Elk jaar wordt een derde van al het voedsel geproduceerd voor menselijke consumptie, verspild. Dit is ongeveer 1,3 miljard ton per jaar. De totale Vlaamse voedselverspilling bedraagt gemiddeld 2.000.000 ton. Indien je omrekent hoeveel publieke zwembaden we hiermee kunnen vullen, komen we aan 8000 zwembaden vol voedsel.

In landen zoals België, met een hoog inkomen, wordt voedsel voornamelijk verspild in het consumptiestadium. We gooien voedsel onmiddellijk weg als de houdbaarheidsdatum nadert (terwijl die datum eigenlijk gemiddeld twee weken te vroeg valt), wanneer onze appel een plekje heeft of onze overblijvende sneetjes brood te droog zijn. Zoals we gisteren in de aflevering van Terzake over voedselverspilling zagen zijn we als consument veel te kieskeurig. Als de vorm niet perfect is laten we de groenten of fruit in de winkels liggen, waarna het later wordt weggegooid. Ook de supermarkten hanteren te strenge vereisten voor de vorm, de kwaliteit en de esthetische eigenschappen van onze groenten en fruit. Deze eisen worden onder meer bepaald door de Europese wetgeving. Voor appels, citrusvruchten, salade, tomaten, … gelden specifieke normen voor de vorm, de kleur en smaak. Globaal zorgen deze vereisten voor 1,6 miljoen ton voedselverspilling per jaar. Bijna 30% van de groenteteelt in het Verenigd Koninkrijk blijft hierdoor op het veld liggen. Bij aardappelen wordt 40 tot 50% uitgesorteerd, omdat ze niet de goede vorm hebben, te klein of te groot zijn. Bij tomaten worden de kleuren via een computer gecheckt. Als de kleur niet voldoet, worden ze weggegooid. Nog aan andere oorzaak is het gebrek aan coördinatie tussen de verschillende actoren in de voedselketen: het aanbod is niet goed afgestemd op de vraag, voedselleveringen zijn te laat ter plaatste waardoor onderweg veel producten slecht worden, …

Voedselverspilling is niet enkel een fenomeen van de rijke, Westerse landen. Ook in de lage inkomenslanden wordt verspild. In lage inkomenslanden vindt het voedselverlies vooral plaats in de vroege stadia van de voedselketen. Deze landen hebben vaak te maken met financiële, technische en bestuurslimiteringen bij oogsttechnieken, opslag en koeling in moeilijk klimatologische omstandigheden, infrastructuur, verpakking en marktsystemen. Deze limiteren komen meestal voort uit slechte economische en sociale omstandigheden. In de rijke landen hebben we echter alle middelen om onze voedselverspilling tegen te gaan, maar toch blijven we elke dag enorme hoeveelheden voedsel weggooien.

Tristam Stuart, voedselverspillingsactivist en auteur van ‘Waste. Uncovering the Global Food Scandal’, uitte gisteren in de aflevering van Terzake zijn onbegrip over ons verspillinggedrag. Volgens Stuart:

“Het publiek moet de ethische en morele waarden inzien dat voedsel verspillen onaanvaardbaar is in een wereld waar er miljarden honger lijden”.

Hij spoort via verschillende acties, zoals “feeding the 5000”, consumenten aan het voedselverspilling te reduceren. 

Consumenten zijn zich echter niet steeds bewust van de verdragende verbanden tussen voedselverspilling en honger. Ze beseffen ook niet wat de impact van verspilling op klimaatopwarming en milieudegradatie is: indien we de CO2-equivalentie van al het voedsel dat we weggooien in de Europese Unie berekenen, komen we op 170 megaton CO2 eq. per jaar. Het uitstootcijfer is gelijk aan de emissies van een volledig land. De productie van voedsel laat een enorme ecologische voetafdruk na. Indien het voedsel nadien verspild wordt, is de uitputting en vervuiling van de bodems en oceanen voor niets geweest. Wanneer we voedsel weggooien wordt niet enkel het voedsel verspild, maar ook de energie en grondstoffen die nodig zijn om het product te maken. Volgens Louise O. Fresco: “Een hamburger (van puur rundvlees) op het bekende zachte blaadje salade vraagt om bijna 2500 liter water, een kippenpootje heeft misschien iets van 600 liter water nodig, en een kom rijst nog meer”

Het is noodzakelijk dat er een grotere bewustwording over voedselverspilling wordt ontwikkeld. We zijn de dag van vandaag vervreemd van het globale kader waarin de voedselverspilling plaatsvindt. We zijn ook vervreemd van het voedsel zelf: we weten soms niet meer hoe het geproduceerd wordt en hoe we er mee moeten omgaan. We hechten geen waarde meer aan het voedsel en gooien het zomaar weg. Dit staat in schril contrast met de waarde die voedsel voor een hongerige heeft.

Voedselverspilling toont ook een verarming van de menselijke voedselcultuur aan. Wendell Berry, een Amerikaanse filosoof en boer, benadrukt de sociale dimensie van voedsel en het belang van onze voedselcultuur: “A meal, according to my understanding anyhow, is a communal event, bringing together family members, neighbors, even strangers. At is most ordinary, it involves hospitality, giving, receiving, and gratitude.” Voedselconsumptie verliest haar functie als gemeenschappelijke gebeurtenis. We eten vaak vlug iets onderweg of achter onze computer, kopen klaargemaakte schotels in de winkel in plaats van zelf te koken en hebben geen band meer met de mensen die ons voedsel produceren. We hebben steeds minder rituelen die de dankbaarheid voor ons voedsel uiten, in tegendeel, we gooien het zonder veel nadenken weg.

Wanneer we omgaan met voedsel moeten steeds weer beseffen wat de waarde voedsel eigenlijk is, en moeten we ons bewust zijn van de levens en de wereld die achter ons eten schuilen. Dit kan al een grote stap vooruit betekenen bij de reductie van voedselverspilling. 

Artikel n.a.v .aflevering Terzake 16/10/13 over voedselverspilling http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/terzake