Een aantal onder hen loopt regelmatig mee in betogingen in Nederland en België. Die betogingen waren er in onder meer Den Haag, Amsterdam, Brussel en Antwerpen. Daarbij liepen vrouwen en mannen net als in Marokko met de Amazigh- en de Riffijnse vlag en borden met foto’s van Mohsin Fikri en de gearresteerde Nasser Zafzafi die gezien wordt als leider van de beweging in de Rif.

Fikri is de visverkoper wiens dood in een vuilniskar in oktober 2016 de huidige demonstaties aanwakkerde. Zijn tragisch lot is voor de demonstranten in Marokko een gevolg van de corruptie en ongelijkheid die vele Marokkanen weinig overlevingsopties geeft. “De haven in Al Hoceima verloor haar kracht, kleine handelszaken worden verdreven door grote winkelketens zoals Marjan en migratie naar Europa is geen optie meer omdat Europa het migratiebeleid strenger maakt”, zegt Mohamed El Majjoudi om te verklaren waarom nu veel meer mensen in Marokko kiezen om te blijven demonstreren. El Majjoudi is een medeoprichter van een comité in Antwerpen dat opgericht is na de dood van Mohsin Fikri.

Vrijlating gearresteerden primaire eis

“We zoeken via demonstraties in België steun bij andere bevolkingsgroepen en ook bij de Europese instellingen voor de volksbeweging in de Rif”, zegt El Majjoudi.

De betogingen bij ons kwamen op gang na de arrestatie van de bekende woordvoerder Zafzafi eind vorige maand. Samen met hem zijn intussen al minstens 150 demonstranten en journalisten gearresteerd. 25 onder hen kregen vorige week 18 maanden celstraf. De vrijlating van alle gearresteerden is nu een primaire eis van de volksbeweging als voorwaarde voor een dialoog met de Marokkaanse autoriteiten. 

Volgens El Majjoudi is Zafzafi populair omdat hij aan politiek doet buiten de politieke partijen die geen vertrouwen hebben bij de bevolking. “Daarnaast heeft de beweging in Marokko een duidelijk omschreven eisenpakket. Mensen weten waarvoor ze protesteren. En ze beschouwen de eisen als legitiem.” Het eisenpakket bestaat uit deftige toegankelijke ziekenhuizen, een universiteit, werkgelegenheid en een einde aan de corruptie en een einde aan de militarisering van het Rifgebied. 

El Majjoudi wil ook een duidelijkere Marokkaanse grondwet. “Zodat we weten wie welke verantwoordelijkheden heeft, zodat mensen beter weten bij wie ze met hun eisen terecht kunnen. De lokale overheid zegt dat alles op centraal en dus nationaal niveau beslist wordt en daar schuift men de verantwoordelijkheid door naar de regering. Maar de ministers schuiven die dan weer terug naar de lokale overheid of naar de koning. Mensen zijn het beu.”

 “Goed dat de mensen nu opstaan”

In Antwerpen probeert Anissa Boujdaini, een jonge slam poet, op haar eigen manier de boodschap van de demonstranten in Marokko hier bij ons te laten weerklinken. “Hun eisen zijn heel duidelijk. Omdat ik zelf Riffijnse ben, voel ik me ook extra betrokken met de beweging die een Riffijnse basis heeft. Het gaat om herkenbare verhalen die ik ken door mijn familie. Zo werd mijn opa in elkaar geslagen door overheidsfiguren toen hij de paspoorten van zijn kinderen in orde wilde maken om hen naar België te kunnen laten reizen. Een achternicht overleed een paar jaar geleden omdat het ziekenhuis waar zij na lang rijden terechtkwam, niet de juiste bloedzakjes voor haar had. Haar vader moest zelf het bloed van het ene ziekenhuis naar het andere brengen. Zulke verhalen zijn talrijk en worden bijna als de normale gang van zaken beschouwd. Het is goed en nodig dat mensen nu opstaan en roepen dat het zo niet meer kan.” 

Boujdaini probeert vooral via sociale media de volksbeweging in Marokko te steunen. “Ik deel bijvoorbeeld belangrijke video’s via WhatsApp met mensen die zich meestal niet begeven in activistische kringen of het protest anders niet nauwgezet volgen.”

Samira A., een 30-jarige uit Houthalen is een van de personen die de video’s en artikels over Marokko opvolgt. “Ik ben geen activist en eigenlijk niet geïnteresseerd in politiek, maar ik wil opkomen voor een waardig leven voor iedereen.” Net als Boujdaini begrijpt ze de eis voor betere gezondheidszorg. “In Marokko hoop ik telkens dat mij daar niets overkomt omdat ik niet in een Marokkaans ziekenhuis wil terechtkomen. Hier in België kennen we als Marokkanen allemaal de horrorverhalen over wat er zich in die ziekenhuizen afspeelt. Maar als het volk daar protesteert tegen deze situaties schreeuwen we in België gauw over fitna (verspreiden van onrust en verdeeldheid, nvdr) en separatisme. Dat stelt me teleur en maakt me boos.”

 ‘t Gaat niet over separatisme

Dat de betogingen in Al Hoceima en andere delen in de Rif niet over separatisme gaan, maar wel een andere sfeer hebben dan in de rest van Marokko, is volgens analysten en activisten een logisch gevolg van de eigen geschiedenis van de Riffijnen. In de jaren 50 en 80 sloeg het Marokkaanse leger, onder leiding van de koning, hard terug toen de lokale bevolking in opstand kwam tegen het beleid van de Marokkaanse staat. Deze en andere gebeurtenissen herinneren vele Riffijnen zich nog goed.

Volgens Mo Achahbar uit Amsterdam in Nederland is er na de dood van koning Hassan II, die openlijk erg vijandig was naar de Riffijnen toe, niets veranderd. “Zijn zoon Mohammed VI beloofde beterschap voor de Riffijnse regio op allerlei vlakken. Na 18 jaar is er niets veranderd. De Rif is nog steeds een militaire zone wat het moeilijk maakt om in die zone te investeren. De dood van Mohsin Fikri was de laatste druppel in een zeer volle emmer. Mensen ter plaatse die ik spreek zeggen dat ze niets meer te verliezen hebben omdat ze al in een grote gevangenis leven. Dat is denk ik een van de redenen waarom het protest nu al acht maanden duurt. Ook mijn familieleden die vroeger zeiden dat de oorzaken voor problemen in Marokko bij de bevolking lagen hebben nu een heel andere mening.”

Achahbar steunt verschillende demonstraties in Nederland. “Hier in het buitenland kunnen we naast demonstraties en andere bijeenkomsten ook andere acties opzetten. Ik hoop dat Riffijnen en andere Marokkanen een krachtig signaal geven aan het Marokkaanse regime door een zomervakantie niet naar Marokko te reizen”, zegt hij.

“Marokko is metafoor voor andere regio’s”

Het protest in de Rif heeft misschien wel een regionaal karakter, maar kent intussen weerklank bij duizenden betogers in andere Marokkaanse steden zoals Rabat en Casablanca. Ze zijn ook in zekere zin een voortzetting van de acties van de 20-februaribeweging in 2011. Die startte met betogingen in Marokko om Marokkaanse problemen aan te klagen, maar ook om de opstanden in onder meer Tunesië en Egypte te steunen.

“Marokko is op dit moment een soort metafoor voor andere regio’s. Je ziet bij andere landen nu een soort waardering voor Marokkanen omdat er een gevoel is dat Marokko voortzet wat in 2011 begon”, zegt Miriyam Aouragh uit Nederland. Aouragh volgt als onderzoeker bij de Universiteit van Westminster in Londen de politieke en sociale ontwikkelingen in Marokko. “Vooral Arabisch-sprekende en -lezende mensen die de leuzen en teksten op banners begrijpen sturen steunbetuigingen vanuit bijvoorbeeld Palestina en Algerije waarin ze een soort dankbaarheid uiten. Het is alsof ze in Marokko een vlam zien die hun eigen strijd weer verder kan inspireren.” 

Aouragh wil geen voorspelling doen over hoe het nu verder zal lopen. “Het is tijd voor nederigheid en niet voor grote analyses waarbij we doen alsof we alles weten. Niemand kon voorspellen wat nu plaatsvindt. Het toont hoe de geschiedenis wordt gemaakt door gewone mensen. Riffijnen hebben bewezen dat ze alleen maar hun rechten en die van anderen in Marokko opeisen. Ze willen ook toegankelijke demonstraties voor iedereen, dus beginnen ze niet met guerilla-toestanden. Als er iets nu fout zou lopen, zou dat helemaal de schuld van het regime zijn, want tot nu toe toonden de inwoners een sterke beheersbaarheid.”

Demonstraties verkleinen kloof tussen generaties en Marokko en diaspora

Intussen zorgt die beheersbaarheid en standvastigheid niet enkel voor steun vanuit ons land en buurlanden, maar ook voor een nieuw politiek bewustzijn. De betogers in Marokko brengen een verandering bij de zienswijze van een deel van Marokkaanse Belgen en Nederlanders. “Ik zag nog nooit zoveel interesse in de Marokkaanse politiek bij onze gemeenschap hier”, zegt Btisam Akarkach uit Antwerpen. Zij neemt zelf regelmatig deel aan betogingen en werkt samen met anderen aan de verspreiding van boodschappen van de protestbeweging.

Akarkach ziet dat de protesten de kloof tussen verschillende generaties kleiner maakt. “Bij de iftar (een maaltijd tijdens de ramadan, nvdr) is het protest vaak een gespreksonderwerp. Jong en oud praat hierover mee terwijl ouderen vroeger uit angst zich niet mengden in dergelijke gesprekken. In Brussel gingen jongeren met hun ouders demonstreren. Sinds wanneer gingen wij met onze ouders betogen?”, zegt Akarkach al lachend.

De huidige betogingen verkleinen volgens haar ook de kloof tussen mensen in Marokko en de Marokkaanse diaspora. Deze kloof is volgens Akarkach bewust door de Marokkaanse staat in stand gehouden om meningen in de diaspora irrelevant te maken voor het beleid in Marokko. “Na 60 jaar in Europa te leven hebben Marokkanen een grote achterstand op vlak van kennis van de politiek in Marokko. Door nu meer te leren kunnen wij de mensen ginder beter begrijpen.”