussen verschillende delen van de wereld heeft blootgelegd. Deze conjunctuur biedt een moment om na te denken over de impact van COVID-19 en de gezondheidsmaatregelen op maatschappijen en conflicten, door de manier waarop de samenleving is georganiseerd. Het virus leek aanvankelijk de hele wereld gelijk te treffen, toch heeft het niet overal even hard toegeslagen. Een voorbeeld hiervan is de staat van de landbouw in Palestina en het verzet van boeren tegen de Israëlische bezetting.

woensdag 14 oktober 2020 12:44
Spread the love

 

Het grootste probleem voor Palestijnen is het gebrek aan controle over hun leven en hun land. De gezondheidscrisis versterkte het koloniale beleid van Israël ten aanzien van Palestina, met als gevolg een stijging van ‘landroof’ (Gottesman, 2020). De Palestijnen zijn onderworpen aan de grillen van Israëlische beleidsmakers in Jeruzalem. Nergens wordt dit duidelijker dan in de landbouw. De Oslo-akkoorden plaatsten de meerderheid van de Palestijnse land- en watervoorraden in handen van het Israëlische leger. Hierdoor behoren de Palestijnen tot de meest “voedselonzekere” mensen op aarde. De situatie wordt nog verergerd door Palestina’s afhankelijkheid van het wereldwijde corporate food regime. Dit regime bepaalt onze wereldvoedselproductie en distributie via de markt en wordt gedreven door kapitaal in zijn streven naar accumulatie. De boeren worden zo afhankelijk van mondiale toeleveringsketens waarover zij geen zeggenschap hebben. Doorheen de moderne geschiedenis leidde dit systeem tot marginalisatie en landonteigening van de boer. Dat is tot op vandaag nog steeds het geval. Nog steeds stimuleren projecten zoals het ‘Palestijns Hervormings- en Ontwikkelingsplan’1 (PRDP) — onder auspiciën van internationale financiële instellingen — landroof door te streven naar “een exportgerichte agro-industriële zone in de vruchtbare gebieden van de Jordaanvallei” (Salzmann, 2018)2.

De pandemie heeft vragen doen rijzen over het sterk exportgerichte karakter van voedselproductie. Voedsel wordt lokaal geproduceerd maar wordt wereldwijd gedistribueerd (Boelens & Van Dyck; Walraven, 2020). Voedselsoevereiniteit wordt door agrarische bewegingen naar voren geschoven als alternatief en zou een oplossing kunnen zijn voor ons fragiele geglobaliseerde voedselsysteem. Voedselsoevereiniteit is “het recht van volkeren op gezond en cultureel geschikt voedsel dat geproduceerd is met behulp van ecologisch verantwoorde en duurzame methoden, en het recht om eigen voedsel- en landbouwsystemen te bepalen” (Vía Campesina, 2007).

In dit artikel gaan we in op de strijd van boeren in Palestina. We verdedigen het belang van ‘landbouw als verzet’ in de context van bezetting en we beargumenteren, tot slot, dat voedselsoevereiniteit een belangrijke kritiek formuleert op het discours van “voedselzekerheid” en dat het, zeker onder COVID-19, fungeert als een levensvatbare strategie en alternatief dat de Palestijnen in staat kan stellen om hun strijd om land voort te zetten.

 

Palestijnse landbouw en strijd onder bezetting

De Oslo-akkoorden van 1993 waren een scharniermoment voor de Palestijnse landbouw. Sindsdien is het aandeel van de Palestijnse landbouw in het BBP gedaald tot slechts een derde van het vorige aandeel. Bovendien werd de Palestijnse Autoriteit (PA) opgericht en werd de resterende Palestijnse regio in drie gebieden (A, B en C) verdeeld. Gebied C is het meest omstreden gebied. De Israëlische staat nam 62% van het Palestijnse grondgebied, waaronder de vruchtbaarste gronden en de meeste waterreservoirs, in beslag en plaatste het onder rechtstreeks Israëlisch militair gezag (Abdelnour et al., 2012). De andere gebieden werden zo strategisch versplinterd. Daarnaast sneed de illegale bouw van de Apartheidsmuur veel boeren van hun akkers af.

De Palestijnse landbouw lijdt vandaag steeds meer onder de perikelen van de Israëlische bezetting. Sinds 1967 zijn in de bezette Palestijnse gebieden ongeveer 200 illegale nederzettingen, waarin meer dan 620.000 Israëli’s wonen. Naast land is ook water van groot belang (B’tselem, 2017). Zo controleert de Israëlische regering de toewijzing van water en oefent ze een vetorecht uit over Palestijnse boringen, rehabilitatie en investeringen in waterinfrastructuur. Watertekort wordt systematisch gebruikt om boeren te dwingen hun land te verlaten en alternatieve banen te zoeken (Wereldbank, 2019).

Ook in het handelsbeleid belemmert Israël de Palestijnse landbouw. Praktijken van gesubsidieerde voedseldumping en interne mobiliteitsbeperkingen stellen kolonistenboeren in staat om de Palestijnen te overtreffen (Gelvin, 2005). Hierdoor is de Palestijnse lokale markt ‘ingestort’ en biedt de exportmarkt geen beter alternatief. De Palestijnse samenleving verandert in een consumptiemaatschappij waarin het grootste deel van haar voedsel geïmporteerd wordt via Israëlische grenzen. De Palestijnen zijn steeds afhankelijker geworden van Israël en de situatie heeft geleid tot een ernstige afname van de lokale kapitaalaccumulatie, waardoor herinvestering in de binnenlandse sectoren wordt verhinderd (Kurzom, 2018).

Ondanks zijn beperkte omvang blijft de landbouwsector de belangrijkste absorbeerder van arbeidskrachten. De sector is dan ook van cruciaal belang om de werkgelegenheid en het inkomen te waarborgen. Bovendien vertegenwoordigt de landbouw 39 procent van de informele sector en ondersteunt hij een aanzienlijk deel van de Palestijnse gezinnen die hun land bewerken om te overleven (Wereldbank, 2019).

Landbouw als verzet

De kwestie van land en landbouw in Palestina “maakt deel uit van de cultuur en is verweven in onze folklore” (A. Yassin, persoonlijke communicatie, 15 april, 2020)3. Land is cultureel. Onder de bezetting is het een knooppunt van sociale, economische en politieke relaties.

Land staat centraal in de geschiedenis van Israël en Palestina en de ontwikkeling van de betrekkingen tussen deze twee volkeren. In zijn baanbrekende werk ‘One Palestine’ laat Tom Segev (2000) zien dat het zionistische project in Palestina vanaf het begin de kwestie van land en landbouw hoog op de politieke agenda plaatst. Segev toont hoe verhalen van zionistische boerenstrijders op de “grens” werden gebruikt als politieke propaganda voor het zionisme. Zo zou de mythische kibbutznik Trumpeldor tijdens zijn laatste gevecht het volgende geschreeuwd hebben: “Het maakt niet uit, het is het waard om te sterven voor het land Israël” (Segev, 2000)4.

Vandaag, meer dan 100 jaar later, is land nog steeds een controversieel thema in Israël-Palestina. Deze keer zijn het de Palestijnen die zich aan het precaire einde bevinden. Het Israëlische beleid is erin geslaagd de grens te transformeren en te verspreiden over de Palestijnse gebieden. De versnippering van Palestina bracht de grens recht naar de boerderijen, dorpen en levens van mensen.

Deze schrijnende situatie dient een politiek doel, zo merkt onze respondent van de Palestijnse fairtrade-organisatie Al Reef op: “Boer zijn betekent een vechter zijn. Water en land zijn het grootste probleem van de bezetting. De Israëlische strategie is om deze in beslag te nemen en er nederzettingen op te bouwen. Ze willen dat de Palestijnen goedkope arbeidskrachten worden op Israëlische grond en in Israëlische fabrieken. Hoe bescherm je en werk je op het land, hoe produceer je voedsel?” (S.A. Ghazaleh, persoonlijke communicatie, 28 april, 2020)5. Palestijnse boeren werden gescheiden van hun land en worden vaak fysiek de toegang belemmerd tot wat van hen is. Of zoals Milhem (persoonlijke communicatie, 9 april, 2020) van de Palestijnse Boerenbond (PFU)6 het beknopt verwoordt: “Dagelijks toegang krijgen tot je boerderij is een gevecht op zich.”7

Landbouw in Palestina is niet neutraal. In de context van bezetting manifesteert de boer in zijn of haar wezen de Palestijnse zaak. Deze houding wordt weerspiegeld door Yassin (persoonlijke communicatie, 15 april, 2020) van het “Economische en Sociale Ontwikkelingscentrum van Palestina” (ESDC)8 die stelt dat “het niet gaat om uitdagingen hier en daar, maar om een kwestie van zijn. (…) De landbouw in Palestina is een middel van verzet om op het land te blijven omdat het onder de constante dreiging van Israëlische annexatie staat.”9 Het bewerken van land geeft de Palestijnen aanspraak op het recht op eigen land en dit in een warboel van tegenstrijdige politieke belangen.

In ons onderzoek ontdekten we dat de Palestijnse boeren op verschillende manieren handelen in een poging om op hun land te blijven. Elke dag maken ze de keuze om te strijden voor toegang tot hun land. Met behulp van verschillende strategieën creëren ze de nodige manoeuvreerruimte om land te bewerken en hun autonomie te herstellen in een poging om op hun eigen voorwaarden te blijven bestaan.

We kwamen vakbonden, boerencoöperaties, pleitbezorgers van voedselsoevereiniteit, fair trade praktijken, enzovoort tegen. We kunnen deze uiteenlopende en gelokaliseerde bewegingen niet interpreteren als een voorbode van opstand of een alternatief voor de industriële landbouw. Ze laten echter zien dat de kwestie van het land in Palestina nooit uit het oog is verloren. Het belang van deze strijd kan erkend worden met het begrip ‘sumud’ of standvastigheid (Salzmann, 2018). Sumud als praktijk legt de nadruk op de acties van de boeren zelf in hun strijd om hun land te behouden.

De strijd van de boeren onder het coronavirus

Het leven is in de meeste landen sterk veranderd door de COVID-19 pandemie, maar wat is de impact van het virus op mensen die reeds te maken hadden met een bezettingsstrijd? Volgens Al Jazeera (2020) brengt dit nieuwe uitdagingen met zich mee: “De COVID-19 pandemie heeft de kwetsbaarheid van de Palestijnse regering als gevolg van het conflict met Israël (dat een strikte militaire controle over de Palestijnse gebieden behoudt) aan het licht gebracht.”

De pandemie stelt de landbouwsector voor nog grotere uitdagingen, zoals algemeen directeur van Al Reef (S.A. Ghazaleh, persoonlijke communicatie, 28 april 2020) opmerkte: “Het beïnvloedde alle sectoren (…), maar volgens mij werd de landbouwsector het meest getroffen.” Hij vertelde ons dat we twee belangrijke dingen in gedachten moeten houden om dit te begrijpen: Ten eerste, “In de landbouwsector moet je de markt, irrigatie, bemesting, en nog veel meer factoren continu blijven opvolgen. In andere sectoren sluiten ze de fabriek en gaan ze naar huis, maar in onze sector moet je elke dag werken om je gewassen in leven te houden.” En ten tweede, “Boeren konden zelfs in de dierlijke en plantaardige productie niet naar hun boerderijen gaan, ze konden hun producten dus niet aan de man brengen.” Dit kan eveneens worden geïllustreerd door de honderdduizenden liters koemelk die moesten worden weggegooid omdat er geen mogelijkheid was het te verkopen of te verwerken tot yoghurt, kaas of andere zuivelproducten.

Uit onze interviews leerden we dat zowel de inkoopcapaciteit als de prijzen voor lokale producenten gedaald zijn. Daarnaast is de toegang tot de markt verslechterd (er wordt nauwelijks geëxporteerd naar regionale en internationale markten) en er is geen export meer van groenten naar de Israëlische markt als gevolg van de epidemie (A. Milhem, persoonlijke communicatie, 9 april 2020).

Hoewel het virus ernstige gevolgen heeft, benadrukte Abu Ghazaleh (persoonlijke communicatie, 28 april 2020) dat het vooral de uitvoering van een lockdown en de Israëlische acties waren die de boeren in Palestina voor grote uitdagingen stelden. “COVID-19 als virus heeft de landbouwsector niet rechtstreeks getroffen, er is geen verband tussen dit virus en het land zelf. Het werd voornamelijk getroffen door de afsluiting, de beslissingen en de veiligheidsmaatregelen die daaruit volgden.”

B’Tselem documenteerde ook een toename van het aantal aanvallen op Palestijnen sinds de verspreiding van het coronavirus. Dit waren ernstige aanvallen waarbij “kolonisten de Palestijnse boeren en herders met geweld van de weilanden verdreven, de toegang tot de landbouwgrond verhinderden en de gewassen beschadigden.” Kolonisten vernielden ook honderden Palestijnse olijfbomen in slechts drie weken tijd (B’Tselem, 2020). Deze acties maken deel uit van een gezamenlijke strategie van de kolonisten en de Israëlische autoriteiten om de Palestijnse toegang tot land systematisch te blokkeren.

Het lijkt erop dat de pandemie wordt gebruikt als dekmantel voor een toenemende wreedheid van het Israëlische beleid. Voor de Palestijnen is de pandemie echter een vergrootglas waardoor de grotere repressieve mechanismen van Israël worden uitvergroot. Uiteindelijk toont het de Palestijnen des te meer de noodzaak voor verandering, iets dat wordt gepropageerd door het idee van voedselsoevereiniteit.

De noodzaak van voedselsoevereiniteit uitgelegd

De Palestijnen blijven tot de meest voedselafhankelijke mensen ter wereld behoren omdat 32,7 procent, oftewel 1,6 miljoen mensen, “voedselonzeker” zijn (World Food Programme, 2020). Als reactie hierop wordt het doel om meer voedselzekerheid te bereiken vaak ter sprake gebracht. Zoals in het verslag van de World Food Summit van 1996 wordt gesteld, is er sprake van voedselzekerheid “wanneer alle mensen ten allen tijde fysiek en economisch toegang hebben tot voldoende, veilig en voedzaam voedsel om te voldoen aan hun voedingsbehoeften en voedselvoorkeuren voor een actief en gezond leven” (FAO, 1996).

Het discours over voedselzekerheid stelt echter niet de vraag waarom er in sommige delen van de wereld sprake is van voedselonzekerheid. Het gaat niet in op de politieke en economische krachten die voor voedselonzekerheid zorgen en het gaat voorbij aan de structurele machtsongelijkheden die in de loop van de bezettingsgeschiedenis van Palestina zijn ontstaan en die de gediversifieerde en zelfvoorzienende voedselproductie in de Palestijnse plattelandsgebieden consequent hebben verlegd naar een economische en voedselafhankelijkheid van Israël. Daarom is de Palestijnse Boerenbond (PFU) van mening dat er geen duurzame vorm van voedselzekerheid kan bestaan zonder voedselsoevereiniteit, met name zonder de democratische controle over hun productiemiddelen, de markt en de natuurlijke hulpbronnen (A. Milhem, persoonlijke communicatie, 9 april 2020).

Voor de COVID-19-crisis was UAWC10 de enige landbouworganisatie in Palestina die het concept van voedselsoevereiniteit expliciet bovenaan op de agenda plaatste. Zo wil ze kleinschalige boeren weerbaarder maken om deze dreiging van onteigening tegen te gaan en hen hun stem teruggeven in het agrarische landschap.11 Als praktijk van voedselsoevereiniteit lanceerde UAWC in 2003 de oprichting van een lokale zaadbank (Al-Jibeihi, 2017). Zij zorgen ervoor dat de historische lokale zaden worden bewaard en beschermd en stellen ze vrij beschikbaar voor boeren. Op die manier wordt de belangrijkste bron van inkomsten en voedselzekerheid veiliggesteld, kunnen ze zich onttrekken aan de afhankelijkheid van de agro-industrie, en verzetten ze zich tegen de commercialisering van zaden. De historische biodiversiteit kan op een veerkrachtige manier worden hersteld en de landbouw kan worden aangepast aan de gevolgen van de klimaatverandering (Kurzom, 2019). Kortom, door het bevorderen van de voedselsoevereiniteit in Palestina hoopt UAWC de neoliberale praktijken en de catastrofale gevolgen daarvan voor de Palestijnse landbouw en de kleinschalige boeren tegen te gaan.

Tijdens de COVID-19-crisis helpen verschillende landbouworganisaties Palestijnse gezinnen om veilig en gezond te blijven, waarbij ook de principes van voedselsoevereiniteit in het achterhoofd worden gehouden. Er werd informatie verstrekt over de preventieve overheidsmaatregelen, hygiënisch materiaal en voorraden om de verspreiding van het virus tegen te gaan en men leerde hoe zich tegen de ziekte te beschermen (PARC, 2020; UAWC, 2020). De Palestijnse Associatie voor Agrarische Ontwikkeling (PARC)12 verleent hulp en bijstand aan boeren en probeert hun toegang tot de markten te bevorderen (PARC, 2020). Zowel UAWC als PARC zijn een campagne gestart waarbij ze families ondersteunen om terug te gaan naar hun land om het te bewerken (PARC, 2020; UAWC, 2020). Daarbij voorzien ze talloze huishoudens van honderdduizenden zaailingen van groenten voor de eigen tuin om de toegang tot voedsel te garanderen, en zo de huishoudelijke productie van voedsel te ondersteunen. Dit helpt de kleine boeren om meer zelfvoorzienend en veerkrachtig te worden in crisis- en gewone tijden. Het zijn voornamelijk de acties van UAWC en PARC in de huidige crisistijd die gekaderd kunnen worden binnen het idee van voedselsoevereiniteit (La Vía Campesina, 2020).

De PFU voldoet net zo goed aan dit idee van voedselsoevereiniteit door de nadruk te leggen op de noodzaak om kleinschalige lokale boeren te betrekken bij de voedseldistributie als een duurzaam antwoord op de crisis. Op die manier hoopt het PFU het discours van de Verenigde Naties en het Wereldvoedselprogramma (WFP), dat systematisch de behoeften van de lokale bevolking over het hoofd ziet, tegen te gaan. In plaats daarvan streeft het PFU naar voedselpakketten waarvan 25 tot 30 procent bestaat uit lokale voedselproducten. “Daarmee willen we de afzet van onze lokale productie tegen betere prijzen [een groter aandeel voor de boer] mogelijk maken, en we stellen de boeren in staat om deze opkomende situatie het hoofd te bieden zonder in te storten”, aldus Abbas. Hij voegt eraan toe dat “het verdelen van voedselpakketten [afkomstig uit het buitenland] een manier is om de kleinschalige boeren te doden, omdat ze voedselproducenten zijn en geen voedselontvangers” (A. Milhem, persoonlijke communicatie, 9 april 2020).

Milhem (persoonlijke communicatie, 9 april 2020) is van mening dat het idee van voedselsoevereiniteit in Palestina steeds belangrijker wordt in de huidige context van de COVID-19-crisis, aangezien voedselsoevereiniteit steeds kritischer wordt voor de bezettingsmacht die van de situatie profiteert om facts on the ground te creëren. Vooral in gebied C proberen de Israëlische strijdkrachten van de crisis te profiteren om door te gaan met de annexatie die in Trump’s omstreden “peace plan” is vastgelegd.

De inspanningen van UAWC om meer voedselsoevereiniteit te bekomen in Palestina zijn sterk gerelateerd aan hun lidmaatschap van ‘s werelds grootste transnationale boerenorganisatie, La Vía Campesina, de geestelijke moeder van het concept voedselsoevereiniteit. Zij stellen dat het neoliberale beleid de hegemonische agro-industrie sterk bevoordeelt en ondertussen de kleine boeren zwaar treft en marginaliseert (vooral in het Zuiden), en zo de ongelijke en oneerlijke praktijken van ons huidige wereldwijde voedselsysteem laat zien. De pandemie heeft de kwetsbaarheid en ongelijkheid van het mondiale voedselsysteem in een paar weken tijd blootgelegd. De aardbeien rotten in de velden aan één kant van de wereld omdat er geen seizoensgebonden arbeidskrachten of markten waren. Aan de andere kant van de wereld waren er tekorten omdat het voedsel de nationale grenzen niet meer over kon. Miljoenen mensen in arme landen kamp(t)en met acute hongersnood en in de rijkere landen in het Noorden werden de rijen bij de voedselbank dag na dag langer. “Corona heeft de leugen blootgelegd dat industriële landbouw de enige manier is om de wereld te voeden”, volgens de Britse landbouwactivist en gerenommeerd pleitbezorger voor voedselsoevereiniteit Raj Patel. “Als één grote toeleveringsketen alles bepaalt, zal het hele voedselsysteem barsten” (Vos, 2020). Ook hier komt een opportuniteit voor meer voedselsoevereiniteit naar voren, omdat het een alternatief vooropstelt ter vervanging van het huidige corporate food regime.

Potentie van veerkrachtige praktijken

Niet de pandemie, maar de Israëlische bezetting vormt de grootste bedreiging binnen de coronacrisis voor de Palestijnen. Zowel de Palestijnen als de Israëli’s streven naar controle over het resterende land. Deze context plaatst de Palestijnse boeren in de voorhoede van de strijd. Dagelijks strijden ze voor de toegang tot hun land en verzetten zich daarmee tegen het Israëlische beleid dat erop gericht is datzelfde land ‘leeg’ te maken en te annexeren. Het is via deze dagelijkse aanwezigheid op het land dat de Palestijnse boer zich verzet en ‘sumud’ of ‘standvastigheid’ verpersoonlijkt. De verschillende antwoorden van landbouworganisaties (UAWC, PARC en PFU) op de crisis tonen het potentieel aan van veerkrachtige praktijken.

Voedselsoevereiniteit, als het recht van mensen om hun eigen voedsel te produceren, vult het verzet van de boeren aan en maakt het mogelijk. Enerzijds is het een radicale kritiek op de bezetting, die zowel de ongelijke machtsverhoudingen in twijfel trekt, als pleit voor het terugwinnen van de controle over de lokale voedselproductiesystemen en de natuurlijke hulpbronnen namens de Palestijnse boeren. Aan de andere kant tart het de gebrekkige ideologie van ‘voedselzekerheid’, dat het huidige voedselregime versterkt in plaats van de machtsverhoudingen in twijfel te trekken. In die zin biedt de COVID-19-conjunctuur een mogelijkheid tot verandering.

De huidige conjunctuur stelt ons in staat om vragen te stellen bij de manier waarop ons voedsel wordt geproduceerd en gedistribueerd, zoals voedselsoevereiniteit als alternatief al lang doet. Gelukkig hoeft het warm water niet heruitgevonden te worden. Er is veel lokale kennis voorhanden. We zijn verschillende Palestijnse organisaties tegengekomen die de principes en praktijken van voedselsoevereiniteit al in de praktijk brengen. Voedselsoevereiniteit vormt een relevante strategie binnen de Palestijnse context. Zodra de Palestijnse autoriteiten en de internationale gemeenschap het belang van voedselsoevereiniteit gaan inzien, kunnen ze lokale initiatieven versterken en op die manier de vele boeren steunen in hun dagelijks verzet.

 

Noten:

1 Palestinian Reform and Development Plan

2 To establish an export-oriented agro-industrial zone in the fertile areas of the Jordan Valley”

3 “Part of the culture and interwoven in our folklore”

4No matter, it is worth dying for the land of Israel”

5 To be a farmer means to be a fighter. Water and land are the main problem of occupation. Their strategies are to confiscate them and build settlements on it. They want Palestinians to become cheap workers on Israeli land and factories. How to protect and work in the land, how to produce food?”

6 Palestinian Farmers Union, een breed erkend Palestijns boerennetwerk, dat de boeren vertegenwoordigt via actieve boerenassociaties in alle landbouwsectoren en -gemeenschappen in de districten.

7 “Getting access to your farm on a daily basis is a fight by itself”

8 Economic and Social Development Center of Palestine, een onafhankelijke Palestijnse maatschappelijke organisatie zonder winstoogmerk. Zij werken aan geïntegreerde plattelandsontwikkeling.

9 “It is not a matter of challenges here and there but a matter of being… Farming in Palestine is a tool of Resistance to stay on the land because it is under the constant threat of Israeli annexation”

10 UAWC is een landbouworganisatie in Palestina die de productiecapaciteit van de boeren ondersteunt en werkgelegenheid in de landbouw biedt. De organisatie benadrukt duurzame ontwikkeling en voedselsoevereiniteit als hun belangrijkste doelstellingen.

11 Kleinschalige landbouw maakt met meer dan 80 procent de overgrote meerderheid uit van de Palestijnse landbouw (Taweel, 2019).

12 De Agricultural Development Association (PARC) is een nationale ontwikkelingsorganisatie die werkt aan de ontwikkeling van de landbouwsector en de versterking van zijn veerkracht.

 

Bibliografie:

Abdelnour, S., Tartir, A. & Zurayk, R. (2012). Farming Palestine for Freedom. Al Shabaka. Retrieved from https://al-shabaka.org/en/

Al-Jibeihi, H. (2017). 52 Profiles on Agroecology: Local Seed Bank in Palestine. Retrieved from http://www.fao.org/agroecology/database/detail/en/c/882855/

Boelens, T., & Van Dyck, B. (2020, May 4). Koken met aardappelen: met recepten uit het verleden komen we er niet. Apache. Retrieved from https://www.apache.be/gastbijdragen/

B’Tselem, (2020, 23 april). Israeli settlers exploit coronavirus to take over West Bank land with military backing: Violent attacks spike in April. Retrieved on May 11, 2020, from: https://www.btselem.org/press_releases/20200423_violent_attacks_by_settlers_spike_in_april?fbclid=IwAR0RYBY333UudtTte_PPY932sToguRszqkXIHwKWzOUi57abxBn8r5ZmlzA

B’tselem, (2017, November 11). Settlements. Retrieved on May 9, 2020 from: https://www.btselem.org/settlements

Bozzia, G. et al. (2016), Food Security in Palestine: an Insight into Agroecological Tools and Practices, retrieved from: http://www.pal-arc.org/uploads/english%20book%20full.pdf

Garbett, L. (2020, May 05). Palestinian Workers in Israel Caught Between Indispensable and Disposable. MERIP. Retrieved from https://merip.org

Gelvin, James L. (2005). The Israel-Palestine conflict: one hundred years of war. Cambridge; New York: Cambridge University Press.

Ghazaleh, S.A. (2020, April, 28). Personal interview.

Gottesman, E. (2020, April 2). With the world pre-occupied with coronavirus, Israel pushes a West Bank land grab. Retrieved from https://www.haaretz.com/

Kurzom, G. (2019, March 1). National Sovereignty over Seeds. MA’AN Development Center, retrieved from: https://www.maan-ctr.org/magazine/article/2141/

Kurzom, G. (2018) The Palestinian Agricultural Sector and the Grand Breakdown, MA’AN Development Center, retrieved from: https://www.maan-ctr.org/magazine/article/1770/

La Vía Campesina (2020, April 14). Responding to COVID-19 in Palestine: A report about UAWC’s emergency response. La Vía Campesina, retrieved from: https://viacampesina.org/en/responding-to-covid-19-in-palestine-a-report-about-uawcs-emergency-response/

La Vía Campesina. (2007). Nyéléni declaration. Sélingué, Mali: Forum for food sovereignty. In Selingue: Forum for Food Sovereignty. https://nyeleni.org/DOWNLOADS/Nyelni_EN.pdf

Menu, C. (2018). Agricultural development and settler colonialism: Food sovereignty as an alternative to neoliberalism in Palestine. University of Ghent, retrieved from:

Milhem, A. (2020, April 09). Personal interview.

National Editorial, (2020, nov 20) World must condemn illegal Israeli land grab, retrieved from: https://www.thenational.ae/opinion/editorial/world-must-condemn-illegal-israeli-land-grab-1.940280

Neve Gordon (2008) From Colonization to Separation: exploring the structure of Israel’s occupation, Third World Quarterly.

Palestinian Agricultural Development Association (PARC). (2020). COVID-19: PARC activities in response to COVID-19. Retrieved from: http://www.pal-arc.org//sections/view/113

Polanyi, K. (2001). The Great Transformation. Boston: Beacon Press books.

Segev, T. (2000). One Palestine. New York: Metropolitan Books.

Salzmann, P. (2018). A Food Regime’s Perspective on Palestine: Neoliberalism and the Question of Land and Food Sovereignty within the Context of Occupation. Journal für Entwicklungspolitik.34(1)

Taweel, F. (2019, October 10). Palestinian Farmer between the Jaws of the Pliers: Occupation and the Palestinian Tax Policies. MA’AN Development Center, retrieved from: https://www.maan-ctr.org/magazine/article/2397/)

Union of Agricultural Work Committees (UAWC). (2020, March 20). Union of Agricultural Work Committees Launch a Campaign to Support Remote Communities with Supplies to Confront Coronavirus (COVID-19). Retrieved from: https://uawc-pal.org/news.php?n=3577&lang=2

United Nations (2012) The Palestinian economy: Macroeconomic and trade policymaking under occupation, United Nations Conference on Trade and Development. Retrieved from https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/gdsapp2011d1_en.pdf

Vos, C. (2020, May 12). Slepen met voedsel is onhoudbaar. De Morgen, retrieved from: https://digitalekrant.demorgen.be/demorgen/934/scripts/?module=crop2&vl_platform=desktop&vl_app_id=dk.e-pages.demorgen&vl_app_version=1.19.02&page=18&x1=38.09&y1=79.74&x2=1483.07&y2=1455.43&token=e8c510109907f90c78b2f44810dcb7a1f7a61ac4&fbclid=IwAR2iPzMAKFqMui9JQtGlth7Od3VgFzeMl_MSAGaqP06ei1Mrn0gZFO28KXw

Walraven, J. (2020, March 27). Meer mensen eten ‘voeding van bij ons’ tijdens coronacrisis. Apache. Retrieved from https://www.apache.be/2020/03/27

Weizman, E. (2007). Hollow land: Israel’s architecture of occupation. London: Verso.

Marzin J. et al., (2019), Study on Small-scale Agriculture in the Palestinian Territories. CIRAD-Al Markaz.

World Bank, (april 2009) Assessment of restrictions on palestinian water sector development, retrieved from: http://documents.worldbank.org/curated/en/775491468139782240/pdf/476570SR0P11511nsReport18Apr2009111.pdf

World Development Indicators database, (2020,april 9), West bank and Gaza profile, retrieved from: https://databank.worldbank.org/views/reports/reportwidget.aspx?Report_Name=CountryProfile&Id=b450fd57&tbar=y&dd=y&inf=n&zm=n&country=PSE

World Food programme, (March 2020) WFP Palestine Country Brief, retrieved from: https://www.wfp.org/countries/palestine

Yassin, A. (2020, April, 15). Personal interview.

Younes, A. (2020, 16 maart). Palestinian struggle continues with coronavirus. Retrieved on May 11, 2020, from: https://www.aljazeera.com/news/2020/03/palestinian-struggle-continues-coronavirus-200316190636502.html

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!