(afbeelding KU.Leuven)
Nieuws, Wereld, Economie, Milieu, België, Transitie, OESO, Europese Commissie, Peter Tom Jones, Afvalbeheer, Recyclage, Zeldzame aardmetalen, KU Leuven, Broeikasgassen, Wetenschappelijk onderzoek, OVAM, Duurzaam materialenbeheer, Stortplaatsen, Enhanced Landfill Mining, Groep Machiels, Urban Mining, Sustainable Materials Management, Raw Material Strategy, Centre for Resource Recovery and Recycling, Kortetermijndenken -

Vlaamse uitblinkers inzake afvalbeheer mogen achterblijvers niet vergeten

Vlaamse bedrijven en onderzoekers lopen zienderogen uit op de rest van de wereld inzake afval- en duurzaam materialenbeheer. De openbare afvalstoffenmaatschappij OVAM trekt mee aan de kar. Maar hoe Vlaanderen de ontwikkelingslanden kan meetrekken, daarvoor moeten nog de goede formules worden bedacht.

woensdag 4 mei 2011 15:10
Spread the love

De Groep Machiels heeft decennialang afval begraven in het Remo-stort in Houthalen. Zand erover, dat was de slogan. Maar bij Machiels heeft een kleine paleisrevolutie plaatsgevonden. De afvalboer heeft een nieuwe baas gekregen en die keert met een nieuwe borstel.

Machiels werkt nu samen met wetenschapslui van de universiteit van Leuven. Ze gaan zien hoe ze uit Remo zoveel mogelijk nuttige materialen kunnen terugwinnen.

Remo is een mega-stort. Er ligt 16 miljoen ton huishoudelijk en industrieel afval. Maar het ligt daar niet langer goed. De Groep Machiels, die Remo uitbaat, gaat het stort opengooien en er nuttige materialen en energie uithalen.

Volgens de groep kan 7 miljoen ton materialen of 45 procent van het afval worden teruggewonnen. Nutteloos afval zal worden verbrand. Zo kan 20 jaar lang stroom worden opgewekt in een 75 Megawatt-centrale. Ook het omwoelen van stortplaatsen zou dus lucratief kunnen zijn.

De specialisten spreken over de verbeterde uitbating van stortplaatsen, in het jargon: Enhanced Landfill Mining (ELFM – link onderaan). 

In Vlaanderen is in 2008 een ELFM Consortium opgericht om deze aanpak te promoten. Dit consortium bestaat uit onderzoekers van de KU Leuven (ook VITO, UHasselt, HUB, enz doen mee), de Groep Machiels en de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschapij OVAM.

Het is maar één van de projecten waarbij de Leuvense universiteit aansluit. Zij beschouwt onderzoek naar duurzaam materialenbeheer voortaan als één van haar vlaggenschepen. Vijf  jaar geleden zou dat nog ondenkbaar geweest zijn.

Prof. Koenraad Debackere, algemeen beheerder van de KU Leuven: “Duurzaam materialenbeheer is een economische en ecologische noodzaak. Dit kan alleen maar als we de nodige wetenschappelijke en technologische kennis ontwikkelen en in praktijk brengen. Onze universiteit wil hierbij resoluut mee het voortouw nemen”.

Het Landfill Mining-project is in Europa’s belang, want dit continent zit krap voor de meeste grondstoffen. Voor zogenaamde kritische grondstoffen is de nood nog hoger, aldus Peter Tom Jones, onderzoeksmanager aan de KU Leuven: “terwijl kritische grondstoffen wel absoluut nodig zijn voor de vergroening van de economie”. Denk maar aan lithium voor herlaadbare batterijen voor elektrische voertuigen, of aan zeldzame aardmetalen voor onderdelen van windmolens en spaarlampen.

Grondstoffen komen traditioneel uit ondergrondse of openluchtmijnen overal ter wereld. Maar, zegt Jones, als Europa niet helemaal afhankelijk wil zijn van externe bevoorrading, met alle risico’s van dien, dan moet het omschakelen naar andere soorten van ‘mijnbouw’: naar Urban Mining (afgedankte pc’s, auto’s etc. inzamelen en recycleren) en naar Enhanced Landfill Mining (stortplaatsen valoriseren). “Er is”, zegt Peter Tom Jones, “een transitie nodig naar een innovatieve recyclage-economie”.

Industrie beslist

Deze omschakeling is bezig. Ze gebeurt in nauwe samenwerking met de industrie. Ze wordt ook vertaald in de politieke prioriteiten van de Europese Commissie. Duurzaam beheer van grondstoffen (in het jargon: Sustainable Materials Management, SMM) wordt bepalend als de Europese industrie wil concurreren op de wereldmarkten.

De Europese Commissie bestudeert daarom, onder impuls van Duitsland, hoe het zijn bevoorrading met kritische grondstoffen moet verzekeren. Op dit ogenblik wordt de zogenaamde Raw Material Strategy omgezet in verregaande beleidsacties.

Vlaanderen blijkt een koploper te zijn in het verwezenlijken van duurzaam materialenbeheer. Dat werd onlangs aan de KU Leuven stevig in de verf gezet, toen daar een nieuw transatlantisch onderzoekscentrum werd publiek gemaakt. De KU Leuven is de eerste Europese universiteit die toetreedt tot het Amerikaanse CR³, een onderzoekscentrum niet voor confidentieel maar voor open, innovatief onderzoek.

Tussen haakjes: waar academici nièt zuinig mee omspringen, zijn buitenissige afkortingen en letterwoorden. Hier is er weer zo een : CR³ (spreek uit: CR Cube) betekent voluit Centre for Resource Recovery and Recycling, een centrum voor onderzoek van herwinnings- en recyclagetechnieken.

Het centrum is opgericht door twee Amerikaanse universiteiten (het Worcester Polytechnic Institute-WPI en de Colorado School of Mines-CSM) met daarrond intussen een dozijn bedrijven. De bedrijven betalen elk jaar 30.000 dollar lidgeld, maar vragen in ruil dat de universiteiten in onderlinge samenwerking complexe problemen oplossen. Een adviesraad, waarin enkel diezelfde bedrijven zitten, bepaalt uiteindelijk welke onderzoeksprojecten er starten.

Samen met de KU Leuven stapt nu ook een aantal in België gevestigde industriële bedrijven in dit samenwerkingsmodel. Het zijn het staalbedrijf ArcelorMittal, de zinkproducent Nyrstar, de recycleerder van metalen Metallo, de groep Machiels en het bedrijf Umicore.

Umicore maakte goed een decennium geleden een radicale omschakeling. Het bedrijf, gegroeid uit het traditionele koloniale mijnbouwbedrijf Union Minière du Haut-Katanga (UMHK), deed zijn mijnen weg en ging zich specialiseren in wat het zelf ‘complexe recyclagetechnologieën’ noemt.

Het bouwde zopas een nieuwe installatie om batterijen van auto’s, gsm’s en laptops te recycleren. Umicore is wel nog altijd de erflast van het verleden aan het opkuisen, want de omgeving van de vroegere Union Minière-fabrieken in Vlaanderen is zwaar vervuild. Die bodemsanering wordt deels mee betaald door OVAM.

Verder verspreiden

De publieke sector doet gelukkig meer dan meebetalen voor de pollutie van de voorloper van Umicore. Ook OVAM is jaren geleden al omgeschakeld van louter afvalbeheer naar duurzaam materialenbeheer, met als doel de kringlopen van materialen te sluiten, zonder dat materialen worden afgedankt.

De openbare maatschappij trekt nu mee aan de kar. En dat is nodig, zowel om lakse bedrijven aan te sporen, als om de hier ontwikkelde kennis internationaal te verspreiden.

Mondiaal gezien, zegt een insider, zijn er drie soorten van bedrijven. De meeste bedrijven gaan voort “met de taktiek van de verschroeide aarde”, ze zijn niet in deze nieuwe dynamiek geïnteresseerd, want duurzaam materialenbeheer zal van hen tijd, moeite en dus geld vergen.

De groep van bedrijven die het ernstig meent, blijft nog altijd een minderheid. En dan is er de tussengroep die schoorvoetend meedoet, maar alleen om zijn imago op te poetsen. Dat heet greenwashing, alweer in het jargon. “Het kortetermijndenken overheerst” , aldus nog deze insider. “De meeste bedrijven hebben maar één ding voor ogen: elk kwartaal moeten ze sterkere cijfers neerzetten. Dat is kortetermijndenken waarmee we in deze materie niet ver zullen komen”.

Mondiaal gezien verloopt de transitie naar duurzaam materialenbeheer echter ook met, minstens, twee snelheden. Europa zoekt uit economisch eigenbelang naar nieuwe technieken, en de Europese Commissie is kennelijk niet zinnens om deze technieken gratis en voor niets door te geven.

De Commissie zou zelfs spelen met het idee om de Europese technologische kennis commercieel te ruilen voor de grondstoffen van de grondstoffenrijke (maar onderontwikkelde) landen. Zo’n knowledge for resources-politiek zou naar verluidt een onderdeel worden van de nieuwe grondstoffendiplomatie van de Europese Commissie.

De partners van het Vlaamse samenwerkingsmodel doen niet zo krenterig. “Wij willen samenwerken en doen dat ook via ons internationale netwerk”, zegt Victor Dries, die het strategisch team van OVAM coördineert.

OVAM is bij voorbeeld een inventaris van de internationale initiatieven van duurzaam materialenbeheer aan het opstellen. Die inventarisatie gebeurt samen met de studiedienst van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de club van de rijkste industrielanden.

“Kennisoverdracht naar landen in het Zuiden gaat ook verder dan techniek”, zegt Victor Dries nog. “Je moet daar ook oog hebben voor de maatschappelijke behoeften, en nadenken over sociale en marktinstrumenten die daar toepasbaar kunnen zijn”.

Ook professor Bart Blanpain, die de samenwerking van de KU Leuven met de Amerikaanse partners van CR3 regelt, vindt dat de club van de voorlopers moet uitbreiden: “we zullen bij voorbeeld ook moeten leren leven met Chinese bedrijven”.

Volgens Peter Tom Jones valt er veel te leren uit het mondiaal klimaatbeleid. “De ontwikkelingslanden van het Zuiden”, aldus Jones. “hebben geen uitstoot van broeikasgassen opgestapeld, zoals de industrielanden wèl hebben gedaan. Het Noorden zou het Zuiden daarvoor met financiële transfers én technologieoverdracht moeten compenseren. Zo kan het haasje-over doen met de ontwikkelde landen. Dat is uiteindelijk ook goed voor ons”.

Kennis die samen met onderzoekers en overheden is ontwikkeld, zou niet bij de intellectuele privé-eigendom van de bedrijven gerekend mogen worden. De meest geavanceerde bedrijven zouden hun kennis moeten doorgeven. Maar of ze dat ook willen?

Terug naar Groep Machiels. De Limburgse afvalboer transformeert niet alleen in afvalbeheerder, hij gaat ook overzee en heeft nu projecten in Argentinië en Vietnam. Meer dan tien jaar geleden begon de groep ook in Chili industrieel afval te verwerken, onder andere van het staatsbedrijf Codelco, de grootste koperfabrikant ter wereld.

In de El Teniente-mijn van Codelco is de firma Hidronor, een filiaal van de Groep Machiels, ook koperslakken uit de ovens aan het recycleren, om er het resterende koper uit te halen, nog een project waarvoor de universiteit van Leuven een hand toesteekt.

take down
the paywall
steun ons nu!